De Tsjerne. Jaargang 13

[p. 101]

Paulus Akkerman:
De kleptomaen

Hy hie net ien freon yn de hiele klas. Winlik wie der op it hiele gym net ien dy't him lije mocht. Noch fan de learlingen, noch fan de learaers, of it moast Flipse wêze, de nije foar Dútsk, dy't dêr noch mar in blaumoandei wie. Dy hie him in kear of hwat mei him bimuoid en him ek sahwat oan it praten krigen. Mei lijen en muoite slagge er fan de iene klas yn de oare. Likegoed wie syn wurk altyd krekt net min genôch om him sitten bliuwe to litten. Sa hie er it oan de seisde klas ta brocht.

Har ploechje wie al aerdich bilune. Guon dy't mei harren út ein set wienen, sieten yn de fjirde. Oaren yn de fyfte, noch oaren hienen de striid al lang oerjown. Hy hie it oprêdden en wie bleaun. Hast seis jier. Noch siet er like iensum en allinne yn syn bank, as de allerearste dei, doe't er skruten en forlegen fan syn âld jongesfyts stapt wie en mar amper de gong yn doarst.

Hy wie net by de klub. Nea soe er mei op in ekskursje gean dy't net forplichte wie. Hy bimuoide him mei nimmen. Trou trape er alle moarnen syn fiif-en-tweintich kilometer nei it gym. Jouns wachte him itselde ein. Hy achte waer noch wyn. Nea soe er kleije of krimmenearje. Yn ienlikheit gyng er syn gong.

Fan al dy dingen kaem it mooglik, dat op dy tryste janne-warismiddei in pear yn 'e klas daelk tomûk nei him seagen. It wie ûnder in rûzige les fan ‘Kosmos’, dêr't nimmen nei harke, of allinne dy iene op 'e efterste bank. Lize Bruning gyng sa fier dat hja har hiele fak leech klaude en alles op 'e bank smiet. Foartiid hie hja in skoft lústere, foar en efter. Doe't der neat mear yn dat fak wie en Kosmos om wurden socht om't er de tried hwat kwyt rekke wie (hy hie it oer de passaetwinen), sei Lize dúdlik en klear: ‘Mynhear, ik bin myn beurs kwyt.’

Kosmos roun blau oan, hy koe suver net út de wurden komme: ‘Hwat binne dat foar opmerkings, Bruning? Hwa hat it nou oer in beurs? Hwat haw ik mei in beurs út to stean? Wy hawwe it oer...’ Mei in stik kryt yn 'e hân fleach er nei it boerd: ‘Hjirre, sjoch...’ Feninich smiet er trije grouwe stippen op dat boerd en loek twa foarse streken. Mar ear't er oan bod komme koe, sei Lize: ‘Foar iten haw ik him yn it fak lein en nou is er wei.’

[p. 102]

Hja sei it kalm, likegoed bearden dy wurden driigjend troch de klas. De learaer by it boerd seach flechtich op it horloazje, noch ien kear seach er nei de trije stippen en de beide streken, doe die er in foarsichtige stap nei de banken ta: ‘Hwat is dat mei dy beurs?’ Untskuldigjend sei er der efteroan: ‘It is hast tiid.’

‘Foar iten haw ik him hjir yn it fak lein, mynhear, en nou is er der wei. It wie in grizen.’

‘Dat kin net, Lize, tusken skoaltiid komt hjir gjin mins yn it lokael. Hâld de boel better by dy en lit net alles slingerje. Foar de oare kear...’

Mar sa wie er net fan Lize ôf. ‘Mei sin haw ik him yn it fak lein, Trude hat it sjoen!’ Trude knikte al. ‘Ik woe him net weislepe, ik haw in gat yn 'e mantelsbûs.’

De learaer forwinske himsels dat er him hjir ynjown hie, nou moast der ried skaft wurde. Hy fage him oer de keale holle: ‘Nou ja, wy ha der ek al lang genôch oer praet. Ik soe sizze, dû moatst noch mar ris sykje...’

‘Ik hoech net to sykjen, by is stellen.’

Swier foei dat wurd yn 'e klas. Doe wie it dat der in pear tomûk nei de efterste bank seagen.

‘Sa kin it earst wol, hwat binne dat foar oantigings?’ sei de learaer houterich, ‘foar de oare kear...’

De lêste ûre hienen se de baes. Mei't er der yn kaem, seagen se allegear dat er it wist fan Lize har beurs. Hy roun noch hurder as oars en sloech fûlder mei de doar: ‘As de dames en hearen sa freonlik wêze wolle...’ Syn lûd snijde troch it lokael.

Nei't de les bihannele en it wurk opjown wie, frege er: ‘En hwat hearde ik fan mynhear Mulders?’ Strang seach er nei Lize. Noch ris die dy har forhael. Hast sa lûd net as by Kosmos, mar like dúdlik.

‘Dû bist der wis fan?’

‘Ja mynhear.’

Swier hong de stilte yn it lokael. De baes krige twa grouwe tearen boppe de noas, in biwiis dat it tinken waerd.

‘Hat ien fan jimmes tusken skoaltyd yn dit lokael west?’

‘Ja mynhear, ik.’ It kaem bidêst fan de efterste bank, hja waerden der allegear kjel fan.

‘Soa, Wiering’, sei de baes heech en koel, ‘hm, hm... en hiest hjir boadskip?’

‘Ik moast hwat neisjen, mynhear.’

‘Hwat neisjen. Dêr prate wy daelk noch wol effen oer, Wiering. Wy sille nou eindigje.’

[p. 103]

Hy siet bigreatlik, hwat ûnderútsakke yn it greate holle lokael, doe't de baes der ynkaem. Hy hie in ûnderhâld hawn mei Lize en wist syn dingen.

‘Soa Wiering, dus dû hast fan 'e middei hjir yn it lokael west. En hwer sochtst om?’

‘Ik moast in fysikaformule oersjen.’ In skouwe eachopslach en in fimeljen mei syn lange, wite fingers.

‘En oars neat?’

‘Né mynhear.’

‘En hoe forklearrest dat dan fan dy beurs? It fanke hat him dêr yn lein, hjir hat oars net ien west en de beurs is fuort...’

Hy loek oan de skouders en swei.

‘Mar sa'n ding wurdt net fansels wei.’ De baes syn lûd skeat út. Hy moast him ynhâlde. Hy soe dy apathyske jonge troch elkoar skodzje wolle en sa it antwurd der úthelje. ‘Ien moat dy beurs der dochs úthelle ha, dû bigrypst wol...’ It waerd in lange útiensetting, lûder en lûder.

Wer loek er oan de skouders. In tel seagen de grize eagen yn it reade gesicht fan 'e baes, doe stoarre er op syn fimeljende fingers. In skoft bleau it stil. Ien ûnwennige lampe brânde yn 'e hoeke oan 'e souder. Fierders wie it skimerich yn it tryste lokael. Ynienen skoude de baes by him op 'e bank. Mei in hiel oar lûd sei er: ‘Ulbe, ast dy forgetten hast, dan is dat slim, och sa slim, mar siz it dan, jonge, dan kinst noch gâns goedmeitsje. Wy sille it allegear forjitte...’

‘Ik haw it net dien, mynhear.’

De baes suchte. ‘Ik kin der neat mear oan dwaen’, sei er koel, ‘dû kinst nei hûs gean.’

Fuort gyng er oerein: ‘Mynhear.’ Hy sjokte it lokael út en hie noch fiif-en-tweintich kilometer, yn 'e wyn op, to goede

De baes hie der net fan sliept. De oare moarns snijde er it oan yn 'e learaerskeamer. ‘By myn witten is dat hjir noch nea bard, it is in skande foar it gymnasium. En dat net allinne, mar stomwei wurdt hjir in beurs út in fak krige en der is gjin mins dy't it dien hat, forklearje dat nou ris...’

Net ien dy't in oplossing oan de hân dwaen koe. ‘Fansels net’, tocht de baes ûnreedlik. De hiele dei roun er dêr mei om. It wie al op 'e neidei doe't er in mooglikheit seach.

‘Mynhear Flipse. Jo binne noch al eigen mei Wiering...’

‘Nou, eigen, eigen, ik haw noch al mei him op. It bigreatet my, it liket sa'n iensume jonge.’

‘Ja goed, goed. Mar hark ris. Tink der om, dit moat tusken ús bliuwe...’ Flipse krige de hiele tadracht. ‘Jo krije der faeks

[p. 104]

mear út as ik. Siz mar dat er der net om fan skoalle stjûrd wurdt.’

De jonge learaer seach syn direkteur iepen oan: ‘Ik sil myn bêst dwaen, mar oft it hwat úthelje sil bitwivelje ik. Sa lang ken ik him op it lêst noch net. Mar ik sil it bisykje.’

De oare deis al moast Flipse fortelle dat it neat úthelle hie.

‘En hokker persoanlike yndruk hawwe jo krige? Dit is fortroulik, dat sprekt.’

‘Hwat sil ik sizze. Der is net in inkeld biwiis. Wy moatte him leauwe. Mar ja...’ Flipse loek de skouders op. Dúdliker hie er syn miening net sizze kind.

‘Tanke’, sei de rektor, ‘mar tink der om, in slot op 'e mule.’

En twa dagen letter wie Jarings syn Frânsk wurdboek kwyt, dat er de jouns forgetten hie, en Wiering hie de moarns it earst yn it lokael west. De hiele klas yn opskuor. Lize gloariearde. Nou soenen se it dan allegear leauwe moatte fan har beurs. Foar Wiering waerd it in ûnderhâld mei de baes dat twa ûren duorre. Dêr waerden fan de rektor lilke wurden sein. Wyt bilutsen waerden se fan 'e jonge oanheard, mar by ûntkende alle skuld. De baes hâldde de hiele klas nei en spriek fan it boppeste buordtsje. Der loerden mear eagen o sa tomûk nei de efterste bank.

Noch gjin wike letter miste Welling syn passerdoaze. Dy moarns waerd der yn klas seis gjin les jown. Ien foar ien hienen de learlingen in ûnderhâld yn de rektorskeamer, mar Wiering it langst. Tsjin fjouweren kaem de baes yn it lokael: ‘Noch twa dagen sil ik tiid dwaen. Hat de dieder dan noch net by my west, dan jow ik it yn polysjehannen. Ik hoopje net dat it sa fier komt, mar ik kin net oars.’

It waerd binearjend stil yn it lokael. Och sa kalm gyngen se der út. Yn 'e gong roun Wiering deun by de muorre lâns, as woe er weikrûpe...

Dy moarns fan 'e twadde dei wie de rektor wol in ûre earder as oars. Dy nachts hie er gjin wink yn 'e eagen hawn, om't de dingen yn klas seis him swier op it hert woegen. Mei't er yn 'e festibule kaem, miende er op 'e boppeste gong hwat to hearren. Hy harke op 'en skerpsten. It koe net misse, dêr moast ien wêze. Hast soe er roppe. Doe bleau er stean en die de skuon út. It bloed fleach him der fan nei de wangen. Dat it sa fier komd wie... Op sokken gyng er de trep op. Dat er sa slûpe moast yn syn eigen skoalle. Mei in rêd tikjend hert stie er op 'e boppeste gong. Wie dêr ljocht op yn klas seis? Efkes miende er it, doe wie it ek wer fuort. Dochs gyng er

[p. 105]

der hinne. Sêft, sêft teantsjend. Hy fierde de doar iepen en draeide it ljocht op. ‘Flipse!’ sei er. De jonge learaer stie tusken de banken. Ien tel wie er út it fjild slein. Dat iene koarte momint wie foar de rektor gentich.

‘Moarn mynhear’, groete Flipse, ‘ik tochte...’ Mar syn forantwurding kaem krekt ien tel to let. De rektor die de doar ticht en roun op him ta. Syn stielen eagen liken troch him hinne to sjen: ‘Siz it nou mar en helje der net omhinne.’

Flipse sakke troch de koer. Klas seis roun in repetysje fan algebra mis. De baes stie efter de lessener en hie de triennen yn de eagen.

‘De dieder hat bikend. Hy is net mear oan ús skoalle, mar foar jimme allegearre wol ik bikenne, dat ik in forkearden fortocht haw. It spyt my mear as ik jim sizze kin...’

Op 'e efterste bank siet Ulbe Wiering, hy stoarre forlegen op syn fimeljende fingers.