De Tsjerne. Jaargang 9

[p. 242]

Ypk fan der Fear:
De opjefte.

Op in gleone simmerdei moast ik foar ús Mem nei Anders en Betsje, omt Anders ús Mem roppen hie en ús Mem út stel wie. Ik seach der tsjin oan om de lange moudeleane troch, al sieten al de arbeiderswenten dêr ek ûnder de moaiste roazen fan de wrâld en blaften alle hounnen fan de wrâld dêr libben yn de wurge dei en leine paedtsjes en bleekjes der fol mei fleurig'e, forkommen berntsjes en hongen de nijsgjirrichste froulju oer alle hagen en stekjes my út to kloarkjen, dat ik harren in greatske rêch sjen litte koe.

Mannich kear al hie ik mei ús Mem by Anders en Betsje west, mar it lake my net oan om allinne en net heal forskûle efter Memme rokken foar it pear to forskinen. Ik mocht nearne foar bitankje fanwegen ús Mem, en de thé dêrre kearde my de mage fan om, hwant Anders soe it wetter wol út deselde sleat skeppe dêr't er Betsje, dy't altyd siik wie, har pot yn leechgeat.

Betsje waerd komselden wosken, hwant Anders kearde de wyksuster by de doar, sa lang as it duorre, sei ús Mem. Us Mem allinne mocht hwat oan Betsje dwaen, en hja lei nou op bêd. As ik it goed bigrepen hie, hie Anders fan 'e moarn, lyk er faker die, by ús foar de glêzen stien to winken. Binei gûlend wie er ôfreizge, omt er tocht dat ús Mem it der om die en lilk wie of sa. Nimmen soe him ek fordútse, dat hja wier siik wie, hwant hy woe nea mei immen prate. De nearingdwaenden langen alles swijend oer en elk petear snie er ûnfatsoenlik ôf. Us Mem wie him alles en dat kaem omt se him, nei't hja my mear as ien kear bigreatlik forhelle hie, ris mei in lyts ding geriifd hie, doe't hja noch hiel jong wiene; sûnt sei Anders, dat er alles oan har to tankjen hie, Betsje sels, dy't er nommen hie, omt hja op ús Mem like. Ik koe dat net sjen, mar ús Mem sei, Anders seach mei oare eag'en as ik en dat woe my fuort oan, hwant Anders syn eagen wiene read en giel en sa tsjuster as ús efterhûs, dêr't ik by joune net allinne troch doarst.

Omt ús Mem gjin lichten die, gyng ik mar brûkel de leane del en stoep op 't lêst by Anders en Betsje de switrige

[p. 243]

gleije keamer yn. Betsje lei oan de hals ta ûnder in dracht tekkens en doe't se oerein komme soe, waerd Anders lilk, dat er raesde. Hy wie ek lilk op my, hwant ús Mem hie komme moatten. Op myn argumint, dat hja siik wie, sei er, dat ik liigde, mar dat hja net mear komme woe: It soe har sûr opbrekke!

- Gean sitten, gean sitten, rôp Betsje, har mûle boppe de tekkens wei, mar Anders hearde it net.

- Sjoch my net sa oan mei dy greate eagen fan jim Mem, sei Anders, - mienste dat ik dy net oan kin? Ik kin dy meitsje en brekke en siz mar tsjin jim Mem, dat ik har ek meitsje en brekke kin.

- Gean sitten, gean sitten, pipe Betsje wer en har skouwe eagen doarmen út 'e eachshoeken nei Anders, - ik bin net bang fan dy, sei se der efter oan, mar doe't Anders in foet nei har ta forsette, sloech se de tekkens oer de holle. Har lea skodden oft se skriemde, mar út en troch kaem it my foar, dat se lake.

Ik wie yn it finsterbank sitten gien, hwant de iennichste stoel, dêr't ús Mem altyd op siet, hie Anders omkeard yn de hoeke set.

Betsje har holle glûpte boppe it tek. - Der is wol in stoel, der is wol in stoel, rôp se. Mar doe brocht Anders de stoel bûtendoar by de houn foar it hounehok en de houn wipte der op.

Betsje sei wylst: - Anders hat hjoed de divel yn, omt jim Mem net by ús komme wol.

- Us Mem is siik, ús Mem wol wol komme, antwurde ik.

- Komt by Anders op itselde del.

- En hwerom moat ús Mem hjir altyd komme? sei ik lilk.

Doe lake Betsje har slop. - Hja moat my helpe omt ik siik bin. Hja skattere sa lûd, dat it falsk as in file troch my hinne gyng.

- Ik bin siik, mar ik wit op 't stuit net iens, hwer't ik siik bin. Ik sil it Anders daelk wol freeg'je.

- Hwer docht it Jo dan sear, Betsje? Dan witte Jo it ommers wol, sei ik.

Wer lake hja sa ûnhuer. - It docht my sear, it docht my sear, nou, hwer't Anders it ha wol en as ik tsjiniggewearje, dan knypt er my earne, dat it bloed der út spat en dat moat jim Mem dan sjen.

- Dat sil ús Mem net witte, sei ik.

[p. 244]

- Miskien wol, skattere hja, - dû bist ek in baes, hwat seist? Ik sil dy sjen litte hwer't er my knypt, mar op rare plakken, dat siz ik dy. Sjoch!

Hja sloech de tekkens op - it wiene allegearre fodden - en soe har klean opstrûpe, mar doe wie Anders wer yn de keamer en hy bigoun to skellen, dat de bynten der wol fan kreakje koene. Hy treau der har mei gewelt stiif ûnder, dat ik tocht, hja soe stikke en sei tsjin my: - Moatst mar tinke, dat Betsje net wiis is. Dêr kaem Betsje fan oerein, mar Anders hie in twiich yn de hannen nommen en dêr bidimme hja fuortdaelk fan, al bleauwen har eagen deun by ús. Anders stie nou sa ticht njonken my, dat ik him sykheljen hearre koe. Ik roek syn sûre azem, syn smoarge klean en frege my of, hwerom ús Mem hjir yn de goedichheit altyd hinne gyng op Anders syn bifel.

Anders lei syn greate hannen op myn skouders en skodde my hinne en wer. - Ja, ik kin dy meitsje en brekke. Ik haw trije froulju, dy't ik meitsje en brekke kin. Dat hiest net tocht, hèn? Datstû der ek by heardest, du silst it hwat langer hwat better fornimme.

Lokkich liet er my los, oars wie ik bigoun to skreauwen, hwant Anders wie fan tichtehy ôfgryslik om him to sjen mei syn piper en sâlt burd ûnder in reade snor. Hy hie groeden en skrammen yn syn feale wangen, dêr't syn eagen op triennen, en hiele lange spitse earen. Hy wie in dwerch, amper g'reater as ik, in fanke fan fjirtjin jier. En hwat er oars noch foar forskrikliks oan him hie, kin 'k net ûnder wurden bringe, dat siet om him hinne as syn reek, as syn siken. Ik naem my foar tonei fuort to wêzen, as ús Mem wer nei Anders en Betsje ta woe.

Ynienen bigoun Betsje wer to skatterjen: - Hy hat mar ien frou, hy hat mar ien frou! Hja rôp it sa nuver en lûd, dat ik deabinaud waerd. Mar doe't hja net ophold, gyng ik nei har ta en sei: - Stil mar, Betsje, hy hat mar ien frou. - Ja, nou? snokte hja. En doe't hja bikommen wie, frege se my laitsjend: - En hwa is dat nou? Dû bist ek in baes. - Jo, Betsje, Jo. - Ikke net, ikke net, jammere se.

Lilk sei ik: - Dan sil ús Mem it wêze. Betsje waerd deastil en Anders bigoun krekt as Betsje niis to laitsjen, hy naem myn hân beet en sei: - Ik sil dy nei Jim Mem ta bringe. Doe bigoun Betsje wer to kriten en to gûlen, mar Anders sei: - Dû komst der net ôf, forstien?

Bûtendoar woe ik net oan Anders syn hân rinne en

[p. 245]

kuorde my los, mar syn fûst siet as in skroef om myn pols hinne. Sa oan elkoar fêst stoepen wy yn de lêste fûle sinnestrielen by rigen nijsgjirrich laitsjend froufolk lâns; hwer wie nou myn greatske rêch?

Dizze reis dan gyng Anders by ús yn 'e hûs, dat ús Mem waerd der kjel fan en hja sei, dat ik der út gean moast, mar ik bleau efter de doar stean to harkjen.

- Hoe is 't mei Betsje? frege ús Mem.

- Siik, sa lang ik it wol, sei Anders.

- Hoe woest sizze?

- Astû lang siik bist, kin se wol in skoft yn 'e hûs omkruse. Hy lake bletterjend.

- Hoe woest sizze? frege ús Mem wer.

- Ik haw trije froulju, dy't ik meitsje en brekke kin, lake Anders.

- Hoe woest sizze? sei ús Mem, as koe se oars neat bitinke.

- Komste moarn? frege Anders.

- Ik bin siik.

- It is gjin ôfspraek.

- Mar as ik siik bin! Betsje is ek siik.

- Betsje is siik, sa lang as ik it wol.

- Meitsje har dan better.

- Astû siik bliuwst.... mar dan witst it oare wol.

- Hoe woest sizze?

- Anders hat trije froulju to meitsjen en to brekken.

- Anders hat ien frou, Betsje.

- Dû komst earst, dan it fanke en Betsje is der op ta, dy moat ik brûke.

- Hwerta?

- Om dy yn 'e hûs to krijen. It beest moat in namme ha op 'e wrâld. Altyd bist kommen, hjoed stjûrst it fanke, it fanke, dat ik meitsje en brekke kin.

- Pas op, Anders, dat is ek ôfspraek.

Lûd lake er doe, krekt as er niis thús dien hie: - Ik haw har makke en ik kin har brekke, woest it sa sein ha? En dat herhelle er twa kear.

In hiel skoft sei ús Mem neat. Doe: - Tink der om, Anders, it wie ôfspraek.

- Dû bist net kommen, dat wie ek gjin ôfspraek.

- Mar as ik siik bin!

- En as ik siik bin?

Troch in gat yn de doar seach ik, dat er him op 'e foar-

[p. 246]

holle tikke. Mear haw ik ek net heard. Ik wie krekt yn it stadium, dat ik langer alles wist. Hwat Anders sein hie en ús Mem net tsjinsprutsen dat makke my dûm. Ik gyng foar in spegel stean. Ja, ik hie ús Mem har greate eagen, mar al it oare wie fan de dwerch, observearre ik klear en dúdlik en alle gefoel loek út my wei. Safolle tinzen rounen my troch de holle hinne, mar op 't lêst seach ik Anders by ús Mem en waerd der wé fan en koarre.

Dy joune ha ús Mem en ik elkoar net ien kear oan sjoen, en tonei silepte ik ek net mear by har. Doe't hja de oare moarne der ôf woe en har nei Anders ta slepe woe, sei ik: - It hoecht net mear, Mem. Anders kin ús net mear brekke. Us Mem skriemde sa earmhertich, dat it my troch ieren en sinen gyng eni ik har treastte, sa goed ik koe mijend, mar ik hie wissichheit.

Anders strúnde sûnt alle dagen ús hûs om, Betsje wie ynienen better wurden en wy forhuzen nei in oar plak. Dat hie net hoegd, hwant Anders forhong him en dêr kwynde ús Mem oan wei, Betsje stoar ek en ik moast my allinne rêdde mei myn njûr geheim. Ik wist myn striid, en opjefte lykwols, dat hy my net brekke mocht, mar dat ik him brekke moast foar ús trijen.