De Tsjerne. Jaargang 9

Krityk yn 't koart:

TRIJE SKETSEN.
Trijekaert.
Yn de Priisfraech Boekewike 1953.
Bikroande Forhalen.
Utjefte fan de Stifting ‘It Fryske Boek’.

It skriuwen fan koarte forhalen sit ús net yn de fingerseinen. De kommisje dy't fan de Stifting It Fryske Boek forline jier opdracht krige ta it gearstallen fan in boekje mei trije forhalen, bidoeld as spesiale útjefte ta gelegenheit fan de Boekewike, sil wurk genôch hawn hawwe om by einbislút út de ynstjûringen fan sechtjin auteurs in draechlike kar to dwaen. Dêr komt foar soksoarte kommisjes noch de swierrichheit by, dat bikroaningen troch de bank net jown wurde kinne foar forhalen dy't foar de sljochtwei lêzer ‘kwetsend’ wêze koene - hwat dan yn 'e praktyk meastal delkomt op it ûntsjen fan elkoars godstjinstige oertsjûging en it mijen fan it seksuele elemint. Dat soksoarte priisfragen in poepetoer binne, docht yn Hollân suver elk jier wer bliken. Hja binne dêr nou ek al de wei opgien fan in ‘geskink’ yn de foarm fan in blomlêzing út eardere publikaesjes. It Fryske Boek sil dy mooglikheit foar in oar jier faeks ek ûnder eagen sjen kinne (of moatte). Der wie nei alle gedachten ek in attraktiver útjefte gear to stallen út forsille wurk fan earder en letter tiid as dizze Trijekaert, dy't de forfeelsume kant neist is.

Geart Jonkman - ik mei dit nou frij skriuwe, hwant okkerdeis

[p. 159]

is de útslach fan de lêzerspriisfraech, mei fiif goede ynstjûringen, publisearre - hat wol soarge foar in klinkende titel foar syn forhael: ‘Koper en katteterm’, mar hy hat spitigernôch allinne mar grounferve brûkt om syn idé út to arbeidzjen. It is in soarte fan parabel wurden en it stiet bikend dat dit genre net safolle eksaktens nedich hat en út tradysje hwat sweverich bliuwt. Jonkman hat yn syn ‘likenis’ de man mei de Fioele brûkt as symboal fan de fordigener fan Fryslâns fordwinende eigenheit (tael en kultuer). Hy fynt nearne heil yn it âlde heitelân en dêrmei is de likenis út. Jonkman soe faeks de man wêze om yn in greater wurk it sosiael-kulturele aspekt fan Fryslâns needsituaesje oan de hân fan konkrete feiten en waernimmingen literair foarm to jaen - dit forhael bliuwt spitigernôch tofolle in - flot skreaune - konstruksje sûnder wêzentlike ynhâld.

Hein Faber, dy't mei ‘De deadzjende degen’ de Trijekaert iepenet, hat in forhael skreaun dêr't net tomin bloed yn streamt en dêr't in bjusterbaerlik wapen yn personifiearre wurdt. Dy mirakuleuze degen komt yn de rin fan de ieuwen, in hiele omwei lâns, yn Fryslân tolânne, deadzjend en jitris deadzjend. De komposysje is yn har simpelens krekt net slagge. De skriuwer, in antiquair, fynt it deadzjende ding, rekket yn 'e sûs as er him der oan forwounet, en dreamt of dwilet dan oer it forline fan it wapen. Styl, taelgebrûkt en yntrige hiene it destiids yn Fen Fryske Groun wol dien.

Ria Postma-Stolk ta bislút joech yn ‘In eigen hûs’ gjin koart forhael, mar wol in goed oanfielde notysje út it libben fan in jong frommis, dat troch ûnbistimde eangstgefoelens nitige wurdt. Dat in fers fan Marten Brouwer dêr in ein oan makket mei dan in klinkend antwurd wêze foar ljuwe dy't freegje nei it ‘nut’ fan de poëzij en jin as propagandist foar de nijere Fryske dichtkunst ta tankberens stimme, foar myn gefoel is dit ‘brûken’ fan in gedicht in misfetting, dy't it sympathike sketske as sadanich hwat ûntsiert.

De tekeningen dy't Sieuwke Valk foar it boekje - dat goed forsoarge waerd - makke hat, kinne bisjen lije.

F.D.