De Tsjerne. Jaargang 12

[p. 361]

G. Mulder:
Foargoed hjeljoun

- Dit wurdt syn dea... en ik hie him dochs òch sa warskôge! sei de dokter, dy't hommels helle wie by Jelle Sikkes om't dy ynienen wer sa raer wurden wie en nou as út 'e tiid op bêd lei. Libbe er noch... of wie 't al dien? Soenen de spuitsjes noch helpe òf wie der gjin helpen mear oan?

De âlde frou hâldde har sinnen byelkoar - hja hie foar mear hjitte fjûren stien yn har lang libben. De greate jonges, mei hasten roppen en kaem, seagen elkoarren ris oan en dan wer nei de dokter.

Jelle Fouk makke in kopkefol sûkerwetter ré, kaem dêrmei by 't bêd en probearre mei in leppeltsje eat fan har medisyn tusken dy sletten lippen to krijen. Doe't dat net rjocht slagge, makke hja dy droege lippen wiet.

De dokter sei der neat fan, liet har gewurde... dy frou moást hwat dwaen.

- Ik hie it him noch wol sa sein! sei er tsjin de greate jonges.

Jelle Sikkes rinteniere al in mannich jierren yn 'e buorren. Bouboer hie hy west. Nou sieten de jonges op 'e pleats, de âldste as boer en de beide oaren as arbeiders by harren broer. Jelle Sikkes skaeide noch elke dei by de pleats om, joech ried en biwarre de frede ûnder de bruorren. Wie Jelle net op of by de pleats, dan roun er wol earne yn 't lân, biseach it wurk fan de jonges en ek de stikken bou en ekers fan de oare boeren. Der ûntkaem him net folle. Hy munstere ek it wurk fan it arbeidersfolk. Nei syn sin wienen de âldste arbeiders de bêste - de jongerein brocht der net safolle fan to rjochte. In âldere arbeider sei er noch de tiid fan de dei... lang hie er dat folhâlden, mar de lêste jierren die er it mei minder nocht en hie syn groetenis mear fan in snau as fan in groet. Hwant nei syn sin siet it hert net mear yn it wurk... de arbeiders tochten mear yn c.a.o.'s, oan safolle jild, safolle frij en salang skoftsjen. De rjochte kriich siet der net mear yn - der wie gjin sin en wille mear om in goed stik wurk op Gods ierde it oansjen to jaen. Him tocht, de arbeid waerd net earnstich mear nommen en net fleurich mear útfierd. De kunst fan de krekte stek, it skilderij fan de rjochte fuorge, de forbounens mei it eigen ark en de soarch dêrfoar... it kaem der, sa't it like, allegearre net mear sa op oan. It hert wie der út, de glâns wie der ôf, it goudene fan it biarbeidzjen

[p. 362]

fan it jin tabitroude waerd net mear foun. Dat hie yn syn tiid al oars west. De pleats en it lân wie Jelle Sikkes sines, fan Jelle en fan syn arbeiders. As in goede boer hie hy hert foar syn lân en foar syn folk hawn. Hy hie syn arbeiders goed bitelle - hy hie harren fan de pleats meijown hwat der mar mei to jaen wie, en de âlde frou hie net oars dien. Mar it waerd ek fortsjinne. Sloppens yn 't wurk koe er net daeije, en de heale krige de hikke efter him tichtsmiten... hy koe altyd wol oaren krije. Jelle Sikkes, hy wie der greatsk op dat hy de bêste arbeiders krije koe. Dat wie syn eare. Syn spul koe bisjen lije en syn namme waerd mei eare neamd. En de wille om syn sterke lea koe er net op.

Minder wie it wurden mei Jelle sels, doe't er syn jonges oansette moast. Hy soe der taeije wrotters fan meitsje, mei hert foar alle wurk dat harren foar de klompen kaem. Mar jonges oansette en sels tagelyk arbeiders en boeren yn 't wurk in pyk sette, it foel net ta mei fiif krúskes al op 'e âld rêch. To folle argewaesje ek mei de jonges, it friet oan syn krêften. Né, hy joech net gau bilies. Dy jonges moasten boer wurde, moasten better en krekter en fûler as de arbeiders. Doe kaem de earste warskôging, in hertoanfal... mar net slim. Hy kaem der wer alhiel boppe-op, fielde him nei hwat rêst wer de keardel fan foarhinne. En dat wie mar goed ek, hwant de jonges wienen noch net heal dêr't hy harren hawwe woe, hja stienen noch net ûnder it wurk mei har hiele kinnen en krêften Mei trije arbeiders wie er fierder kaem - en hy sei harren soks. Moast de heit der dan jimmeroan mei de swipe efteroan? En dat tsieren en iggewearjen ûnder elkoar, hwer wie dat goed foar? Fiersten to fûl pakte hy de jonges oan, pakte er sels it wurk wer oan... it moast krekt sa en net oars. Sa't de bou der hinne lei, sa wie in boer!

Doe wie de twadde oanfal kommen - en dy hie al efkes swierder west. - De tredde kear geane Jo der oan, geane Jo der mei fuort..., hie doe de dokter sein. Doe moast er wol ophâlde. Hy liet in hûs sette yn 'e buorren. Dêr wie in hoeke bou by, dan koe er dochs altyd noch in lyts bytsje piele. Mar meastentiids sjoude er yn 't lân om, wie er op 'e pleats. De âldste jonge wie boer wurden... en in biwyske fan de geast fan syn heit like sines. Mar dy beide oaren, dat wie by lange nei it rjochte net. Op in stuit hie de heit sein: Ik skop jimme der út, as 't sa trochgiet. Dan kinne jimme op in oar, en ik hier twa arbeiders.

[p. 363]

It eardere respekt foar in goede arbeider libbe doe noch djip yn de âldboer. Letter waerd dat der ek net better op: hy lies to folle, seach to folle... de âlde trou en hert foar it wurk, hwat der kunst en glâns oan joech, it rekke út alle arbeid wei - dat hwat der krekt syn gouden stimpel op sette.

It fornielde him sa, al dy argewaesje, it friet oan syn sounens en fleur. En de âlde frou hie wol wurk mei delbêdzjen en yn 'e like praten... as it oer de jonges gyng. Mar der wie gjin salve oan to striken, gjin krûd foar woechsen, Jelle Sikkes waerd der fan fornield. Hy waerd sà minnich, dat hy der sels tsjinoan seach, syn eigen hoekje bou om to dollen. De jonges hienen dêr fansels gjin tiid foar, en hy bitroude it harren ek net heal ta. Doe frege er in oars wol fikse arbeider, syn túntsje kreas ûnderstboppest to smiten, mar dy sei, dat er jouns syn nocht hie en dat er it net dwaen hoegde om der noch in pear dûbeltsjes by to fortsjinjen.

Krekt, sà lei de wrâld der nou hinne: wòl jild genôch fortsjinje, mar gjin nocht mear oan it wurk sels. En it holp neat, doe't de âlde frou noch sei, dat er him dêr net oer opwine moast, dat de tiden sa foroare wiepen en dat de minsken it gemak fan de masinen en de motoaren net keare koenen.

De oare moarns wie Jelle Sikkes ier fan 't bêd. Hy helle de as oppoetst sulver sa glêdde lodde út it skuorke, striek mei de tûme oer de skerpe sneed en aeide syn ark suver. Doe nei de bou. Earst foel it him net ta, mar hy sette troch. Breaiten die er him suver net oan tiid. It warskôgjen fan de frou holp neat... dy tún soe om. Kreas en kunstich leinen dêr de krekte stekken fan de lytse ekerkes, en hwat wienen de kanten fan de fuorchjes mei soarch bislein. As in foarbyld foar oaren; sjoch, sá diene wy dat eartiids... der wurdt nou mar hwat knoeid. Mar sahwat op 'e ein fan it lêste ekerke die net allinne de âlde rêch him slimme sear... hy fielde him ek sa naer wurden. ‘It falt dochs net ta’, sei er noch tsjin himsels en doe foel hy der hinne, dwers oer it fiem fan de lodde, dy't knapte. De dokter en de jonges hienen der hiel gau west...

De oare deis libbe Jelle Sikkes noch.

De tredde deis naem er al wer in slok drinken en in byt iten.

Mei in fjirtjin dagen siet er al wer yn 'e greate stoel foar 't finster.

- Ik hie Jo oars al trochkrast, sei de dokter. Och ja, dy dokter...

It kaem sa fier, dat syn âld arbeider, dy't elke dei oan 'e

[p. 364]

doar west hie om to freegjen hoe't de boer it makke, efkes ynkomme mocht.

- Ik ha 't wurk yn 'e tún mar efkes ôfmakke, boer, ik ha myn eigen lodde meinommen, hwant de boer sines wie it fiem fan stikken.

- Hiestû dêr de moed noch ta, jonge?

- Och ja, Jo hienen it sa kreas oprêdden, ik tocht by mysels, de lêste hân moat ek bitroud wêze. Mar ik ha 't wol trije dagen yn myn âld rêch hawn... as ik dy hiele hoeke bou omsmite moatten hie, wie 'k der ek by del fallen. Mar myn skepke die it oars noch hwat bêst, moat de boer tinke!

Doe laken dy beide. Hja laken de hiele jongerein út, om't dy it net sà koenen as hja - en hja laken harren sels út, om't se mear woenen as koenen... allinne mar it respekt foar de lodde bleau oer.

- Nimst myn lodde mei nei de weinmakker? Lit der in nij fiem yn sette... en dan moatst him skjinmeitsje, slypje en goed yn 't fet sette. Dou bigrypst my wol, Sjouke, nou?

- Ja, bêst, yn 't fet... ik ha 't foar 't forstân!