De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 7]

P. Akkerman:
Goud.

Hwerom koe ik dy joun net sliepe? Alles wie ommers krektlyk as oars. De sniehutte joech in feilich biskûl. De sliepsek wie waerm. Ik hie my sêd iten en Bijke, myn wolfshoun, lei sliepend, mar wach oan it fuottenein.

Bûten stie de nacht. Dêr wienen de ûneindige sniefjilden fan Alaska mei de driigjende bosken tsjin de kimen. Mar de sniefjilden wienen net iensumer as oars en de bosk net driigjender. Sa wie it alle jounen.

Oars, nei in dei swalkjen by de fallen lâns, foel ik, wurch en yn ein, fuort yn 'e sliep.

Nou hearde ik de hongerige wolven gûlen en de deadsskreau fan in bist dat ôfmakke waerd. Kaem dat nou allinne om't it âldjiersjoun wie? Dat wie dochs to gek. Hwa koe hjir rekkenje mei tiid en mei in jier? Men libbe hjir heechstens by de ûre. Dat gou binammen foar my om't ik dit great avontûr allinnich oangien wie.

It hie it doel net west. Wy soenen yn de mande, Bill, Joy, Jack en ik, en Bill wie ús oanfierder. It risiko wie sa great net en de winst soenen wy parte. Fjouwer wike wie it goed gien, allinnich ús fangsten koenen gjin sprekken lije. As it net better waerd, soe it in skrale winter wurde. Mar om in skrale winter hie ik my net bigroeven yn de snie fan Alaska. Ik woe fortsjinje! Hja hienen my sein dat der goud mei to biheljen wie, nou woe 'k ek goud sjen. Foar minder die ik it net.

Dy Krystjoun krigen wy spul. Alle trije wienen hja al lang yn 'e hutte, my fiersten to gau. Mei Bijke wie 'k noch oan in falle ta en dêr siet in sterke jonge wolf yn. Mei it pistol soe 'k him ôfmeitsje, doe rekke er los en foel my oan. As Bijke der net west hie, hie ik it forspylje moatten. Nei gâns lijen, doe't in bluodrich spoar de wite snie kleure, lei er einlings dea. Op 'e slide brocht ik him nei de hutte dêr't de trije maten noflik leinen to smoken. Ik liet harren de wolf sjen en sei: ‘Foar my’. Fuort dêr oerhinne sei Bill: ‘Foar ús’. Dêr bigoun it mei. Bill kaem noch út de sliepsek en loek syn pistol. Joy kaem der tusken.

Dy nachts bleau ik noch by har, mar ik wist hwat my to dwaen stie. De oare moarns pakte ik de slide en sloech

[p. 8]

Bijke der foar. Ik soe myn eigen wegen gean. Bill flybke forachtlik yn de snie. ‘Ik mei lije’, sei er, ‘datst fan de wolven toskuord wurdst of omkomst yn de snie’. Doe flybke er noch ris.

Ik steurde my dêr net oan. Ik liet it tominsten net skine. Dat wie al ris ienkear earder tsjin my sein, it kaem tominsten op itselde del. Dat wie foar jierren ek op in âldjiersjoun doe't ik noch by heit en mem yn 'e hûs wie, to Dearsum. Dy joun kaem Doeke by ús oan dy't to Britswert wenne en in faem hie yn Tersoal. ‘Dû hast sa'n fûl murdehountsje, Thomas, ik wit in murd, jong. Moarn is 't nijjiersdei, mar as wy dêr oaremoarn ris efteroan gyngen. Hy sit efter it waeihok fan it bûterfabryk’.

Wy praetten dat ôf, mar ik soe ek oan oaremoarn ta op Doeke wachtsje. Dy selde jouns noch, it wie fan dat ljochtmoannewaer, gyng ik it binnepaed troch en foer mei Sjouke syn skou oer de Swette. Ik hie der noch in hûdfol wurk fan. Der moast in bult sintels wei en in berch takken, ear't de houn der by koe. Mar dy nachts trije ûre kaem ik thús mei in grouwe murd. To Snits makke ik him oan jild. Dêr woe Doeke doe letter de helt fan ha. Dat moast der ek noch by komme. Dy rachte doe al sa. ‘Hwat bistû my foar ien? In ielshûd, ba’. Dan mar in ielshûd, mar ik hie de gounen yn 'e bûs.

Letter hie ik oan gounen net mear genôch. Ik hearde dat it mei dollars folle hurder gyng. Dan mei dollars.

Heit wie doe al wei en mem woe my sa minlike graech thús hâlde. Mar ik koe my al min oan sa'n âld minske steure, it forstân moast foarop. Ik sette troch. Amearika. De dollars waeiden my net oan. Earst yn in fabryk, dat einde net. Letter slagge ik nei de haven. Dêr gyng it hurder, dêr wienen mooglikheden en avontûr. Dêr rôlle it jild en alle moannen reizge ik nei de bank.

Oars wie ik dêr faeks bleaun as it bleke fanke mei har wûndere eagen der net tusken kommen wie.

Nea hie 'k nei froulju taeld en doe wie 'k net mear to hâlden. Healwiis fansels, ik wie sljocht nei dat fanke. It wie har ek tinken, dat wit ik. It kaem sa fier dat hja fan trouwen praette. Ik koe der ek min mear foar wei nei alles hwat der bard wie. Lokkich krige ik krekt op 'e tiid myn forstân werom. Ik wie dochs net yn Amearika komd om my mei froulju ôf to jaen en noch minder om mei ien to trouwen. Doe liet ik de haven foar hwat er wie en stiek ôf. Myn

[p. 9]

oergearre kaptaeltsje soe ik my allinnich wol mei rêdde, dêr hoegde bileaven gjin frommins mei oer g'ear.

Der wienen nammers mear dy't it op myn sinten forsjoen hienen. Der koe gjin brief út Dearsum komme, as mem klage har need hoe sober hja it hie. Hja frege net planút, mar it wie wol sa dúdlik dat ik koe mâlle skoan bigripe hwat kant hja út woe. Fansels koe ik dêr net oan bigjinne en stjûr mem fan myn jild. Hja hie altyd trou nei tsjerke reizge, my tocht dy moast nou mar fanwegen komme. Dat skreau ik har ek, doe wist hja hwer't se oan ta wie.

Nei de haven waerd it wer swalkjen, mar oeral hie 'k oanslach. Doe it avontûr mei Bill en goud yn it foarútsicht.

Frjemd dat my al dy dingen troch de holle mealden dy âldjiersjoun yn de sniehutte. En mear noch. Op 'en dúdliksten seach ik Dearsum foar my. De needrige huzen om de âlde toer. Ik seach de beammen fan de strjitwei en it bihindich weardshûs oan de dyk en de fytsmakkerij op 'e hoeke. Ik hearde it lieden fan de âld klok en it bingeljen fan dy bellen út Poppenwier en Tersoal. Grif moat ik doe al sliept ha en dreamde ik it mar. It waerd ek tiid nei in lange joun omskeuken. De oare moarns waerd ik wekker fan Bijke dy't by it fuottenein stie to gûlen. Ik waerd dêr kjel fan en lei him fuort it swijen op. Hy joech om sizzen, mar noch in hiel skoft grommele er nei. It wie sa'n frjemd gromjen, djip út de kiel.

Ik sloech it gjin acht om't ik oars wol hwat to dwaen hie. Ik moast gleone mais ha en in kop swarte kofje. Ik moast by tritich fallen lâns en koe myn tiid wol brûke. Ik fielde de opwinende spanning' oer my kommen hwat dizze dei opbringe soe. Ik hie de wolven gûlen heard, dy kant oer nei de fallen.

Doe't ik Bijke foar de slide sloech stiek er de kop omheech en gûlde sa allerearmdiedichst dat it my troch alles hinne gyng'. ‘Hâld dy de bek houn’, sei 'k en ik rekke 'm.

Dat waerd in dei. Mei twirren sprong de stoarm op 'en ûnforwachtst oer de ûneindige romte. Dan waerden wy bigroeven ûnder de bitende snie.

Fuort letter wie it wer stil en dy houn jankte mar.

Wy kamen mar stadich foarút. It ferge tiden om út dy snie to kommen mar dat wie it slimste noch net. It minste wie dat de fallen leech wienen. En gjin print yn de snie, net in bist hie der by west. Mar ik joech de moed net oer. Wy soenen by allegear lâns, hwa wit hwat der yn 'e lêsten siet!

[p. 10]

De lêste wie ek leech.

Doe koe ik flokke en gûle fan grimitigens. In hiele dei yn it needwaer en gjin sint bidijd!

Wy moatte hwat út de koerts rekke wêze troch it dúnjen fan de snie. It skimere al hast doe't ik hwat dûnkers seach op 'e wite snie. In falle mei in wolf! Ik bleau stean. Dit wie myn falle net en it is in ûnbiskreaune wet yn de snie fan Alaska dat elk syn falle feilich is, foar hwa dan ek.

Ik kaem der tichter by, doe seach ik dat it Bill syn falle wie.

Bill. Lei de saek nou net oars?

Bill hie my drig'e mei 't pistol, hy hie forachtlik yn 'e snie flybke.

Ear't ik de wolf los makke seach ik ek noch om my hinne. Unnoazel fansels, hwa soe my sjen kinne?

‘En nou nei hûs, bijke’. De dei wie noch goed. In foarse wolf yn in tichte, waerme winterpels.

Dy weromreis! It bigoun to snijen. Yn tichte wolkens gisele de snie út de igael grize loft. It jage yn tichte stouwers oer de flakte. Ik hise de houn oan: ‘Hurder Bijke, hurder, toe dan houn!’

Dit soe der om gean. Wy moasten de sniehutte helje, oars.... oars.... Ik woe der net oan tinke.

De houn hong yn 'e beage mar it einde net.

Doe fleach it my oan. Hwat soe ik en hwat soe myn houn yn dit wreed gewelt fan waer en wyn en snie en iis? Ik seach gjin snie mear. It waerd my allegear read foar de eagen as gyng ik troch bloed. Hjir wie ik nou, forlitten fan de minsken, útstjitten út de wrâld. Soe ik hjir nou myn ein fine?

Yn dy uterste need tocht ik oan Dearsum, seach ik mem sitten, de meagere hannen op it wollen tafelskleed. Dat wie in drôchbyld. De giseljende snie biet my wer ta mysels. Hymjend roun ik efter de slide en ik hearde wer it lûd fan Bill: ‘Ik mei lije datst fan de wolven toskuord wurdst of omkomst yn de snie’. Wie it dan nou sa fier?

Hwat ik noch nea dien hie die ik doe, ik bidde! Ik koe nou net mear. Ik seach gjin inkelde mooglikheit of útwei: ‘Heare, help Jo my dan!’

It joech my g'jin rêst. Dêrom sei ik it noch ris en wer. Yn deadseangst skreaude ik it út tsjin de bearende wyn.

Ik prebearre net mear om Bijke oan to setten. Ik koe my ek net mear lilk meitsje. It koe my it measte net iens mear

[p. 11]

skele hwer't wy torjochte kamen en hoe.

Ik roun noch.

De deade wolf wie ûndersnijd.

Doe gyng Bijke lizzen. ‘Dû hast gelyk bist, wy moatte even bikomme’.

Ik joech my del yn de snie. Dy fielde waerm oan. Nea noch hie ik ea sa noflik lein. It felle read loek op, ik seach wûnder waerme kleuren en alle lea ûntspanden har, it gyng my noflik troch de fuotten.

Even bikomme, even mar, aenst wer fierder....

Doe't ik wer by kaem en forwûndere de eagen opsloech seach ik yn de reade kop fan Bill dy't my mei snie ynwreau.

‘Unkrûd forgiet net’, sei er spotsk. Op dat stuit wist ik net hwat er dêr mei bidoelde, dat kaem my earst folle letter yn it sin.

Fjouwer wike haw ik by har west, by Bill en de maten. Earst tochten hja dat ik it net trochstean soe, ik krige koarts, mar it sakke ôf, ik waerd wer better. Ien biferzen tean hie ik der fan oerhâlden dy't my nou noch slim gefoelich is.

Hja pasten my op. Altyd bleau der ien by my.

As hja jouns deawurch yn de sniehutte kamen haw ik mear as ienkear yn bistân stien om it to sizzen fan dy wolf út har falle.

Ik haw it net dien. Hja soenen him dan wer ha moatte en it wie al sa'n slim skeadlike winter foar my. Gjin fortsjinst dat makke en in djûre houn forlern. Hja koenen ek net alles fergje.

Nou bin ik wer op it fabryk. Ik meitsje lange dagen hwant ik moat ynhelje, gâns ynhelje. Faek tink ik noch oan dy bange joun en soms oan myn bidden. It wie bangens fansels, oars neat. Bill sil ek noch wol noait bidden ha, dy is ek al út de snie werom kommen en mei mear jild as ik.

As ik wist dat it bleke fanke der net mear wie gyng ik werom nei de haven, dêr wienen dollars. Mar ik kin it net avontûrje: hja mient grif dat hja oanspraken jilde litte kin.

Mar ik moat al nei hwat oars omsjen. Hja hawwe fan goud praet, nou sil ik it ek hawwe, hoe dan ek!