De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 132]

Hylkje Goinga:
Boereroman.

‘Kinst my dat ûnthjitte, Sjoerd Piter Takoma de Boer?’

De boer kloppe syn pipe út, stiek de tommen yn 'e earmsgatten fan syn festje, skikte syn grou liif torjochte en hime:

‘Mem en ik, it hat ús altyd yn 'e wei west, ien bern. Wy kinne de Heare net bigripe, jonge. Mar hy hat dy in skoander forstân taskikt en dêr moatte wy tankber foar wêze. Datst foar dûmny yn 'e widze lein bist, is wis. As lytsjonge fan seis sietst al mei de bern fan 't doarp to sneinskoalle-boartsjen en sa. Master op skoalle mocht dy net snuven hearre, - as ik myn sin siz, dou wiest him to wiis - en dêrom allinne liet er dy twa kear sitte. Op it Gymnasium - och, dou koest net oer 'e maitiid. Dan lit de Heare alles wer groeije en bloeije - en dou - dyn tinzen wiene dan earne oars. En de masters hawwe dy ek net altyd goed bihannele. Hawar, dy tsien jier bist trochkommen. Fansels, hwant dou hast in bêst forstân. Seis jier bist nou op 'e stúdzje en foar safier't ik it bis jen kin - men is boer fansels - dan giet alles mar bêst. Dou lêst goed, tinkt my en Mem, en dou bist ek g'roeid dêrre.’

Boer Takoma de Boer krige syn pipe wer op:

‘Mar Sjoerd Piter, dou iennichst bern fan ús, ik en jim Mem, wy steane noed fan dy. Wis, dou bist ûnder Gods hoede, dat is ús ta in treast. Oan Syn hân slachst gjin forkearde paden yn. Mar Sjoerd jonge, dou bist de lêste Takoma de Boer, as ik der ienris net mear bin. Ik woe mar sizze, ús namme, - dou moatst net allinne bliuwe, dyn libben lang. Ik bidoel mar sa, mei dyn jierren - dou soest ris om in wiif sjen, woe 'k hawwe.'’

De pipe, kâld, mar stoppe, kaem wer yn 'e jiskebak. De boer seach de opkeamer roun. Hy hie yn gjin jierren safolle wurden efter elkoar sein. In lêst foel fan him ôf. In lette sinnestriel sette Sjoerd syn read prûkje hier yn fjûr. De tafel en stuollen glimken, donker en earnstich. Op it kammenet spegele de sinne.

* _* *

De apel- en parrebeammen bloeiden oerdwealsk. It wie stil op it boerehiem. Yn 'e fierte kwêken kikkerts. De

[p. 133]

moanne stie lyk boppe de pleats. Ut it dakfinster wei koe Sjoerd him net sjen. Gods siken gongen oer 'e wrâld, dizze nuvere mylde maeijenacht.

De jonge socht syn klean en boeken by elkoar en troppe se yn 'e koffer. Op 'e knibbels lei er op it matsje foar it âlde bêd. ‘Heare, ik wit wol hwer't ús heit op út wol. Lit my tsjin in frou oanrinne. Dat ús namme net mei my ta de wrâld út wêze mei....’

Mei de knibbels omheech lei er op bêd, djip ûnder de tekkens. Sa koe gjin neef him bineikomme. Hy wie wurch.

Ik bitocht my gjin tel, mar sprong de oanfallers op 'e hûd. Hja wiene trijerisom, mar koene neat tsjin my bigjinne, ik wie troch alles hinne en raemde der blynwei op yn. En hommels flechten hja, it tsjuster yn. O, hwat wie hja my tankber, hja gûlde en lake tagelyk en foel my om 'e hals. Hja hat blauwe eagen en donker hier, Heit, mei frissels om 'e holle en moaije reade wangen. Hja is ûnderwizeresse en de bern hâlde tige fan har, seit hja. As hja laket, dan is it as.... nou, in wûnder. En hja hjit fan Boukje Everdina en nije wike kom ik mei har thús.... Dan kinne heit en mem har sels sjen.

* _* *

It wie Sjoerd Piter Takoma de Boer oan to sjen, dat er in krekt persoan wie. Hy seach dat nammers sels ek wol yn alle winkelglêzen: fan sokke deeglike pakken klean, glêdde skuon mei fiters sûnder knopen en altyd glêd om 't kin. It reade hier yn in kreaze naed. Sels it tal skeinspruten lofts en rjochts fan syn greate, rjochte Takoma's noas, wie like great. En it iene blauwe each soe net tichtgean sûnder it oare....

Dat, hy moast in wiif hawwe, hie Heit sein. En Heit wie Heit. Sjoerd seach der tsjinoan en hie der ek wol sin oan nou, hy soe it wol rêdde. Fansels.

Op 'e stoepe fan syn kosthûs, mei de eagen op nei de himel, de hannen ta losse fûsten, swarde Sjoerd: ‘Dit jier of nea. Deo Volente....’ Hy stiek de kaei yn 't slotsgat en kladdere sunich de treppen op.

Ik haw der goed oer nei prakkesearre, Heit, en ik tocht sa by mysels: dit jier of nea....’

Doe stie er yn syn keamer. Der kroep in krobbe oer 'e tafel.

* _* *

[p. 134]

Noch krekt foar de prof stoude juffer Kooistra de kolleezjeseal yn mei in sleep rokken efter har oan. Sjoerd siet al in kertier. Hy hie in fêst plak, dat er himsels taeigene hie.

Juffer Kooistra kaem njonken him to sitten. Dat wie in kear faker bard. Forgetten dingen liende hja lykwols fan oaren.

Doe't ik fan 'e moarn op kolleezje wie, kaem Wike Kooistra njonken my to sitten. Wy sitte hast altyd nêst inoar. Och Heit, 't is in fanke út tûzen. Ik sei, dat ik ris by har komme soe. Hja wie fan bitinken, dan joun fuortendaliks mar. En dan net to let komme: dan hiene wy noch hwat oan 'e joun....

‘Soe ik jou diktaet liene meije, foar ien kear? Jo krije it joun werom’. Wylst hja har noas snuet, andere hja: ‘Ik haw in brief oan 't skriuwen west’.

Sjoerd stapte de seal út. Hy song sunich yn himsels.

* _* *

‘Hwat seine jo, boer? Ik wie krekt oan 't stekken tellen, 88, 90....’

Takoma de Boer lake: ‘Hy skriuwt nou: ‘'t Is optheden net drok. Ik bin noch altyd iverich oan 't sykjen. Dochs fiel ik myn lea jouns wol, Heit. Ik hie trije op 't each. Dy woene net, hwant se koene net. De reden docht der hjir fierder net ta. Efternei bisjoen: Bètter sa. Ik haw it der ek mei dûmny Dekker oer hawn. Dy hie Mefrou troffen yn ‘De Herder’. Dat is in great hotel. Nou bin ik fan doel, as ik oer njoggen moanne noch neat haw, - dy kâns is fansels tige lyts - om der ek hinne to gean, op in Tong'ersdeitojoun. Mar nochris, ik ha wol in kâns: as men der altyd mar kreas útsjocht en sa, en ik bin de earste de bêste ek net. Heit bitankje ik noch tige foar de goede ried. Heit hie gelyk, ik wie deroan ta, al hie ik der sels gjin erch yn. My tinkt sels, dat ik al opbloeid bin. En nou it wiif noch. Heit hat gelyk mei dy namme fan ús. Hjir is net ien mei in dûbele namme. Wol by de juristen. Mem, ik wol graech in nij....’ en dat is fierder foar jo, b'rinne. 't Liket der mar op: earst in wiif, strak hwat eksamens en sa. Kom Mem, in bakje thé. Dat der dochs noch frouljusfleis oansit! Mar dat wist ik ek wol, allinne, de jonge hie hwat oantreasting nedich....’

* _* *

[p. 135]

‘Der binne al wer maertske katten en bloeijende kastanjetûken. Oer in skoftke de ljipaeijen. Mei Peaske dan mar forlove, Heit, echt, mei kaertsjes en ringen en sa....’

Sjoerd Piter Takoma de Boer roun hurder de lange strjitten troch. Dûmny Dekker hie him nou wol op wei holpen, en as it der op oan kaem al to folle dien, mar hy soe nou sels ris hwat prestearje.

De Maert traktearre hjoed op in mylde dei. De loft hie blau west en de sinne wie read ûndergien. Moarn in myld reintsje, sa foarsei de radio, en sjoch, de goede God liet de natuer wer libje. In minske roun maitiids ivich mei de hannen gear, de fûgels songen, dêrom allinne. Biroerd, dat men it altyd sa drok hie: Nou moast er joun, hoe dan ek, dat brief oan Heit en Mem noch ôfskriuwe, en justerjoun, it wie tsjin ienen en hy koe net sliepe....

‘'t Is al njoggen moanne lyn, Heit, dat wy togearre by de sakjende sinne yn 'e opkeamer sieten. Hwer bliuwt de tiid? Ik sil joun nei ‘De Herder’. 't Is moai waer en bûten is alles blier. 't Is hjoed krekt waer foar sokke dingen, tinkt my. As ik joun thúskom, skriuw ik dit brief ôf en dan giet it ek noch op 'e bus. Ik gean der nou earst op út.... De bûter sil nou jild jilde, en sa is dat.’

* _* *

‘De Herder’ wie forneamd. Om in hiele protte dingen. It wie in hotel of kafé - dat wist Sjoerd net presiis - mei mooglikheden. Der kaem fan alles. En dat koe. Yn ‘de Herder’ koe alles. Dêr soe hy nou syn wiif weihelje.

Hy wie syn jas kwyt, foardat er it wiste. Hy siet al oan in taffeltsje. Foar him oer sieten twa jongkeardels. Hja bihannelen in theologysk probleem. Sjoerd hearde: ‘De theology sit der noch altyd mei. Sosiologysk bisjoen is it maklik genôch, fansels....’

Der waerden drege theologyske fraechstikken bihannele.

Mar doe de oare: ‘Hâld dy ris even stil: wy krije joun Irene Hull wer’. En hja swijden.

It wie g'rôtfol. Yn in hoeke stie in piano. Irene Hull song. Hja hie, lyk as hy, read hier! In swarte jurk siet glêd om har lang lichem getten. Har eagen wiene blau.

Sjoerd bistelde thé. En in ober brocht him bier. Der siet brûs op. Sjoerd fage it der mei syn bûsdoek ôf. Hy mocht gjin fluezen. Thús hoegde er se ek net.

[p. 136]

Wylst hja song, seach hja my mar oan. It is in alderaerdichst frouminske. Hja hat deselde kleur hier as minen.....

* _* *

Hantsjegeklap. Sjoerd priuwde fan syn bier. Irene kaem op him ta: ‘Jo winsken in forsyknûmer?’

Hy sette mei beide hannen syn glês del. Hy trille. Syn earm hert wie sokke grappen net wend. Mar alles soe nou oars wurde.

‘Irene’, rôp ien fan 'e theologe-hearen.

Hja hie allinne mar eagen foor my. Kollega's fan my rôpen har omdôch; net in ûnaerdige grap, Heit.

Har eagen pripten djip yn Sjoerd sinen, en sunich sei er: ‘Sliep-sêft-myn-berntsje?’

Hja frege my in forsyknûmer. En ik neamde dat sémanswiif, dat Mem destiids foar my song, sa jouns....

Irene aeide him oer 'e holle. Sjoerd waerd dwyl. Dit hie sa wêze moatten. Nou soe it komme....

Der wiene al in protte minsken en der kamen noch iderkear mear by. Deftige minsken, hear, tocht my. En dames yn tige moaije klaeijing.

It wie, as waerd hy optild. En dêr sieten de studintes en sa. Hy koe der net ien fan. Mar dat soed er nea fornimme litte. En tige biskieden knikte er dizze en jinge ta.... Mar dêr kaem Irene wer: ‘Noch in song? Jo freegje tominsten ris hwat oars as gewoan!’

En sjoch Heit, hja seach fuortendaliks mear as gewoan yn my; it wie sa dúdlik, dat....

‘It Aldershûs, Irene’. Hja lake, knypeage - en sette ôf. De ober brocht him in nij glês bier. Sjoerd skombekke. Syn knibbels - syn skonken - de Leafde streamde troch him hinne. Fan 'e oare kant fan it taffeltsje hearde er nou: ‘....Karl Barth, dy sei it krekt. Ja, fansels, men soe der oer bekfjochtsje kinne....’

Oer hwat? tocht Sjoerd, Karl Barth, dat wie.... Irene Hull, mei dyn blauwe eagen, dyn leaf snútsje, en dyn....

En opnij kaem Irene op him ta:

‘Strak Johan, 'k ha byt. Lit my nou mar. En.... hwat nou, Mynhear?’

Har earm lei om syn skouders. Hy sóé wol hwat sizze kinne....

Doe't hja my hwat frege, wist ik oars net to sizzen as...

[p. 137]

Irene wie al wer fuort. Troch it leven wie it sjongen net to hearren. Elts wie op syn eigen geniet út yn it skimerige ljocht.

* _* *

De ûren gongen. ‘De Herder’ soe hast wol slute. En dàn.... soed er to kuijerjen mei har. Sa bigoun men. En dan mocht hy ek al dy wurden sizze, dy't hûnderten foar him al sein hiene. En dy oare Takoma de Boer's dan, hja soene dy wurden ek sizze. Hokke wurden? Dy kamen jin yn 'e mûle, as it safier wie. Hy socht syn beurs. Dy sterke beurs fan Heit. Mei 't knipke. De theologen foar him oer bitellen mear as hja skuldich wiene. Dat soe hy ek dwaen. Se seine: ‘Miskien is der noch hwat to snobjen’, seagen alle kanten út en setten ôf. It wiene fansels theologen; mar hy koe se net.

Hy hie in dûbeltsje to min: ‘Myn kollega's hawwe mear jown as hja skuldich wiene’. De ober wie hastich en roun troch. Elkenien hie ynienen haest. Hy socht syn jas. Hy seach him net. Doe móást er earne oars hinne. Dat wie wol forfelend. Hja soe fansels wol wachtsje.

Heit, it moast yn oarder komme, - ik fielde it - it koe net oars....

(‘Biset’).

Us namme bliuwt bisteen, Heit. Ik doar bêst. Ik bin de lêste net.

En yn himsels hakte er op: hûnderten Takoma de Boer's komme noch....

(‘Frij’).

* _* *

Hja hienen de ljochten útdraeid, dêrre, efter yn ‘De Herder’. Yn 'e gong barnde in nachtpitsje. Yn 'e koken wie leven fan kopkes en glêzen. In bern gûlde. Der hong mar ien jas mear oan in roun draeiding mei in bearekop derop. As lêste stapte de alderlêste Takoma de Boer út ‘De Herder’. Allinne.

* _* *

‘52, 54, 56.... Hwat seine jo, boer? Ik wie krekt oan 't stekken tellen’.

‘Ik sei, frou, hwat nuver, dat wy yn gjin trije wike in brief fan ús Sjoerd krigen hawwe’.

‘Hy hat nou in faem grif, moat' jo mar rekkenje en dan bliuwt it skriuwen der by fansels. Wy krije de forhalen noch wol.... 58, 60, 62....’