De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 264]

Teatske Alzum:
Koarte riten.

Hja stiet by de thétafel mei de rêch nei him ta. Hja is kant fan lea en mei har smelle heupen en kroltsjes yn 'e nekke liket hja omtrint noch in great fanke.

Hy wie learaer oan 'e H.B.S.; hja wie út in arbeidersformidden kommen. Hy hie tocht, hja wie samar nei syn hân wend, mar dat wie oars útpakt. Hja wie net mear it dimmen fanke dat heech by him opseach. Ik wol mysels bliuwe, sei hja; dat wie har útgongspunt en bleau it ek.

Hja hat de breatafel ré, hja sjocht noch efkes oft der neat forgetten is, hwant dêr is hy sa keken yn, en set mei in glimke de thé foar him del sûnder hwat to sizzen. Mar dat is gjin wizânsje yn syn eagen. Tankje wol, seit hy en drukt tige op dy wurden. Hja hat him dalik troch, in striidber glimke lûkt har om 'e reade lippen. Dat ik soks forjitte kin, seit hja. Ik sil der tonei om tinke. Ik wol sa oannimme, hwat dat oanbilanget hast it omraek mei my troffen!

Hy andert net, né, it komt net oan spul en lijen ta, hy hat himsels to goed yn 'e macht, mar hy brûkt oare striidmiddels. Hja sjocht him oan, hwat is syn antlit bihearske, hy lit him net kenne, hja wit net hwat der yn him omgiet, Sa wie er ek by in oar, it modelminske dêr't neat op oan to merken is, mar syn wêzen koene hja net. Yn har omgong foar har trouwen hie er tsjin har oars west, doe hie er him gean litten, doe hied er himsels west, en sa hie hja fan him hâlden. Oars wie er har frjemd, dan wie hja net thús by him, it wie as kroep er yn in oare hûd, hwant dan wiene dy foarmen, dy manearen, dy bûgingen yn syn lûd en de útdrukking fan syn antlit ien mei him wurden. En hja koe it gefoel net fan har ôfsette, dat hy ek as in frjemd foar har oerstie en har wêzen twinge soe en omfoarmje. En dêrom is hja ynwindich eangstich en bang, mar dat sil er net oan har fornimme.

Hja sit ûnwennich by de tafel. Hy docht in lûd gebet. Hja kin al krekt de bûgingen fan syn lûd, hja tinkt, ek dêr is hy himsels net yn. By harsels seit hja: Heare God, nou is it moaiste der al ôf en ik haw him Jo suver ôftwongen, hwant ik miende dat ik net bûten him libje koe. God, ik.... Mar dan komt syn Amen der tusken en hja sille ite. Hja

[p. 265]

sjocht tomûk nei him, hy hantearret mes en foarke as hie er it yn syn memme skurte al wend west. Skielk, tinkt hja, en nou glimket hja stil foar har hinne, as ik fiifentweintich jier mei him troud west haw, sit ik ek sa rjocht as in planke op 'e stoel en haw ik de kunst ôfsjoen. Hja sjocht mei niget nei him, hoe't hy de bôlle yn ûnnoazele stikjes snijt en oan 'e foarke pikt. Hwat soene ús jonges my de gek oanstekke, as ik my thús sa ris oanstelde, dêr hawwe hja gjin tiid foar en nocht oan sa'n omhael, tinkt hja. Hja sjocht har Helt syn foars postuer foar har en heart him wer sizzen: As dat mar in man foar dy is, troch al dy omballingen ken hy it skoandere libben net! Hja is sa yn prakkesaesje, dat hja forjit to iten sa as de wet it har hjir foarskreaun hat, hja set har geve, wite tosken yn 'e bôlle. Mar dat giet net op.

Learst dat nea ôf? seit hy. Syn lûd is igael, en dochs fielt hja djip syn minachting en hja wit hoe hy har leechleit, har en har hiele skaei. Hja sjocht him oan mei krityske eagen, kriget in tsjinsin yn him. Skriklik is 't! seit hja spotsk. Hja docht dan as bistie hy net en giet har eig'en gong. As syn leafde hjir mei stiet of falt, dan mar falle, dat hat hja tûzen kear leaver as dat hja har blynsjocht op 'e skyn.

Mar hja wit dat hy har nou hifket, harsels, har manearen, har dwaen en litten en dat hja fier ûnder de mjitte bliuwt en ta weismiten keard wurdt. En dat rekket har djip, de haet slûpt har yn it hert. De útdrukking fan har antlit wurdt kâld:

Dou woest wol datst my nea sjoen hiest, seit hja. Hy anderet net en bliuwt tergjend kalm.

Mar, seit hja, ik haw my ek yn dy forsind. Dou, dy't noch folle better witst as ik, dat de wrâld op springen stiet, sjochst dy blyn op dingen dy't neat mei fatsoen en aerd en karakter to meitsjen hawwe.

Hy giet net yn op har wurden. Hja wit dat it him de muoite net wurdich is.

Lit dou in oar hwat mear yn syn wêzen, seit hja hertstochtlik, dêr hat elk dochs rjocht op. Hwat binne foarmen? Elke tiid en elk folk en elk oar formidden en slach folk sjocht it wer oars. Lit der forskil wêze, oars is it libben dea! Bigrypst dat net! Dan brekt hja ôf, it seit him dochs neat.

Hy sit har oan to sjen mei in antlit dêr't neat fan út giet en dat riedseleftiger is as de dea. Is dit de man dy't har

[p. 266]

in libben fol lok ûnthjitte woe? Dit antlit brekt har en makket har wanhopich. Hja hat op dit stuit mar ien bigearte dy't al it oare forkringt, hja moat him fornederje lyk as hy it har docht. Hja kin it net mei wurden dwaen, dat lit hy har genôch fiele, hja kin it mar dwaen op ien wize en dêr sil hja net fan tobekskrilje. Hja giet oerein en rint op him ta, en wylst har eagen him opnimme mei in útdrukking dy't forret hoe oeral hja is, slacht hja him lyk yn 't antlit. Dan keart hja har om en rint nei de sliepkeamer.

Gjin heal kertier letter giet hy de strjitte op, mei in slach yn 'e rêch en net brutsen lyk as hja. Alhiel út de liken bliuwt hja efter. Hja fielt har net thús yn dit moaije hûs. De faem nimt moarns it wurk foar har wei, middeis sneupt hja yn syn boeken om, hja moast hwat hawwe to dwaen en as hja weiwiis wurden wie yn allerhanne ûnderwerpen, soe hja it him fortelle. De sliepkeamer is har noch nea eigen wurden, hja hat it g'efoel dat hja útfanhûs is. En hysels? De earste joune doe't hja op bêd krûpt wie en hy him útklaeide, hie hja him al mei hiel oare eagen oansjoen. It moaije pak, dat der om getten siet, kaem út en dêr stie er mei in pear to skeane skouders. De opskik, syn gouden dasspjelde, it gouden horloazje, it kaem to lizzen yn it finsterbank en syn boppeste gebyt - it siet him net maklik - kaem yn in kopke. De oare moarns wie hja wekker wurden fan syn snoarkjen, hja hie him in stompke jown en doe't it net holp noch ien, doe wie it ophâlden.

Doe hie hja op 'e earmtakke line en hja hie lang nei him sjoen. Syn earm, mei lang swart hier biwoechsen, hie op 'e tekken lein. Hja hie tocht mei in eigenaerdich glimke, as hie hja mei harsels en mei him de gek: It is in minske, in hiel gewoan minske, neat mear en neat minder. Dochs hâld ik fan dy, mar dou moatst dy net sa oanstelle. Doe hie hja de holle by him op 't kjessen lein en har noch hwat deljown. Thús, hie hja tocht, dêr binne hja al lang yn 'e skrip. Letter, doe hie hja sa'n langstme krige nei hûs, hja woe sa graech de kij ris mei melke en it keal oer de kop strike, de jonge katsjes yn har hannen hawwe, de swarte nei de greide bringe en mei eig'en folk wer prate oer it wurk dat harren ynbarnde. Mar him hie hja dat net forteld, hja woe him net tokoart dwaen, hja hâldde ommers sa fan him. As hy mar net dy oare wie, dy't hja yn him al mear en mear kennen learde. Dan wie hy de man dy't yn 'e foarmen opgie en it libben net achte. Dan wie der gjin mienskip tusken harren.

[p. 267]

Hja wol mei wiidiepen eagen yn 'e wrâld stean. En nou sit hja dêr en wachtet ûre nei ûre. De wierheit is wreed, en hja sjocht him sa't er is: in twaslachtich wêzen, dat himsels net wêze doar; syn lûd en syn praet, syn hâlding en syn manearen, alles moat meiwurkje dat de minsken him heech taksearje. Mar sa stjit hy har ôf, hja stiet bûten syn wrâld, hja fordraecht him net.

Hja bisjocht de hân dêr't hja him mei slein hat. Ik soe it wer dwaen kinne, tinkt hja, mar yn har hert is in greate leechte en in ûndraechlik fortriet. Hja giet net op bêd, troch alles hinne kâld wurdt hja en de nacht komt ta de ierde en hja wachtet; hwer is hy? God.... Kristus.... help!....

* _* *

Stappen fan de man geane troch it stille hûs. Hy rint de trep op, hy docht de doar fan 'e sliepkeamer iepen. Har ûntdien wêzen makket him ûnwis en klaget him oan. It is noch gjin fearnsjier lyn, datst foar God en minsken sward hast dat neat jim skiede sil as de dea, en nou? Jim binne mekoar al kwyt. Né! seit er lûd, dat is net wier. Hy rint op har ta.

Hast salang wachte? seit hy en hy nimt har yn 'e earms, dou bist oan it hert ta kâld. Ik hâld fan dy en it oare is mar bysaek!

Syn antlit is flak by harres, hja sjocht him oan, dit is it antlit dêr't hja fan hâldt, dit is de man dy't hja alles forjaen en dêr't hja alles fan fordrage kin. En hja seit pynlik forwûndere:

Hoe koe ik dy slaen? En dan: Bist dit nou, of bist dy oare? Hy bigrypt har dalik. Dy oare, seit hy, dat is ek in part fan mysels. Hy lit har los en mei in dof lûd seit hy: Gjin libben fol lok kin ik dy jaen, mar koarte, seldsume riten fan lok. Dan lûkt hja him mei in treastgjend gebeart nei har ta en hja seit: Dan sil ik dêr op tarre moatte. Yn har wêzen is gjin eang'st foar de takomst.

Hy seit: Hwat makket dy sterk? God? Dyn leafde?

Beide, seit hja en hy fielt it klopjen fan har hert en yn har eagen leit in ryk ûnthjit, hja is ré om to jaen. Bûten bisjonge de fûgels al de nijberne dei. Hy harket. Lit ús dy koarte riten djip bilibje, fanke! Hwat bounzet dyn earm hert.

Hja laket Hark! seit hja, hwat geane de fûgels oan! Hwerom is it libben noch sa unsizber goed?

Ja God, hwerom?