De Tsjerne. Jaargang 12

[p. 350]

Yn 'e fierrekiker:
Epistel oan de Friezen

Neat is yn dizze woelige wrâld sa winsklik as ynternasionael bigryp. Foar it greatste part leit it probleem fan de nasionaliteit fansels yn it politike. It nasionalisme is noch langn't dea, en as it soun nasionalisme is, hwerom soe dat ek moatte? It libben is net hwat ien-kleurichs, mar in bûnt kleed, en soun nasionalisme is net stridich mei ynternasionalisme.

It is myn bitinken, dat jimme Friezen wrâldboargers wêze moatte (en binne), likegoed as Friezen. Mannichien sil sizze, dat jim mar in lyts folkje útmeitsje, en dêrom net fan bilang binne. My tinkt, dat dat net in sterke redenaesje is, hwant guon greate figueren binne út lytse folkjes fuortkommen, en it tal is alhielendal net biskiedend. Dêrom haw ik in swak foar de Fryske politike saek, en foar soartengelikense biwegingen hwer dan ek.

De Tsjerne is lykwols in litterair en kultureel tydskrift en aldergeloks is de kultuer boppe alle striid forheven. Kultuer is persoanlik, ûnôfhinklik en wit fan gjin grinzen. De skriuwers, musici en skilders fan hokfor lân ek biede de kaei oan ta de ‘siele’ fan har folk.

Muzyk en skilderkunst sprekke oeral foar harsels. By de litteratuer lykwols komme jo foar in hinderpeal to stean. Dy hinderpeal is fansels de tael.

De sizwize ‘de flok fan Babel’ is mar in heale wierheit. It is faeks in flok, as folken steechhollich preuvelje by har eigen hurdsteed.

Mar as it bêste fan elke litteratuer troch oersetting of résumé oerbrocht wurdt yn talen dy't wrâld-yntellektuélen bigripe kinne (nammentlik yn it Ingelsk, Frânsk of Dútsk), dan sil in part fan de hinderpeal weifalle.

Ik wol der net op út, dat de skriuwers, omt har litterair wurk skreaun wurdt yn in sprake dy't wide erkenning biheint, de wichtiger talen dan mar foar kar nimme moatte. Rjochtoarsom, ik leau dat de litteraire kunstner de tael kieze moat, dy't it gaedlikst syn of har geny, as dat oanwêzich is, ta útdrukking bringe kin. Dêrom helje ik weardefolle wurken yn it Frysk, of yn in oare tael, mei ynmoed yn.

It binne de idéën lykwols dy't har fuortsette kinne en nei oaren ta reizgje en de wrâld biynfloedzje. Alle oersetters witte dat it aroma fan in skeppend wurk net foldwaende fan de iene tael yn de oare oerbrocht wurde kin, mar mei de ‘logyske ynhâld’ kin dat wol.

Dêrom haw ik war dien in soarte Anglo-Frysk kontakt to lizzen, en ik mei lije dat dat him ûntjaen sil.

Diskant de Noardsé kinne wy hwat dwaen om to wizen op party kontakten, bygelyks de bisibbens tusken Ald-Ingelsk en Frysk, it wurk fan minsken as Bonifacius, Starter, Haringhouck, Bowring, en op de lytse opbloei dy't fuortgong fynt, en Schurer syn útspraek rjocht docht fan dat de Jiskepûster-Fryske-litteratuer nou dounset mei de Prins.

My tinkt dat Ingelske oersettingen fan wurken as Simke Kloostermans Hoara's en dy oer de oplibbe bilangstelling foar it Oera Linda Bok hjir, krekt as by my nou, it omtinken hawwe soene.

Ta bislút: my tinkt dat it Frysk oan de Britske Universiteiten in karfak heart to wêzen foar studinten yn it Ingelsk en Dútsk dy't Honours degree¹⁾ helje wolle. Mei blidens seach ik dat Liverpool

1) In graed dy't helle wurdt nei in swierder eksamen as foar it Pass degree.

[p. 351]

dat al docht, nei alle gedachten omt Prof. Collinson lid is fan de Fryske Akademy.

De Fryske saek hat yn Ingelân in great forlies lit troch de dea fan Sir William Craigie. Foàr syn stjerren hat hy my forsekere dat syn samling Fryske boeken, troch de jierren gearbrocht, in duorjend plak fine soe yn de Bodleian²⁾ of it Britsk Museum.

Mar dit epistel is net foar de Ingelsken ornearre, mar foar jimme. Hwat kinne jimme dwaen om bigryp oer-enwer to stipelearjen?

Mei alle earbied wol ik in mannich winsklikheden oan de hân dwaen. Alderearst in revyzje fan Dr. Sipma's baenbrekkende spraekleare. It is de iennige boarne yn it Ingelsk. Yn it twadde plak in Frysk-Ingelske wurdlist of in lyts wurdboekje. Sels in meartalige wurdlist (mei it Ingelsk derby) soe al tsjinstich wêze. It is in ommelânske reis om troch it Hollânsk, of sels it Dútsk, ta it Frysk to kommen. Der is navenant mar in bytsje yn it Ingelsk of Frânsk oer de Friezen skreaun, hoewol't dy talen by de yntellektuélen yn myn lân de oerhân hawwe.

Ik sjoch fansels folslein yn dat it skreaune yn Fryslân, sil it op 'en bêsten, út 'e earste hân komme moat - út it formogen wei om jim tael to lêzen, en dat bisykje ik to birikken.

Ik sjoch altyd út nei De Tsjerne, It Beaken, en soms komme Frysk en Frij, De Stim fan Fryslân, It Heitelân en De Stiennen Man myn kant út. As it poststimpel Grand Rapids is, komt it nijs yn it Ingelsk.

Ien fan de fruchtberste en noflikste kontakten dy't ik ea lein ha, hat dat mei de Friezen west. Ik haw by jim manmoedichheit, rjochtutens, frijdom, sounens, dreamryk réalisme en freonlikheit foun. Dêrom wol ik de kennisse oer jim kulturele en litteraire ûntjowing ûnder de Ingelske lêzers forspriede. ‘Nimmen is in eilân’ is yn it Ingelsk in faek oanhelle epigram, likemin is in litteratuer dat.

E. HOWARD HARRIS

2) Universiteits-bibliotheek fan Oxford (neamd nei Sir Thomas Bodley).