De Tsjerne. Jaargang 13

Op it harspit:

Letter-kunde

Ja, ik haw lollenauta wol goed bigrepen. Hy hat ús op in fynsinnige en koartswilige wize dúdlik meitsje wollen hoe't wy gjin koart forhael skriuwe moatte, ik bidoel fansels hoe't wy in koart forhael net skriuwe moatte, hwant ik wol gjin spul mei lollenauta ha. It moat net gean oer in minske mei in probleem, en as it der al oer giet, meije wy net oer dat probleem prate en net ta de saek komme, mar jeuzelje oer tafallichheden. As men dêr mei klear is, dat is to sizzen as men útjeuzele is, dan is it forhael ek út, hwant oars soe it gjin koart forhael mear wêze mar in lang forhael. Fierders moat men derom tinke dat der gjin oerienkomst bistiet tusken de stimming fan de haedfiguer (hwat divel, der binne gjin haedfiguren) en it waer. By in brulloft in fikse tongerbuoi op 'e hûd, by in skipbrek moai sinneskyn waer, by in iepenloftspul in mist dy't men snije kin, by in moadeshow neare nacht.

Boppedat is lollenauta in tsjinstanner fan forkrongen seksualiteit. Psychologen meije ús wysmeitsje wolle dat dit ien fan de meast wêzentlike driuwen yn it minsklik bistean is, hy hat gelyk, it kin ek koarter om 'e hoeke; lit it komme ta in werklike moeting fan man en frou. Hy seit it noch al kreas, mar hy hat lykwols rjocht. Hwerom yn koarte en lange forhalen gejeuzel oer misbigryp en hate, ynsté fan it daelk komme to litten ta in frisse moart mei iepen doekjes? Hwerom as in kat by de hjitte brij of op in gleon sinken dak to skriuwen oer libbenswurgens, ynsté fan mei de doar yn hûs to fallen en it der út to flappen: hy makke himsels fan kant? Hwat soe men net in tiid, in papier en in argewaesje bisparje kinne. It pleit foar it jeuzeljen oer tafallichheden kloppet wol net hielendal mei it ta de saek kommen, mar it is dochs ek net needsaeklik dat alles kloppet as yn in âldfrinzich forhael.

LOLLENAUTA is in múske. As hysels der ea ta komt in koart forhael to skriuwen (mar dan koart leafst, fanwegen de romte) sil

[p. 222]

ik him neiride op it waer, de problemen en de forkrongen kompleksen.

Ien ding wie der mar dat ik net bigrepen haw: syn ûnbihearske útfal tsjin anejousma. Net dat er biswier hie tsjin dy atoomgelearde, dat potlead en fryslân; ik mien ek dat sok ding der fier by troch is. Mar hwerom, freegje ik, wylst er innedejong en paulusakkerman en jehannesrienstra fatsoenlik by de namme neamt, moast er anejousma yn syn goede namme oantaeste troch krekt dy namme allinne mei opsichtlike âldwrâldske kapitalen to skriuwen? (It stiet der: Ane Jousma.)

Ik achtsje dit in brodzich symptoom fan forkrongen heabroei. As men hwat op in minske tsjin hat, reizgje dan nei Den Haech of hwerearne hinne en slach him de piip út syn gesicht, of skilje him op en de hûd fol, mar hún him net mei in oerlibbe stavering.

Hawar, elke ketter hat syn letter. Lollenauta hat in lytsenien. MAR ik KIN jim NET sizZE, hoe't MY dit OFFOEL.

feddeschurer

Hingje de druven to heech?

‘Friesland is bij uitstek het land van de kleine blaadjes en tijdschriftjes en als men ze op een tentoonstelling eens bij elkaar ziet, ontkomt men niet aan de indruk, dat hier van een teveel sprake is.’
Prof. dr. J.H. Brouwer.

Yn it foarich nûmer haw ik yn dizze rubryk in stikje skreaun n.o.f. it útstel-Bonga om fanwegen it Kristlik Frysk Selskip in nij moanneblêd to stiftsjen. Ik miende foar sa'n goedbidoeld plan warskôgje to moatten. Myn sizzen wie dúdlikerwize dit: it tal moanneblêdden is by uzes op it stuit al fiersto heech neffens it tal biskikbere skriuwers, dat bliuwend oan dy periodiken oanloklike kopij leverje moat. Nou al wankt it gefaer, dat guon skriuwers ûnder dizze to swiere en to tuitige boppebou hawwe to lijen, dat hja fanneed hurdkwattelders wurde dy't har periodike plichten bisykje nei to kommen troch de wei fan flodderjournalistyk. Ek it noch altyd bihindige Fryske lêzerspublyk, dat dizze skare blêdden troch abonnemint en kontribúsje op fuotten hâlde moat, wurdt op dizze wize forgees to folle fan ferge. Dêrom: gjin mear moanneblêdden der by graech!

Yn it julynûmer fan Lyts Frisia, moanneskrift fan de Jongfryske Mienskip, hat T(eake) H(oekema) op dy warskôging fan mines reflektearre. Mar ynpleats fan nei myn ynliedend akkoard it thema to forfetsjen - oerbilêstging fan skriuwers, tokoart oan debyt ûnder frysklêzenden -, ynpleats dêrfan slacht de hear Hoekema ynienen in hiel oare marse. Syn réaksje komt del op de folgjende oantigings: a) ik bin oanhelle mei nearingsikens; b) dat in blêd as quatrebras bistiet komt fan to min mutaesje yn de redaksje fan De Tsjerne; c) dat twa fan de fiif redaksjesitten fan De Strikel troch Tsjerneredakteuren ynnommen wurde, fynt syn wjerslach yn de (ûnfrisse) polemiken fan dy beide tydskriften.

[p. 223]

Alhoewol't ik it logysk forbân tusken Hoekema's biswieren en myn ôfwizing fan it útstel-Bonga bislist net sjoch, moat ik him dochs fan replyk tsjinje, om't De Tsjerne hjir yn steat fan biskuldiging steld wurdt.

Om it persoanlike earst ôf to hanneljen: D.A. Tamminga is net nearingsiik! Hy soe him ta de kulturele teannen út formeitsje oer in opbloei fan Fryske tydskriften as... boppeneamde gefaren net drigen. De hear Hoekema is lykwols in minne psycholooch as hy mient, dat it Tamminga's doel wie mei syn stikje alle tydskriften dy't yn syn tael forskine - minus De Tsjerne dan - út to roegjen. Né wier, sa'n taktyk fan de forskroeide ierde is hy gjin foarstanner fan. In blêd as Lyts Frisia b.g. jowt him alle moannen wer in geastlik bad, dêr't er ôfbjind en skjinwosken út opriist.

Hwat nou dy ‘ivichduorjende’ redakteurskippen by De Tsjerne oangiet: lit de hear Hoekema syn âlde jiergongen - foarsafier oanwêzich - noch ris fan de rim krije. Fan de ploech fan fiif dy't yn it bigjin de Tsjerneredaksje útmakke, binne nei in heale fearnsieu noch twa man op post bleaun. To min mutaesje? Sa al, hat dat dan hwat mei it ûntstean en bistean fan quatrebras to meitsjen? De hear Hoekema sil it folle pont hawwe. Ear't der fan in litterair jongerentydskrift sprake wie, is oant twaris ta bisocht ien fan de alderjongste skriuwers yn it redaksionéle wurk to biheljen. Mar der waerd doe fan dy kant né forkocht, om't de jongerein in eigen tydskriftformaesje woe. Idealiter hat soks ek alles foar, al hat it yn Fryske omstannichheden praktyske biswieren (sjoch boppe!). Dêr hat quatrebras dan ek tige mei to kampen hawn en noch. Hwat bliuwt der, mei dizze objektive feiten foar eagen, noch oer fan Hoekema's forwyt, dat it ‘net earlik’ wêze soe, wurk fan jongeren yn De Tsjerne op to nimmen, wylst dy jongeren gjin stim mei hawwe yn it redaksionéle kapittel?

Fierders, docht bliken, is de hear Hoekema lid fan de anti-kumulaesjepartij. Hy is der op tsjin dat twa âlde Tsjerne-rotten - Freark Dam en Marten Sikkema - teffens yn de redaksje fan it Bibleteekorgaen De Strikel sit nommen hawwe. Lit my myn opponint plechtich forklearje, dat dat net komt om't dizze beide hearen neat om hannen hiene. Sarder is dizze kumulaesje in biwiis foar myn stelling, dat it tal moanneblêdden yn Fryslân de mooglikheit fan redaksionele bisetting mei liedingjaende skriuwers net toboppen gean mei. Hwermei't net sein wêze wol (dat mei der hjir wol by) dat ik De Strikel gjin florissant bistean gunne soe, al of net mei Teake Hoekema as fêste meiwurker.

Hat, om ôf to breidzjen, dit symptomatysk gearfallen fan in pear redaksjesitten ynfloed op de krûdigens fan it polemysk part fan Strikel en Tsjerne? Hoekema tinkt fan wol, praet tominsten fan ‘net botte fris’. Oft er mei dizze ynsinuaesje bidoelt dat beide redaksjes elkoar by pinnestrideraesjes tomûk dekke, bliuwt lykwols yn 'e dize hingjen. Mar miskien krije Tsjerne en Strikel noch ris gelegenheit elkoar fris fan de lever to liif to gean. Dat soe grif heve, byhwannear't yn ien fan beide tydskriften sok sûr rûkend polemysk proaza forskynde as dêr't Hoekema yn Lyts Frisia in stael fan bybrocht hat.

D.A. Tamminga