De Tsjerne. Jaargang 12

[p. 76]

R. Leenstra:
De slach

Jelmer siet der op to wachtsjen, alle kearen, dat hja hast foarbydounsje moasten. Hy hie him dêr sabeare ûnforskillich deljown by in taffeltsje - in sigaret tusken de fingers - om him de skyn to jaen dat syn rol fan taskôger him skoan foldie. Mar syn eggen hiene in brânnerich gefoel wylst er tusken de dounsjende pearen socht om Otto en Yfke. En as hja wer binnen syn eachweid wiene, bleau er harren folgjen, sa lang as dat mar koe. Gjin inkeld glimke fan Yfke har mûle ûntgie him dan. Mar tagelyk waerden syn eagen oanlutsen fan it oermoedige antlit fan Otto - eigenwiis tocht him - en foaral fan Otto syn brúnforbaernde hals, dy't skerp ôfstiek tsjin it wite boardtsje.

‘Sjoch’, hie de âldste broer fan syn freon Tsjeard him okkerdeis sein, ‘sjoch, sa moatst de hân hâlde en dan mei de hurde sydkant hjir slaen.’ Hy hie de hân tsjin Jelmer syn kiel drukt: ‘Krekt op dit plakje.’

It hie Jelmer net wer loslitten. Hwat dy keardels fan de kommandotroepen net allegearre leard hiene! En de man lei it sa koel en rêstich út as gou it in wrakselgreep, in foefke om immen de pols to fordraeijen of sokssahwat. ‘As de slach goed oankomt is er kroandea’, hie de fint sein. ‘Ik haw it in kear sjoen fan ien fan ús kompy. It wie yn Noard-Afrika. Hy krige rûzje en ynienen kaem der sa'n Arabier op him ta, mei in mês yn de hân. Yn ien feech, kin ik dy sizze...’ Hy makke in hânbiweging, hwerby't fierdere wurden oerstallich wiene.

In minske yn ien feech mei de bleate hân kroandea slaen! Jelmer moast der aloan wer oan tinke. Soe dat nou werklik wier wêze? It wie wol hwat in swetser, dy broer fan Tsjeard. Mar it klonk dochs wol oannimlik, doe't er it fortelde, en it wie ek wier, dat er yn 'e oarloch by de kommando's tsjinne hie. Jelmer hie himsels jouns thús de hân stiif tsjin de kiel drukt. Men krige it der wol binaud fan!

Letter wie er bigoun mei himsels de slach to learen. Men moast der in hurde hân foar ha, hie de man sein, en net bang wêze jinssels sear to slaen. Jelmer sloech tsjin hikkepeallen as er allinne it lân yn wie en thús tsjin de beam efterhûs. Op it lêst doarde er ek al mei gewelt tsjin de muorre to slaen. Hy bigoun to leauwen yn de deadlikens fan syn slach. It joech him in gefoel fan macht. By it oefenjen fan de kuorbalklub mochten se op him foeterje, omt er net fluch genôch

[p. 77]

roun of de bal mei in ûnbiroaide slinger krekt nei de forkearde smiet, it die him minder as eartiids. ‘As ik woe’, tocht er dan by himsels, ‘dan koe ik dy bliede litte foar dyn wurden, heite! Ien feech fan myn hân, en dû soest nea wer de kâns hawwe my út to skelden!’ It wie allinnich mar spitich, dat hy syn deadlike slach net sjen litte koe. Hwat soe it oars in opskuor jaen, as hy, dy't sawol yn it spyljen as yn oare dingen altyd op 'e eftergroun stie, ynienen nei foaren kaem en bygelyks in grouwe keardel as Klaes Steensma mei syn greate bek, mei ien raem tsjin 'e groun sloech. Hwat soene de feinten en de fammen fan de klub, hwat soe binammen Yfke mei ûntsach nei him sjen! Ja, einliks soe er it allinne wol dwaen wolle om Yfke, de dochter fan syn boer. Yfke, mei har moaije slanke lea, mei de laitsjende eagen en mûle. Hja wie faek sa tichteby en dochs foar him sa ûnwittend fier ôf. Sels as hja fleurich mei him praette; as hja him pleage. It like wol oft hja him noch heal foar in bern oanseach, omt hy noch mar sawntjin wie en hja twa jier âlder. As hy mar ien keer de kâns krige om har sjen to litten, hwat hy wol net koe!

Oer dy kâns dreamde er by nacht en by dei. Hy spoun alderhande situaesjes út, dêr't hy Yfke yn rêdde soe en de lêste tiid spile dêryn syn útsûnderlike kunst meast in bilangrike rol. It neist lei him wol de fantasije fan de oerfal: Yfke yn 'e nacht allinne op wei nei hûs, en dan oerfallen fan in greate rauwe keardel, dy't har de klean fan de lea skuorde...; mar foardat it ûnforhelpbere barre koe kaem hy, Jelmer, op har gerop ôf...; de man liet Yfke los, griep nei syn mês; en hy, mei ien feech, sloech de man tsjin de groun, foargoed; Yfke soe dan biskerming sykje by him foar har eangst en foar har neakenens en hy sloech de earmen om har hinne, treau har stiif tsjin him oan en soe har tútsje, oeral dêr't er har sêfte hud mar fine koe, oeral...

De muzyk fan it trije-mans-orkest briek ôf mei in bats op it slachwurk en Jelmer skrille op ut syn dream. It bloed wie him hjit nei de holle riisd. De measte dounsers giene wer nei har stuollen, in pear kloftsjes feinten bleauwen byinoar op 'e dounsflier stean. Jelmer gie oerein. Hy moast efkes nei bûten om him de holle hwat ôfkuolje to litten en it like him ta, dat de muzyk ek efkes skoftsje soe. Justjes letter striek de nachtwyn him koel oer de gleone wangen. Hy bleau noch hwat bûten stean, oant er him huverich bigoun to fielen en doe socht er de âld trochreed op, dêr't de jongfeinten efter it gruzige betonnen muorke rûmte makken foar de glêzen bier,

[p. 78]

dy't hja sadaliks wer nei binnen slaen soene. Dêr trof Jelmer ek syn freon Tsjeard, dy't swetste oer ien fan de fammen, dêr't er drok mei dounse hie. Deun efter harren stie Otto mei in pear freonen. Ynienen hearde Jelmer de namme fan Yfke neamen en doe foel Tsjeard syn praet en it roppen en laitsjen fan oaren foar him wei. Hy hie allinne noch earen foar hwat der efter him sein waerd. Otto liet him der blykber op foarstean, dat gjin faem foar him feilich wie.

‘Soa net?’ hearde Jelmer hirn sizzen. ‘As it der op oankomt binne hja allegearre gelyk, jong! Allinne, de iene moatst wer oars oanpakke as de oare. Ast dy kunst mar forstietst, dan krigest har allegearre wol safier. Hja ha hjoed krekt it earste nijwoune hea yn 'e skuorre krigen, hat hja my niis sein. Kin it moaijer, hwatte?’ Der wie efkes in oar lûd, dat Jelmer net forstean koe, en doe Otto wer: ‘En Yfke dochs net, seist? Nou dan leaust my net, mar ik siz dy...’

De wurden stoaren wei. Otto en syn maten joegen har mûskopjend ôf nei de dounsseal. Jelmer fielde in fûle haet tsjin Otto. It wie krekt as hie dy mei syn wurden allinne Yfke al bismoarke. Hy wie yn 'e wille en flean him oan, mar hy boun him yn. ‘Ik krij dy wol, ellindeling’, tocht er. ‘Allinne omdatst studint bist en dokter smoarryk is, tinkst dat alles foar dy is, mar dat sil dy diskear net glêd sitte’. Jelmer seach nei syn hân en spande syn spieren.

Op 'e seal wie it dounsjen al wer bigoun. Jelmer seach, dat Yfke diskear mei in oaren roundraeide en hy die it himsels oan tiid om by de taep in glês bier to heljen. Efkes letter hie er syn observaesjepost wer ynnaem en syn eagen sochten yn de rikkerige seal it âlde doel: it gesicht fan Yfke en de brune hals fan Otto. It duorre net lang, doe wiene dy beide doelen wer flak byinoar en nou wie it foaral dy hals en dat iene plakje fan dy hals, dêr't er nei stoarre.

Mei't it stadichoan mear nei slutingstiid roun, fielde Jelmer de spanning en de ûnrêst yn him oanwinnen. Yfke bleau mei Otto dounsjen, it soe der fan komme moatte, der wie foar him strak gjin ûntwiken meer oan, of it moest wêze dat er Yfke to wurden komme koe en dat hja nei him harkje woe. Foar him draeiden nou de rigels fan feinten en fammen foarby, dy't dwaende wiene oan de mobilisaesjestep. It skimere him suver foar de eagen, mar ynienen skrille er op. Dêr stie Yfke foar him. ‘Kom Jelmer, dû moatst ek ris in kear dounsje.’

Hy kaem oerein, lei syn switterige hân op de rêch fan har cocktailjurkje, dat frjemd glêd fielde ûnder syn klamme fingers. Hy bisocht wanhopich yn 'e maet to kommen mei har

[p. 79]

passen en tagelyk de wurden to finen dy't er bislist tsjin har sizze moast. Mar it iene slagge him likemin as it oare en wylst praette hja der samar hwat hinne. Ynienen wie der it fluitsje en de pearen makken har wer fan inoar los. Yfke woe har ek fan him loswine, mar hy hâldde har fêst en ynienen stjitte er der út, hwat er sizze woe: ‘Dû litst dy dochs net fan Otto thûsbringe, wol?’ Hy seach it forhearde oplûken fan har wynbrauwen. ‘Dat moatst net dwaen. Yfke, doch it net!’

Hja draeide har út syn earm. ‘Och jonge...’ It kaem der hwat wrantelich út, mar tagelyk wie der eat fan meilijen yn har stim, doe't hja de spanning yn syn eagen seach. Foardat hja noch hwat mear sizze koe, wie hja meinaem fan de rigele fan fammen. Jelmer, hinne en wer treaun fan de feinten, dy't inoar yn 'e rigele skouden, seach gelegenheit to ûntkommen en socht ûntwyk by de taep. Hy naem noch in glês bier en bleau wachtsjen op 'e ein fan 'e joun, swijend en hast ûnbiweechlik. Allinne de spieren yn syn rjochterearm en -hân lutsen aloan suver krampich gear...

Op it lêst wie it safier. De toanen fan de foxtrot-finale giene oer yn hantsjeklappen en doe bigoun elk to kringen om jassen en mantels. Jelmer hie gjin jas oan hawn. Mei in frjemd droech gefoel efter yn 'e kiel en klamme hannen hâldde er it taffeltsje yn it each, dêr't Yfke noch mei hwat kammeraetskes siet. Doe kaem Otto der oan, in ljochte reinjas loswei om 'e skouders en oer de earm in mantel, dy't Jelmer daliks thúsbringe koe.

Jelmer kaem oerein, mei in frjemd wé gefoel yn de mage. Hy soe suverr noch leafst hurd fuortrinne wolle, mar hy twong himsels de kant út fan it taffeltsje. Stadich roun er op Otto ta. De kiel kloppe him en hy moast in pear kear slokke foardat er lûd jaen koe en syn worden kamen der doe noch heas en ûnwis út...

Otto seach him forheard oan: ‘Hwatte? Hwat giet dy dat oan?’ Jelmer herhelle syn wurden: ‘Dû gietst joun net mei Yfke.’ En doe tsjin de jongfaem: ‘Yfke, dû moatst net mei him gean, hear! Hy... hy...’

Otto treau him oan 'e kant: ‘Donderje op... hwat haw ik mei dy to meitsien!’ Hy draeide Jelmer de rêch ta en woe Yfke har earm nimme. Mar Jelmer griep him by it skouder en hâlde him tsjin. En ynienen wie der opskuor op 'e seal. Otto hie mei in bikend jongesfoefke in foet efter Jelmer set en joech him doe in dúst. De jonge stroffele en foel efteroer, in stoel meislepend yn syn fal. Hy seach yn in waes de feinten en fammen om him hinne, doe giene syn eagen nei

[p. 80]

Otto syn hals. Hy wie ynwyt wurden. Muoisum kaem er oerein, wylst er al mar nei dy hals seach. It waerd deastil yn 'e seal, doe't er in pear stappen op Otto ta die. Hy hie dit yn tinzen al faker bilibbe. Diskear soe er slaen. It wie net langer to kearen. De spieren yn syn earm spanden har. En doe, ynienen, doe koe er net. Yfke stie foar him en har eagen hâldden him yn bitwang. ‘Dû moatste net fjochtsje om my, jonge’, sei hja. ‘Jelmer, dat litste.’

Stadichoan liet er syn earm sakje. Hy hie in deadlike slach jaen kinnen en wollen, dizze joun, mar nou, mei Yfke har twingende eagen foar him, nou doarde er ynienen net mear...

Hast oan melkerstiid ta lei er dy nachts wekker. Hy tocht oan Yfke, oan Otto, oan Otto en Yfke. En hy skold himsels út foar in slûgert, dat er him fan Yfke bilêze litten hie en net taslein. ‘Mar in oare kear’, tocht er, ‘dan sil ik him krije; dan lit ik my fan gjinien keare.’ Hy dûzele yn 'e sliep. En ynienen stie er wer foar Otto en syn hân trof de oare fûl tsjin 'e kiel. Doe wie der gerop fan minsken en hy moast flechtsje, mar hy koe net, hy siet fêst. Noch dúdliker hearde er gerop, it wie nou allinne ien manljuslûd, ja it wie de stim fan syn heit: ‘Jelmer, hearst my nou, it is tiid-op!’