De Tsjerne. Jaargang 17

[p. 36]

Durk van der Ploeg:
In memoriam Gerrit Mulder

Gerrit Mulder wie in apart man, in man mei in gol en iepenhertich karakter en ûnforwrigber idéalisme; immen dy't mei in bliermoedich leauwe, in fisionaire krêft en kennis fan it Fryske folk de Nederlânske en Fryske literatuer tsjinne hat mei in great tal romans fan suver Kalvinistysk karakter. Mei syn forstjerren is ús in warber freon ûntfallen, in freon mei in eigen libbensstyl, dy't tsjûge fan in oarspronklike artistisiteit en in persoanlike visy.

Gerrit Mulder wie gjin man fan ivoaren tuorren, fan salons, mar stie mei syn wurk mids it folk as in humaen en emosioneel minske, dy't dreaun waerd fan in fisionair lok, dat er yn syn hiele bistean as skriuwer efterfolge hat, om fan dy fiere glâns eat yn syn wurk op to heinen.

Hy wie in man dy't him fan it libben distânsiearje koe om der optein yn to boartsjen en it to sjen as in nij bigjin en himsels dêryn to ûntdekken as in bern dat boartet foar it antlit des Heare. En yn dat boartsjen hat er aloan wer bisocht fan dat libben natuerlik en kréatuerlik hwat folslein nijs to meitsjen. Yn syn deistich bistean koe er him net útlibje lykas er woe, wie de romte ta boartsjen to biheind, mar namstomear hat er it dien yn syn proaza. Hwat Gerrit Mulder eksistinsieel net forwurklikje koe, moast er yn syn skriuwersdrift foarm en stal jaen. En ik skriuw hjir jitris del hwat ik yn it foarige nûmer fan De Tsjerne oer him skreaun haw: ‘It is by Mulder yn it foarste plak gjin kunst in roman to skriuwen, mar om libje to kinnen yn de romte en dy romte kréatyf to forwurklikjen yn in roman is foar him in bilibbing.’

Sa binne de fruchten fan syn skriuwen, oer in tiidrek fan sa'n foech tritich jier, in kontrastearjend dékor wurden fan syn libben, dat yn wrakseling, binearing en oanstriid in útwei socht hat yn it skriuwen fan suver minsklik proaza, dat njonken striid en twastriid romte krige ta boartsjen, leafde, barmhertichheit, kristlike spontaneïteit en bernlike opteinens.

Gerrit Mulder wie gjin dynamyske figuer, gjin strider, gjin man fan biwegings en manifestaesjes, dêrta waerd er tofolle biheind troch syn emosionélens, syn myldens, syn boartlikens, syn typearjende humor. En dochs wie der yn him in dynamyske fûnk, in réliëf fan biweging en krêft yn syn spontaneïteit, syn bliermoedigens, syn hiele libbensstyl; al sloech dy krêft fakenfolle oer nei in kant sa't men it net forwachte.

[p. *1]

GERRIT MULDER
(berne Himmelom 1895 - forstoarn Ljouwert 1961)

[p. 37]

Doe't Gerrit Mulder yn 1933 as Nederlânske skriuwer debutearre mei de roman Deining, kaem er mei gauwens tolânne yn it kamp fan de protestantsk kristlike skriuwers, hweryn binammen figueren lykas P.J. Risseeuw en H.M. van Randwijk foar him fan greate bitsjutting west hawwe. Mulder wie yn dat formidden gjin skriuwer fan greate literatuer, hy wie gjin estheet, dy't hieltyd fannijs bisocht nije literaire foarmen oan syn skriuwersdrift to ûnderwerpen, mar syn skriuwen wie boartsjen en yn dat boartsjen bisocht er hieltyd wer in isolemint to ûntflechtsjen. En op in distânsje hat er mei likefolle war bisocht dat isolemint binnen syn eachweid to hâlden. Foarsafier't der lykwols fan in isolemint sprake is yn it wurk fan Mulder, is dat altyd géografysk konsintrearre. En krekt dêryn brocht hy altyd de romte en it isolemint ta elkoar. En al is syn Nederlânsk wurk mear biheind fan konsepsje as dat fan syn konfraters Aart Romijn, Jacoba M. Vreugdenhil, Diet Kramer, Dingeman van der Stoep en Arjen Miedema, it wurk fan Gerrit Mulder oertsjûget yn de argeleazens. Mulder wie gjin kompositoarysk bouwer, gjin stilist, mar in man dy't libje woe yn syn wurk en skreaun hat út it djipst fan syn hert.

Doet yn 1945 de Christelijke Auteurskring, dêr't Gerrit Mulder lang in warber lid fan west hat, har sletten bistean net fuortsette koe en op inisiatyf fan C. Rijnsdorp, D. van der Stoep en P.J. Risseeuw it Contact van Protestant-christelijke Auteurs oprjochte waerd, gyng Mulder nei Fryslân werom. Yn de earste jierren hat er wol sydlings oan dizze biweging meidien, mar hy bigoun him linkende wei mear op de Fryske literatuer to konsintrearjen. Yn 1951 kaem syn earste Fryske roman In frou tofolle. Mei't dit Contact, dat yn 1947 bigoun mei de útjefte fan it letterkundich en algemien kultureel tydskrift Ontmoeting, letter oergyng yn de stifting Vrienden van Ontmoeting, hat Mulder him alhiel fan dizze Hollânske biweging losmakke en de lêste jierren fan syn libben wijd oan de Fryske literatuer.

Sûnt Gerrit Mulder yn de tritiger jierren as autodidakt bigoun to skriuwen, hat der yn him aloan in driuwende langst west om datjinge, dat dit libben tokoart kaem, stal to jaen yn proaza, al wist er fan miet ôf oan dat syn dream greater wie as de werklikheit. It skriuwen hat foar him west in forlet, in libbensforfolling. Njonken syn wurk as bihearder fan in militair tohûs, as propagandist, as journalist, wie syn skriuwen faken nachtwurk, dat er opbringe kinnen hat troch syn wil, syn idéalisme, syn libbensmoed, mar ek binammen út in inerlike

[p. 38]

driuw om to eigen treast en leafde foar de neiste in bliermoedige glâns en kristlik tsjûgenis oer dit forhûddûke libben sparkje to litten. Skriuwen wie foar Gerrit Mulder net yn it foarste plak in foarm fan kunst, mar in earste mooglikheit ta boartsjen, ta it skeppen fan libbensromte, ta it foarmjen fan libbensstyl en libbenskunst en dêrby hat er aloan wer socht om ienfâld, blydskip, opteinens, bernlikens. Dat is him foar in great part mislearre, dêryn leit in tokoart, mar tagelyk hat er in earlik kristlik tsjûgenis jown sa't in minske dat mar jaen kin, sa't dat yn minskeformogen leit.