De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 24]

Jan Wybenga:
Hwat yn blau.

blauwe riten
fersen fan marten brouwer
reiddomprige 1952 nûmer 1
drukkerij laverman n.v. drachten, 1952

Der hat in blauwe scute riden, der is om in blaue Blume socht, blauwe skinen binne sa âld as it frijen, blauwe Curaçao net alhiel en it nijste yn (Frysk) blau binne de blauwe riten fan marten brouwer.

gjin haedletter gjin punt gjin komma dy't de tekst tonei komt. As in typografyske Displaced Person stiet inkeld ris in fraechteken of in apostrophe nêst de wurdbarakken to klomjen. Tige ‘modern’ sa to sjen.

Mar oer it greatste part fan dizze neakene fjilden ûnderkast waeit de wyn út in forkearde hoeke. Om der in namme oan to jaen nei twa wurden dy't der faek yn foarkomme: út de nacht-wacht-hoeke. En waeijen komt to stûf oan, it lûkt mar hwat yn de swiere damp fan baeswurden lyk as it swide ûnthjit, klaed fan treurnis, neitinzing, bigjinsel sûnder eining en sa mear. Der leit ien to toarstgjen oan de springfontein, der stiet in faem yn keningskladen stil biidzjend stoareagjend aloan.

Om koart to gean: it hiele panoptikum is yn 'e skrep. De amme ammet foargoed foargoed. De tropen brekke beage en string'en, metonymia en antonomasia bilibje in gouden ûre:.... en nije smert wankt dêr't de tropen brekke beag' en stringen fan ieuwen her en 't woest en kriichshaftich bern der sânwoestyn it folk der bisnienen leit oan 'e drompel.... ensfh. Da Costa en négligé.

De produksje út dizze nacht-wacht-perioade bislacht neijernôch de earste helte fan 'e bondel. Yn de twade helte rekket de a it klaechlik timbre kwyt troch nasalearring: it draeit op flanken út. Dan krijt men mear hâldfêst. Ek de swiere wurden en de rhetoaryske rymram reitsje oan 'e kant, In kwatryn út hjerst-evangeelje is tinkt my wol karakteristyk foar dit part fan 'e bondel:

o siz nou neat mear lea siz neat mear nou
hwant broazer is gjin hjersttrie gjin as dou
en my nou yn dit licht en hoeden roeren
o siz nou neat mear lea siz neat mear nou.

[p. 25]

Hjir stiet noch deselde romantyske jongfeint op it toaniel. Mar de souffleur dy't fan dy baeswurden tûtere, fornimt men minder fan. Elk fers is in spultsje fan in dichter en in souffleur dy't bisiket him fan 'e tekst to krijen. Yn dizze lêste fersen heart men it eigen lûd fan 'e dichter it dúdlikst. De wurden binne ientoanich, herhelling en herhelling mei in lytse fariaesje is hieltyt oan bôd. It is gauris by 't kunstke om't ôf, mar soms slagget it mei dizze ienfâldige middels in fers to skriuwen dat lang net min is.

Wy sjogge yn Fryslân út nei poëzij fan in jongste g'eneraesje. Dizze bondel is der it earste foarbyld fan. En it boekje hat syn kwaliteiten. Mar it is net to hoopjen dat dizze streakerige hieltyt wer itselde sizzerij karakteristyk wurdt foar in nije staech fan Fryske poëten. Der binne altyd jongfeinten en -fammen mei dichterlike aspiraesjes en dit blauwe-rite-prosédé as kunstke is gau genôch foar de griffel to krijen. Dêr komt by dat de geast dy't der út sprekt, de bettere tango-sfear, de dierbre romantyk, tige op 'e romte en frijhwat yn 'e dize, in Fryske jongerein wol oanwol. As in mei dy geast oanhelle jongerein him hwat moderne foarmen oaneigenet stiet in twade Holder-tiid foar de doar. De Miere-tiid?