|
| |
| |
| |
E.B. Folkertsma:
Argewaesje fan it wurd
I. Argewaesje, dat is it hwat de minsken fan it Wurd fan God hawwe, hoewol allegearre net op 'e selde wize: ûnforhoalen atheïsten en naturalisten, heal forhoalen humanisten, sa goed mooglik forhoalen kristenen. Dêr wist Paulus al fan, en sille wy de twade hâlding en forhâlding dy't er stelde: it evangeelje de Griken in dwaesheit, ek net signalearje? Mar bihalven dat dat ek in foarm fan argewaesje is, bistiet Hellas hjoed de dei noch wol? En is op 'en djipsten de Gryk ek net in Joad? De spanningen tusken God, dy't sprutsen hat en sprekt, en de minske binne langer to sterk om ôfreägearre to wurden yn 'e koelheit fan 'e heechmoed; hja easkje de hertstocht fan eigengerjochtichheit, hja easkje de gleone lôge en krije dy ek to wille genôch.
II. Lykwol, is dit fuort net to fier dreaun? Is it wol it Wurd, dat argewaesje yn it minsklik hert geande makket? Docht hja dat yn pleats net, dy't it Wurd forkundiget: de tsjerke? Sa ommers hâlde oan hjoed de dei ta withoefolle út, dy't de tsjerke yn steat fan biskuldiging stelle en, it sij út ûnforskillichheit it sij út in fiere en dizige earbied it sij út freze, om net alle brêgen efter harren springe to litten, it Wurd bûten de pleit keare. De tsjerke hat it dien, de tsjerke is stanyn-'e-wei; hja forkundiget it Wurd wol, mar docht der sels net neffens.
It soe ûnearlik wêze en ûntken de wierheit yn dizze tichterbye biskuldiging. It is de biskuldigers net to ûntstriden, dat ek de tsjerke argewaesje jaen kin en withoefaek argewaesje jowt. En dan binammen yn twaderlei ding. Mar al to folle hat hja de wei fan 'e minste wjerstân socht, troch it har tabitroude Wurd net to sprekken tsjin it ûnrjocht, it gewelt en de goddeleasheit fan 'e riken en machtigen en dêrfoaroer de mindere man allinnich yn 'e fierte to treasten: mei de hope op in hearlike takomst, dy't foar harsels net sterk en tichteby libbe. En yn 'e twade pleats hat hja fiersten to maklik frede hawn mei in hannel en wannel fan har leauwigen, dy't fier ûnder de hichte fan har lear, pretinsjes en forwachtingen bleau en der fiersten to min út roun by it libben fan 'e troch har sa skerp en presys signalearre wrâld.
III. Mar al kin noch mei dizze krityk yn it minst tsjinsprutsen of sels mar forswakke wurde, dochs heart der oanmerking
| |
| |
by. Dy't de tsjerke foroardielet om reden fan har tokoart oan profetysk-sosiael tsjûgenis, hat allinne gelyk, forsafier't er net in bleat sosiale ynstelling en biweging fan har hawwe wol. En dat wolle hiel hwat kritisi krekt al. Hwant hja binne der blyn foar, dat it boadskip fan 'e tsjerke yn it sosiale net opgiet noch opgean kin en mei, dat it yn syn geastlik karakter net allinnich opropt ta arbeid, warberheit en forwar, mar ek ta lydsumheit en dat it it tydlike hjoed net ken sûnder en bûten de ivige takomst. Hat de tsjerke yn dizzen sûnder mis swiere skuld, ek skuldich stiet, dy't har út ûnbigryp foar har wier karakter iensidich ferget of sels ôfwiist. Syn argewaesje komt to gau, giet net djippernôch.
Allikemin rikt de krityk op 'e fiere distânsje tusken lear en libben yn 'e tsjerke oant yn 'e biskiedende djipte. Eartiids mei dy gâns opjild dien hawwe, yn ús psychologyske ieu komt der hwat langer hwat skerper each foar, dat sa'n ôfstân jown is mei de minske lyk as wy him kenne. Oan 'e easken dy't de tsjerke stelt, kinne wy minsken fan fierrens net foldwaen, likemin as oan dy fan hokker ideälistyske biweging ek dy't hwât bitsjut. Nettsjinsteande dat dwaelt de tsjerke, safaek't hja dêr frede mei hat en it ynskikken en middeljen siket; mar net minder binne mei al har gelyk op 'e doele, dy't dêrom út it libben wei de wierheit en it gesach fan 'e lear foroardielje of de tsjerke ôfwize.
IV. Noch hwat de sosiale noch hwat de seedlike hâlding fan 'e tsjerke oanbilanget, rekket de noch sa rjochtlike argewaesje it sté dêr't alles op fêstsit, it minsklik swakke en tagelyk Godlik sterke sté. Hwat is it einliken, dat mear as hokker ynstitút en krekt de tsjerke sa grif hifke en skerp ûnderstien wurdt? Har wurde heger easken steld as hwa of hwat ek. Blykber wurdt der mear fan har forwachte. Mar hwerom? Hat dat reden, rjocht, sin? Né, as hja bleat in minsklike ynstelling is, yn bigjinsel alle oare foriening of biweging allyk. Hwerfoar soe men har dan stranger foroardielje as partijen, folken, steaten, organisaesjes fan dit en fan dat? Ja allinnich, as hja boppe de minsklike ynstelling útkomt, as hja heger oarsprong hat, as hja by einsluten net fan minsken, mar fan God is - lyk as it is en sawol bûtensteanders as yn har forgearren biwust of ûnbiwust witte.
Neat hat de tsjerke nediger as krityk, en foar nimmen is dy krityk nuodliker as foar de kritisi: de ûnrjochtfeardige, mar foaral de rjochtfeardige. Nea kin de tsjerke rjochtfeardigernôch oardiele wurde, net allinne troch dy't yn, mar likegoed troch dy't bûten har binne. Dat krekt is har rjochtfeardiging.
| |
| |
De rjochtfeardiging fan 'e tsjerke leit yn har oardiel. Sa kin hja yn dizze bidieling allinne bistean. Hja hat oer de krityk dan ek net to skriemen, mar der nee to harkjen en der harres út to nimmen, forsafier't dat neffens har karakter en boadskip kin. En as dy krityk dan foaral komt op 'e sosiale en de seedlike hâlding fan 'e tsjerke, hat dy dan ek reden to forstean? Sûnder mis, allinne djipper as hiel hwat kritisi sels it forsteane: yn geastlike groundearring, yn it dwaen fan rjocht en barmhertichheit oan de neiste en fan goede wurken net op himsels, mar om 'e wille fan God.
Hwant noch ris: de tsjerke is gjin sosiale noch seedlike ynstelling. Hja kin net rjochtfeardiger, barmhertiger en better wêze as de minsken dêr't hja middenmaak steld is. Dat is har kras. Dêrom hat hja, mear as hwa of hwat ek, krityk en profesije fan neden, en dochs sille wy nea in forheven tsjerke krije, mar oan 'e een ta in ellindige gemeente hâlde. De tsjerke kin gjin doarren slute. Foar elkenien hat hja iepen to stean: de bêste en de minne, de rjochtfeardige en de ûnrjochtfeardige, de barmhertige en de ûnbarmhertige. Hja is der net om de minske noch steat en maetskippij to forbetterjen. As immen der op út wol, dat de bêste kristen de bêste boarger is, dan bitsjut bêst hwat oars as bêst. Der bisteane gjin bêste kristenen. De tsjerke heart alle man to noegjen, en gjin ûnderskied yn har leden to hawwen. De ûnrjochtfeardige is har like djûr as de rjochtfeardige, de dogeneat as de brave, de ûnbarmhertige as de barmhertige, de lichte fûgel as de sedige matrone. Hwant hja is de húshâlding fan Gods nuvere kostgongers, hwaens kostjild by nimmen sprekken lije kin. Hja mei net ienris kostjild freegje; har leden wurde ûnderhâlden; hwat dy krije, krije hja to jow. De tsjerke ken allinnich ellendige en swakke sûnders, foar hwa't oars gjin bihâld is as Gods genede yn Syn Soan, de krusige en opstiene Heare. Hja is sa frij en merk alle minsken foar goddeleazen oan. Hwant hja doar it oan mei de forkundiging, dat God gjin rjochtfeardigen, mar goddeleazen rjochtfeardiget. Hja wit fan in Heare, dy tsjin dizze bêste minske seit: - Gean hinne, dou bist my to bêst, dou bist suver noch better as Ik, en tsjin in oare bêsten: - Och myn jonge, sa bêst kinst net wêze of Myn genede kin it dy noch krekt dwaen, en tsjin in min eksimplaer: - Bisykje it mar, soan, dochter,
en wurd sa min ast wolst, mar oan Myn genede ûntkomst net. Hja wit fan in Heare, dy't rjochtfeardigen sawol as goddeleazen treast is. Gjin hilligen hat de tsjerke, mar sûnders dy't hillige binne en wurde, troch Immen oars as hjasels. Dat is har swak sté, dêr't alle rjochtlike en
| |
| |
ûnrjochtlike krityk skrep op hat. Dat is de argewaesje dy't hja jowt.
V. Mar hwer binne wy bidarre? Komt de argewaesje dan dochs fan 'e tsjerke? Né, hwant de dingen dêr't hja de minsken troch argewearret, sawol de frommen as de ûndogensken, hat hja net fan harsels, mar fan it boadskip dat har hjitten is to dwaen. De argewaesje fan 'e tsjerke bistiet dan ek allinnich, as en forsafier't hja trou is oan it Wurd. Fan harsels skikt hja har nei de minsken, en makket ûnderskied, en wol populair wêze. Fan harsels hâldt hja it op 'e bêste minske, en siket to gloriëarjen, en wit even mear as Kristus en dy krusige.
Dat is de forsiking fan 'e tsjerke: it selskip fan 'e braven en de ideälisten, de nommele populariteit. Net to min yn ús dagen, nou't der fan alle kanten in wurd fan har forwachte wurdt, in wurd mear as it Wurd, nou't hja mar klearstean kin om tradysjes to sanksionearjen, posysjes to bifeiligjen, politiken to dekken, de wrâld to forbetterjen, yn 'e problemen wei en dei to wizen, en folle gjin genôch. Ja, sa kin de tsjerke ynfloed en macht en mannichte winne, hwant dan seit hja hwat de minsken hearre wolle. Dan jowt hja gjin argewaesje mear, mei't hja de argewaesje fan it Wurd ôflaet yn minsklike wurden.
En dan earst is hja stan-yn-'e-wei. De tsjerke kin sa bêst wurde en sa'n idëalisme oansette, dat hja it byld fan har Heare fortsjusteret. Mar hja hat, lyk as Johannes de Doper, minder to wurden, dat Kristus waechse mei. Net yn glâns en gloarje, mar yn swakheit wurdt Gods krêft folbrocht. It foeget de minsken net, in gloriëarjende tsjerke to forsearjen. Sûnder heart de tsjerke to wêzen mei de sûnders, ellindige mei de ellindigen, earmelytse mei de earmelytsen, in lytse keppel ûnder it krús, minske sa sljocht mooglik ûnder en mei de minsken. Net ta feilichheit is hja steld, mar ta ûnrêst; net ta rjochtfeardiging fan harsels, mar fan Him hwaens genede oardiel is. Hja bistiet allinnich om de argewaesje fan it Wurd des Heare romme en felle trochgong to litten.
VI. Mar hweryn jowt dat Wurd dan argewaesje? Op syn forkundiging, dat God allinne de Absolute is en alle minske en wrâld bitreklik. Hwant sa stelt it de forhâlding, sûnder der yn it minst om hinne to heljen. Is it royalernôch om goaden to kennen, lykwols erkent it dy net foar it antlit fan God. En dêrmei stelt it de minsken en har wurk grinzen. It gunt de minske greate macht en lit him wech en de wear gewurde. Ja, it klaut en bikrimpt net, it heint ús net by de tomme, mar dat is krekt de greate, ellindige biskamming. Deselde dy't it
| |
| |
heechhat as in kening, neamt it tagelyk wjirm. Dy't it oermjitte forheget, fornederet it finael. Hy mei weide hawwe sa wiid as de wrâld, op in stuit docht it Wurd him to witten, dat de line tútroun is en de bolle dochs oan it tsjoar sit. It seit tsjin it folk: Dû hast rjocht, mar net fierder as ik it dy oanwiis. Hjir leit dyn grins, dêrst net oer hinne meist, sûnder ûnrjocht to wurden en yn dysels to forgean. It seit tsjin de ideälen fan it wiere, it goede en it skiene: Tige binne jimme, mar wolle jimme gjin leagen, fordjer en ûnreinheit wurde, dan net fierder as safier. It seit tsjin it rjocht, de sede en de barmhertichheit: Hoe minlik jimme ek wêze meije, ken jimme plak en grins. It seit tsjin it demoanyske kwea: Doch dyn bêst mar, hearskje oer de wrâld, mar wit, datst boun bist. Sa komt it Wurd oer alle minskene bistean, wurk en biweging, en bimuoit him oeral mei, en wiist allegearre en alles grins. Tsjin it absolute stelt it de bitrekking, tsjin de ivichheit it tydlike, tsjin it libben de dea.
De minske lykwols erkent gjin grinzen. Hy biwilliget net yn 'e dea. Hy wol himsels wêze, en oer alle einen hinne rjocht hawwe. Hy siket syn foriviging. It sil bistean! Dêrom hat er it hekel oan dy stim, dy't him hieltyd wer oanseit, dat syn libben allinne karakter en sin hat binnen de romte, dy't him, net troch himsels, mar fan in Oar, steld is en dat al syn fierder bistean, bitinken en stribjen idelheit is. Dat komt him op 'en djipsten to nei, syn eigengerjochtichheit en heechmoed stegerje der tsjin yn. It Wurd is gewisse, dat him oanienwei biselskippet en him nea mei frede lit. Hy kin it ôfwize, mar likegoed giet it net by him wei. It is him in pimperjende pleach, dy't syn wissichheden fan eigenforiviging, lit it wêze ûngemurken, ûnderwrot en him wjerhâldt, spontaen to libjen.
VII. En dan is der dy oare sucht yn 'e minske, né einliken deselde: oarspronklik to wêzen. Djip yn ús libbet it, ús wurd net fan in oar hawwe to wollen, mar fan ússels. Om't wy ússels wêze wolle, oant yn it djipst fan it bistean, bigeare wy eigen wysheit en wittenskip. It earste en it lêste wurd wolle wy hawwe. En sjoch, it Wurd hat ús foar west. It komt mei de dryste oanspraek, dat God earder sprutsen hat as wy en heger sprekt en yn ivichheit it wurd hawwe sil. It docht mei gesach to witten, hwer't wy wei komme en hwer't wy hinne geane en hokker wei wy to gean hawwe. Sûnder twivel ta to litten, wol it ús wiismeitsje, hwat libben is en hwat dea, hwat wysheit en hwat dwaesheit, hwat bihâld en hwat fordjer, en jowt it in absolute karakteristyk en wurdearring fan ús bistean. Oertsjûge en gjin tsjinspraek fordragend, docht it ús in forhael
| |
| |
fan itjinge sin haven hat yn 'e tiid en bilang yn 'e histoarje. Op syn gesach hawwe wy it bigjin en de ein mar to leauwen, wy, dy't leauwe oan bigjin noch ein, hokker ek. Mar sa'n Wurd, hoe kinne wy it willich oannimme, oars as tsjin ús oertsjûging en ús wil yn? It bilangrike, it djippe, it hege, it greate is sein. Soks moasten wy útfoun hawwe en der earst mei kommen wêze, en nou't dat net sa is, ûntstride wy it leafst. Kinne wy dàt net mear earst sizze, dan mar hwat oars. Unleauwe is forgrime flecht yn 'e illusy fan ús oarspronklikheit. Hwant der oan wollend of net, de minske wurdt mei it Wurd fan God konfrontearre. En dy konfrontaesje forswakket syn idé fan genialiteit, makket him ûnwis en twivelriedich. Hy bitrout him net fierder as salang't er to sizzen hat itjinge by de Skrift ûnbilangryk, ûndjip en net geniael is. Sagau't er him heger en djipper weaget, fornimt er oan himsels, ja mar troch it Wurd, dat der dingen binne, him to wûnderlik, en wurdt er twiveler. Fitere fan dy argewaesje, bisiket er it op 't lêst yn it demoanyske, en och hea, ek dêryn kin er de Skrift net foarby. Lit him mar ris sa demoanysk wurde as de ûntsachlike goddeleaze, oankundige en tekene yn 'e Iepenbiering fan Johannes. By sa'n ien wol er wol yn goedens, net allinnich hwat it neidwaen, mar ek hwat de biskriuwing oanbilanget. Wy minsken kinne net sûndigje noch ús sûnde foarstelle boppe ús macht. Wy binne lytse, binaude, ûnoarspronklike sûnders.
VIII. Is der ien ding, dat de minske ynliker neigiet en fûleindiger ynbarnt as de frijheit? Hat ien sucht syn bistean, libben en skiednis djipper biweegd, forheftiger yn fjûr en lôge set? Mar op 'e nij komt it Wurd en seit tsjin him: Dyn frijheit is in tuskenbeiden saek; hja giet net fierder as dy romte jown is. Yn 'e dingen, dêr't it earst en lêst op oankomt, bistû net frij. Ik haw dy in wet steld. Dìt gebied ik dy, en dàt hast to litten. De Heare, dyn God, silst leafhawwe boppe alles en dyn neiste as dysels. Ast dy dêr yn oerhearrichheit net oan hâlde mochtst, dan giest mei al dyn frijheit, dyst dysels nimst, forlern, silst gjin ljocht sjen noch it libben hawwe. En ast dat gebot net hâlde kinst - lyk ast net kinst - dan hast noch gjin frij om dyn eigen wegen to gean, mar silst yn Jezus Kristus, Gods Soan, leauwe, as de iennichste wei, de wierheit en it libben. Sa snijt de Skrift alle wegen ôf, dy't de minsken yn har bigryp fan frijheit lâns wolle, en forklearret se allegearre foar dearinnend en kearend ta de dea.
IX. Dêrmei stelt hja lykwols ek foar de skerpe, ienfâldige kar, in kar, dy't de minske krekt sa tsjin is. Hwant wy wolle
| |
| |
wol kieze, mar út 'e romte, en sjoch, al wer dy biheining. It Wurd ommers ken gjin God mear as ien noch in Soan fan God mear as ien, en wiist mar twa wegen: de iene fan it libben, de oare fan 'e dea. Siz de rjochtfeardige, dat it him goedgean sil, en siz de goddeleaze, dat it him kwealik gean sil. Dy beide mar stelt it boppedien noch absolút, sûnder der romte of mooglikheit tusken to litten en sûnder der tusken to middeljen. Mar hwat moatte wy dêrmei, wy, dy't nettsjinsteande al ús oanspraken op absolútheit krekt net absolút wêze kinne of doare, sagau't der gefaer bigjint to wanken? Wy, dy't ús net bitrouwe op 'e skerpe richel tusken paed en ôfgroun en dêrom de romte fan kar-út hawwe wolle? Wy, dy't it op in middeljen sette, in fornimstich ûnderskieden fan mear en minder, in skiene, al subtiler forfrisseling fan libben en dea? Hwant de rjochte wei, like goed dy fan 'e dea as dy fan it libben, fine wy bare forfeelsum; wy dwale leaver, wy dwale troch priëlen en oer slingerpaden, wy mannen fan wûnderleauwe, dat wy de ein net yn it sicht krije meije, mar yn 'e forbylding bliuwe fan frijheit en avontûr.
X. En wy bigeare gjin greater forantwurdlikheit as ússels lêst. De minske is libertyn, wol frijbliuwend wêze. Wylst er natuer'en hielal en de ûntwikkeling fan it minskdom bynt oan 'e wet fan oarsaek en gefolch, wiist er dy ôf foar syn eigen, persoanlike wei. It libben sil him avontûr wêze, in dramatysk spul rom of near, licht of swier, frijsinnich of rjochtsinnich. En as er fan it stik en syn opfiering forantwurding dwaen moat, dan oan himsels, of op syn heechst oan 'e kollega's. Dêrmei kin it wol rjochtfeardich ta. Mar op 'e nij komt de Skrift der tusken mei de oansizzing, dat de earste en lêste forantwurding fan 'e minske oan God, de Heare is. Hja seit it oardiel oan, net it to'n earstene en tydlike, mar boppe alles it absolute en ivige.
En fan sa'n oardiel krekt wolle wy net witte, hwat mear wy der oan leauwe, hwat minder. It soe frijbliuwendheit hawwe. It rekket ús djip yn ús eigengerjochtichheit en greatskens. It brekt ús yn ús greatsk bisef, dat wy mei ússels wol yn it lyk komme kinne. It makket ús ûnmooglik, it spul spontaen en ûnskuldich to spyljen; ja, it binimt ús de mooglikheit fan boete nei skuld. Wy binne der bang fan, en wy binne der bang foar. Lit ús bigean, o God! Lit ús yn ús wêzen, o Wurd! Is der libben, is der dea, jow ús der dan dochs yn alle gefallen romte tusken! Bisparje ús ingelen en kweageasten, bisparje ús in ivige rjochter, bisparje ús himel en hel! Lit ús allinne, spyljend op 'e ierde mei ússels en de minsken!
| |
| |
XI. En boppedien, hoe docht de Skrift dat? Hoe bikrimpt en bikrinkt hja de minske yn syn foriviging, syn oarspronklikheit, syn frijheit, syn kar? En hoe oertsjûget hja him fan hwat, dêr't er net fan oertsjûge wurde en wêze wol: it oardiel? Troch neat to biwizen, neat oannimlik to meitsjen, neat sjen to litten. It Wurd polemisearret net. It stelt allinne mar, it seit allinne mar: Sa is it, sa en net oars. It komt mei gesach en easket leauwe. En dat, wylst it de wûnderlikste, net to leauwen dingen forhellet en oankundiget en de minske ferget oer it uterste fan syn forstân, syn gefoel en syn fantasij. It is sa frij, it bistean fan God net to biwizen noch Him to rjochtfeardigjen. Koartom, it makket de minske it leauwe sa swier mooglik, einliken in ding fan ûnmooglikheit. Ja mar, lost de Skrift dan, alteast yn bigjinsel, ús problemen net op, lyk as safolle kristenen yn 'e forbylding binne en bringe wolle? Né, en it kristendom noch minder. De Skrift lost gjin problemen op, mar forskerpet se, driuwt se op 'e grins fan tiid en wrâld, bringt gewisse by, dat se yn dizze oarder fan bistean en bidieling fan tobrutsenheit ûnoplosber binne. De Skrift, dat fjûr, ûnderfret ús tydlike wissichheden krekt; hja, swurd, wiist flamjend oer de grinzen.
En hja kin der forheven oer, de skyn tsjin har to hawwen. De bibel is it boek fan it: En dochs. Sjoch, hoe't minsken en machten har gong geane en al geande machtiger wurde, sjoch, hoe't de goddeleazen hearskje, en dochs, de Heare God is almachtich. Sjoch de minske, dat skriklik wêzen, en in wrâld fol ellinde, ûnrjocht, leed en wreedheit, alle ieuwen troch, en dochs, God is goed, in fontein, rinnende en springende fan goedheit. Sjoch, hoe hurd it skepsel is en hoefolle gjin forhearder fynt, sjoch hoe't bern slachte wurde en lichemen pinige en sielen fordoarn, en dochs, de Heare is barmhertich, it hert sidderet Him fan barmhertichheit. Sjoch oarloch en gewelt en forwoasting oer de ierde, en dochs, de frede is ta ús kommen. Sjoch, hoe't alles stjert en ta stjerren keart, en dochs, de dea is oerwoun. Sjoch dwalende gemeenten en leagen yn 'e tsjerke, en dochs, de Geast is it, dy't yn alle wierheit laet. Sjoch de dagen ienerlei kommen en de jierren riigjen, de ieuwen har yn 'e rige skikken en gjin ein is der to bikennen, en dochs, Jezus Kristus komt werom. Sjoch dat allegearre, en leau dochs. Leau sûnder to sjen. Stamboekkij en setterierdappels, fabriken en atoombommen kinne leagenje, mar hwat ik siz, is wier. Leau it sûnder rjochtfeardiging. Wit, dat de Heare God is, en lit Him souverein yn syn wegen.
XII. En lyk as wie dat allegearre noch gjin fornedering en
| |
| |
argewaesje genôch, lit de Skrift it heil allinnich op genede stean. Gjin flesk, formoannet hja, wurdt bihâlden en hat it libben, oars as hwannear't en trochdat God it genedich is. Mar dêrmei taest hja ús oan yn ús lêste en leafste stins: de deugd. En dat docht hja ek noch royael. Hja forachtet minsklike deugdsumheit, goedens en frommens hielendal net; hja lit se allinne mar forblikke en weiwurde yn it felle ljocht fan Gods genede. Hja meije wêze hwat hja wolle, yn dat ljocht blike hja to blinken fan sûnde en fordjer en komme bleat as ûnbikwaem ta it heil. Mar nammersto grammer binne wy sa'n hege, absolute noarm. Wy bigeare gjin forlossing bûten ússels, forlossing troch hwat, dat wy fan en yn ússels net hawwe noch bihâlde kinne. Wy wolle it sels dwaen, of sels meidwaen. En noch minder kinne wy sette, dat itjinge wy dan noch miene bybringe to kinnen, fortsjustere en ûntmaskere wurdt. Dêrom wize wy, wrâld, Gods genede ôf, oars as dat hja op it moaist noch skeamel komplemint of supplemint wêze mei. En yn 'e tsjerke tize wy der mei nei ús ta, it sij yn it fynynleine bitinken fan it hert, dat ûnder de slach- en striidrop: Allinne troch genede! syn eigenoanret diel wol wit to finen, it sij ek frijmoedich yn lear en bilidenis. Is de theology foar gâns in diel gjin bisykjen, alle ieuwen troch, it wurk fan 'e minske - it bêste dan, dat noch hwat fatsoenlik toant - op ús foardielichst to yntegrearjen yn Gods genede?
XIII. Gjin wûnder nammers, hwant hwatfor genede ek noch! Net dy fan in minlik God, dy't gjin kwea kin. Sa'n ien ken de Skrift net; hja ken allinne de Hillige, hwaens barmhertichheit en leafde net sûnder oardiel bistiet noch de forheging fan Syn Soan sûnder fornedering noch de forrizenis sûnder it krús. En tsjin Him krekt en syn wei mei de minsken giet ús forset allerdjipst. Hwant wy bigeare in God nei ús ideälisearre byld. Wy sille Him projektearje út ússels wei. Wy moatte Him neikomme kinne mei ús forstân, ús gefoel, ús fantasij, en Him fange yn it net fan ús ideälen. En gjin minder tsjinnichheit hawwe wy yn Syn wei. Kinne wy it krús net út 'e wei prate, greatsk geane of skruten slûpe wy it foarby. Of wy praktesearje it biskûl mids en efter in mannichte krusen: fan wizen, helden, hilligen, martelers; as it dat iene, dat iene allinne, mar net hoecht to wêzen. Hwerom sil dat krús krekt útsûndering wêze; hwerom útsûndering God en Syn Soan? Lit ús goaden meitsje nei ús byld en ús likenis!
Sels yn 'e tsjerke spant dat der om. Dêr liket it blykber mar muoisum sûnder haest en foarbarichheit to kinnen. Haest om it krús rêd en bihindich foarby to kommen en de opstan- | |
| |
ning foarbarich to fieren. Krekt as kinne de leauwigen har fornedering kwalik fordrage, en forfeelt it bidden en fêstjen harren, en kinne hja gjin ûre mei Kristus wekje, en binne hja nou al oars sillich as op hope. Krekt as hawwe hja gjin moed om lankmoedich to wêzen, en easkje hja nei sa'n swier krús fan har Heare in lichte forrizenis, en is der oare reden ta rom as yn it krús, en fitert de kweade kar, dat krús hastich foarby, de wei op fan gloarje en macht. Krekt as hawwe hja it krús al efter de rêch, yn sté fan it, oan 'e dea en de ein ta, net minder as de opstanning op it sicht to hawwen.
Dat is de forsiking fan 'e tsjerke. Mar is der ien ellindich, dan heart hja it to wêzen. Hja moat witte, hwer't hja wei komt: út 'e heidenen. Hja hat har de noas fan 'e Joad yn it antlit fan 'e Gryk net to skamjen. De neiste sil hja kenne, it suchtsjen fan it skepsel hearre, en mei harren lije salang it tiid is. Hja mei net winskje, fóár en boppe harren forhege to wurden, mar hat harren yn soliditeit nederich it evangeelje to forkundigjen. Dêrta is hja middenmank harren steld en hat it Wurd har roppen. En yn dat nederich stal kin hja net harsels greatmeitsje, mar allinne dy't greatmakking wurdich binne: God en Syn Soan, har krusige en opstiene Heare.
XIV. En dochs, dizze argewaesje is ta bihâld. Mei minder as safolle fornedering en argewaesje liket de tsjinst fan minskene sillichheit net ta to kinnen. It Wurd fan God wol en moat argewaesje jaen. Mar omdat de minske gjin bihâld winsket, oars as troch himsels en op eigen manear, bisiket er it de angel út to lûken. En dêr hat er hûndert wizen op: ûnforhoalene en forhoalene, fine en grouwe, steil to boarstel steande en slûk ynleine. Hy kin de Skrift planút har Godlik sizzenskip ûntsizze, der kultuerhistoarje of literatuer fan meitsje; noch faeijer, har flak, yn it lyk, yn 'e harmonije prate. Dêrfoar binne mar al to folle en al to grage bibelske deiboeken, of oars wol bibelforklearringen. Hy kin har harmonisearje, normalisearje, kanalisearje, al is it ek yn 'e tsjerke. Hwant de prikeljende angel moat der út.
Mei dat al binne wy fan dit Wurd net ôf. Dat is en hat net allinne sprutsen, mar it sprekt. It bliuwt hwat it is. Yn syn warleazens forsteurt it ús bitinken, en makket ús kunst en fornimstichheit biskamme. Foar minsklik fielen en tinken hat it syn harmonije net, fordraecht it gjin lieding, is it in boek tagelyk harmoanysk en chaotysk, ûnseedlik en seedlik, Godlik en diaboalysk. Gjin minske noch leauwige noch tsjerke jowt it gelyk, mar allinne God, de Heare, yn Syn hege, ús to wûnderlike wegen, wegen fan ivich oardieljende leafde. Wé, dy't
| |
| |
dochs gelyk hawwe wolle; wé de minske, de leauwige, de tsjerke, as hja bisykje, dizze argewaesje út 'e wei to praktesearjen. Oant yn it fromme ta steane hja tsjin harsels en slagge de haksine tsjin de prikel, net wollend, dat it Wurd har eigen wissichheden wankel skrikt om harren romte to meitsjen foar it leauwe oan itjinge bûten har: yn Jezus Kristus, ivich wis is. Wé dy't bisykje - en ek noch om 'e nocht - it Wurd nuet to krijen, yn sté fan it sprekke to litten yn syn ûntsachlikheit en der ta ivige blydskip yn Jezus Kristus foar to freezjen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd