De Tsjerne. Jaargang 12

[p. 238]

P. Akkerman:
De bran by Doarus glezewasker

Doarus glêzewasker lei sa lang as er woechsen wie efterhûs yn it skaed fan de reinwetterstûne. Hy moast him mei dat hânbré skaed wol tofreden stelle, om't dêr op it útrûpele hiem beam noch strûk stie. In stikmannich smoarge, healneakene bern sprongen om him hinne as jonge hounen, mar steurden Doarus yn it minst net yn syn rêst. Mei wolgefallen naem er har op, wylst er nou en dan de eagen gean liet oer de greatsten, dy't spierneaken, oan de mii ta yn in âld sleat stienen. Dat folkje hie 't ek al waerm. It koele wetter soe harren goed dwaen, hy liet se mar bitsjen.

Doarus rôlle in sigaret en stoarre de blauwe reek nei, dy't yn reachfine triedden weiwyndere op it sêfte jounssigentsje. It loek by de reinwetterstûne lâns, oer de útleger hinne en waerd earne by it platte dak wei yn 'e blauwe loft. Doarus seach nei syn hûs. Fan it oarspronklike model wie net sa folle mear oerbleaun. Hy glimke breed. Hil en hy wienen der yndertiid togearre yn gien. Doe hiene se romte by it soad hawn. Mar ja...

Se wienen der folslein útgroeid. Alle jierren in bern en twa kear in twilling. Mear as ienkear hie er der in stik oanboud. Syn materiael bistie almeast út platsleine sjipfetten en hjir en dêr in plaet galvanisearre stoart. Mei de lêste útwreiding hie er sein: ‘It sil nou great genôch wêze, nou komt it net mear fol.’ En sjedêr. It wie al fol en mei Hil wie 't wer sa fier, der soe wer hwat op foun wurde moatte. It hûs stie hwat ienlik, buorlju hienen se net, it wenne dêr frij en it wie deun oan 'e strjitwei.

Hil kaem bûtendoar, it hier om 'e smoarge holle en meager as in roek. Hja joech har neist Doarus del en forsuchte: ‘It is noch waerm.’

Doarus rôlle in nije sigaret, en sei as syn bitinken dat it wol ris opbroeije koe.

Hil skeukte noflik op 'e side. Ien fan de healneakene bern kaem mei in stik krintebôlle út 'e hûs. ‘Sjoch my nou sa'n lytse helleduvel ris oan’, fûtere Hil, ‘men soe sizze hoe kin er it fine.’

Doarus grânzge guodlik. ‘Hy hat gelyk, hy moat om himsels tinke, in oar docht it net.’

By de sleat gyng in gegûl op: ‘In bloedsûger, in bloedsûger, Wytse hat in bloedsûger op 'e rêch.’

[p. 239]

Alle bern repten har der hinne. Dy mei de krintebôlle yn de smoarge fûst foarop. Doarus en Hil bleauwen lizzen en lieten har net steure fan in bloedsûger. Se fordreamden de joun efterhûs oant it tsjuster waerd. Hil gyng oerein: ‘Wy sille wol ris op bêd moatte.’ Har lûd bearde oer de pôlle nei de bern by de sleat of hwer't se dan ek tahâlde mochten. Trije, fjouwer streuperts kamen dêr op ta. De oaren dienen har dingen.

‘Helje dy bern ris yn 'e hûs, Doarus, hja jowe wer net om sizzen.’

Doarus sloech yn syn machtige hannen: ‘Allé, allé.’ Noch roppend en tsierend kamen se fan alle kanten en waerden wei yn 'e hûs, dêr't Hil mei har rêdde.

Doarus riek him út, de sterke earmen heech boppe de holle. Hy gappe. It soe wol wêze moatte. Hy koe de hiele nacht net bêst baten bliuwe. Tsjin Hil sei er noch ris dat it wol opbroeije soe, der sieten gleone koppen yn it suden.

‘Sil 'k noch ljocht meitsje, Doarus?’

‘Neat gjin forlet fan, wy komme sa wol op bêd.’

Doarus foarsizzing oer opbroeijen kaem yn safier nei, dat it yn 'e iere moarntiid, fier om súd, hwat flikkere en rommele.

Mar likegoed kaem der om in ûre as fiif in boadskipper yn 'e buorren, dat Doarus glêzewasker syn hûs yn 'e brân stie.

Dat wie de smid der út, om't er brânmaster wie, en de weinmakker, dy't der ek by hearde, en al de spuitgasten der út, en dat wie mei staesje en mei de brânspuit de dyk út, nei Doarus glêzewasker.

Fansels spuiten se dêr doe noch, oars hienen se wol thúsbliuwe kind, mar it hie net mear hoegd. De platsleine sjipfetten leinen, brún en blau bleakere, yn 'e gleone jiske. Hjir en dêr rikke noch in swartbaernde balke, en dat wie alles hwat der noch fan Doarus glêzewasker syn hûs oer wie.

Doarus stoep net al to mismoedich by de púnfallen om. Hil stie mei twa bern oan 'e hân efter op 'e pôlle. De oaren dounsen as wylden om 'e rikjende jiskebult, wylst hja, ûnder great jûchhei, bisochten it wetter fan de spuit yn 'e hannen to heinen.

‘Hoe is dit komd, Doarus?’ frege de smid.

Sahwat guodlik seach Doarus op 'e man del, as woe er sizze: Nou freegje jo nei de bikende wei. Hy loek oan syn brede skouders en gyng op 'e fraech net yn. ‘Hjir moat ried skaft wurde’, sei er, ‘wy kinne net ûnder de bleate loft forkeare.’

‘Dêr sil wol hwat op foun wurde, mar hoe is 't komd?’

[p. 240]

‘Wel man, it is ynslein fansels, dat kinne jo dochs wol bigripe.’

‘Ynslein? Ynslein? It hat ommers mar amper tongere.’

‘Hwatte?’ frege Doarus yn uterste forbazing, ‘amper tongere? En dy iene fûle slach dan? It fjûr en de tonger wiene suver tagelyk. Ik sei fuort al, dat is ynslein en dêr wie't al sa. Wy koenen der mar amper útkomme. Mar it kin bêst wêze dat jim yn 'e buorren neat fornommen ha, dy buoijen driuwe sa ûngelyk moatte jo tinke. Likegoed, it is hwat, it is hwat. Yn in goed ûre tiid alles kwyt. Dêr hong de lampe.’ Hy wiisde earne nei de dizich blauwe loft.

Krekt doe't de spuitgasten der mei ophâldden, it hie gjin doel der noch mear sleatswetter om to forgriemen, kaem boargemaster op it terrein fan de brân. Mei in heal each seach dy man, dêr wie er boargemaster foar, dat it fjûr syn wurk goed dien hie. Hy roun op Doarus ta en frege ynnimmend nei de oarsaek fan de ramp.

Wrantelich Loek Doarus oan de skouders. Dat sels sa'n man sa ûnnoazel wêze koe. Mar hy die it forhael oer it swier waer en oer dy iene felle slach. ‘Alles skodde, mynhear, it duorre gjin tsien tellen doe sloech de lôge der oan alle kanten út. It mei in great wûnder hjitte, dat wy der allegear libben útkomd binne. Mar hjir moat ried skaft wurde.’

‘Wie 't forsekere?’

‘Lokkich al, mynhear. Jo moatte tinke, dat kinne wy net noedzje. Hwer moasten ús soart lju keare, as soks net útbitelle waerd?’

Mynhear frege yngeand nei it swier waer en hoe't alles him tadroegen hie. Oan it forfelende ta. Mar Doarus bleau goed, en sei noch ris dat der ried skaft wurde moast.

‘Ik sil de forsekering skilje’, sei de boargemaster ta.

Krekt doe't Doarus mei syn húshâlding oer it middeismiel gear wie, kamen der twa hearen de pôlle op. De Doarussen leinen yn it gers om in machtigen panne. Doarus hie in fel fjurke stookt mei stikken en stollen, en de ierdappels mear as nôch krigen. Hy hie der in heal pakje fet troch prûze, en doe iet elk him sêd.

‘Hearen’, groete Doarus en joech him heal oerein. Hy striek syn fetlike hannen ôf oan de broek, en fage him mei de pet om 'e mûle. Doe wie hy der klear foar om de hearen to reden to stean. Hja hienen noch al hwat fiven en seizen. Doarus bleau goed, en wiisde harren der op dat der ried skaft wurde moast. ‘Wy lizze hjir ûnder de bleate loft to iten, mar dat kin sa net bliuwe.’

[p. 241]

De hearen wienen it dêr mei iens. ‘Boargemaster sil jimme in plak biskikke moatte.’

‘Boargemaster? Ik woe ha, de forsekering soe foar in keet riede dêr't wy ynearsten yn koenen. Ik leau net dat dit op 'e wei fan boargemaster leit.’

‘Mar de ynboedel hienen jo forsekere foar tsientûzen goune.’

De hearen wiisden him der op, dat de forsekering mei gjin keet bigjinne koe. Hwer wie dan de ein. Hja soenen de saek mei boargemaster biprate. Hy soe der wol mear fan hearre.

En hy hearde der mear fan. Op 'e neimiddei kaem der birjocht, dat har plak biskikt wie yn it âld touhús. Dêr soenen se yn earsten forkeare kinne. Hil wéklage fel en krimmenearre bot. ‘Wy yn 'e buorren, Doarus? Ik moat der net oan tinke. En dan dat touhús, efter yn 'e Keakelsteech. As dit myn dea mar net wurdt.’

‘Stil mar’, treastge Doarus, ‘it is mar foar in skoftsje. Ik lit it der net by sitte. De forsekering is noch net fan my ôf. Kom mar.’ Geandefoet stieken hja mei de mannemacht op 'e buorren ta.

Tsjin 'e joun die it bliken, dat Doarus ek noch net fan de forsekering ôf wie. Der kamen twa polysjes yn 'e Keakelsteech om him op to heljen. Doarus ûndergyng dat moedich. Hy naem ôfskied fan Hil mei de foarsizzing: ‘Ik bin hjir gau wer, en dan gean wy nei de pôlle.’ De bern groete er mei in swaei fan syn greate earm.

Och sa kalm en mei it boesgroen boppe de broek stie Doarus foar de offisier van justysje.

Hy hie al in hiel rigeltsje fragen biantwurde, doe't mynhear frege: ‘Wie jou hûs net hwat ryklik heech forsekere?’

‘It wie heech, mynhear, mar hja hienen it altyd oer herbouwearde dêr't ik rekken mei hâlde moast. Mynhear wit dat faeks sa net, mar wy libje yn in djûre tiid. Alles is like djûr, en dy bouwerij moat alhiel mâl wêze.’

‘Jo moasten ek noch al in hege preemje bitelje.’

‘Wyt en swart, mynhear. Jo kinne der sa net ynkomme, hwat dat foar ús soarte lju is, mar it hâldde ús de noppen fan de klean.’

Wie dat net oan 'e hege kant?’

‘Hienen jo dan wol tocht dat jo noch ris brân krije soenen?’

‘Men wit net, hwat jin boppe de holle hinget. Mar wy kinne soks net noedzje. En dêrby, mei nijbou moat men wer oan jins kubike meters komme. Dat seit de wet’, sei Doarus dêr forklearjend efteroan.

‘Hienen jo dan sa'n great hûs?’

[p. 242]

Groteske fan Hendrik de Vries

[p. 243]

‘Mynhear sil wol net witte, hwat der to sjen komt foar in húshâlding fan tolve minsken, dat ferget romte.’

Underrjochtsjend stie Doarus foar de griene tafel. ‘Nim nou allinne de bêddeboel mar. Sawn fammen freget trije bêdden en trije jonges twa. Wy wolle leafst fatsoenlik en mei eare troch de tiid, mynhear. Wy kinne de boel net bêst troch inoar smite, nou? En it oare allegear navenant. Der moat hwat oer de flierren, der moat hwat tsjin de kant. Tel it mar ris op. Bigjin mar by jou eigen wei, mynhear, dan binne jo gau to plak.’

Mynhear waerd hwat koart en fjurre syn fragen feller ôf. Doarus loek ris, hast fortrietlik, oan 'e broek, mar bleau goed. Hy sette in gesicht as hie hy dêr sa folle ûnforstân net forwachte.

Doe't mynhear op it lêst, op it lêst, oan de ein fan syn latyn like to wêzen, bûgde er him hast fortroulik oer de tafel en frege guodlik: ‘Hawwe jo it sels oanstutsen?’

Doarus wachte in pear tellen, doe sei er, en der trille hwat yn syn lúd: ‘Ik kin wol hearre, dat mynhear noch noait brân hawn hat. As men dêr alles foar jins eagen ôfbrânnen sjocht, dan makket men hwat troch. Ik sil 't myn greatste fijân noait tawinskje, wier is 't.’

Sa'n antwurd koe mynhear it mei dwaen.

It duorre doe noch in ûre oardelheal, mar it eintsjebislút wie, dat Doarus as frij man nei hûs gean koe.

Ear't er lykwols de thúsreis oangyng, roun er by it forsekeringskantoar de hege stoepe op. Hy hie noch inkelde winsken dy't er de hearen foar lei, mei de poalis yn 'e hân.

Hja koenen der net foarwei. Doarus krige folslein syn bigearen. Hy krige syn keet en hy krige syn kubike meters. Heden, heden, hwat in hûs.

Doe't se de earste jouns yn 'e keamer sieten fan it nije hûs, seach Dorus om him hinne en spriek: ‘Dit is ús great genôch. Wier Hil, dit krije wy net mear fol.’