De Tsjerne. Jaargang 7

[p. 276]

Eddie Bruma:
De fuke.

‘Fiesie pasa maswa, a no pasa hin dede ete.’
(Fisken ûntkomme de fûke, mar jit net har dea.)

(Surinaemsk sprekwurd.)

Dat jiers wie it libben hurd foar harren. Al har bidden, al har skriemen wie omdôch. Triennen en swit wiene al it wetter dat hja bisieten om de rys to bifloeijen. Gjin drip reinwetter, seis lange moannen, wie der fallen. Sinne, hjitte, droechte hjoed; sinne, hjitte, droechte moarn! Fan 'e moarne ta de joune. Sûnder ein!

It libben wie hurd foar harren dat jiers! Yn alle huzen fan Novar fortriet en binaudheit, swit en geskriem.

De groun ûnder har fuotten siet fol droechbarsten en de ierde, dy't hja mear leaf hiene as alle dingen fan it libben, rikke. It like, oft hja alle ûren bigjinne koe to barnen, read as de parwabosken, dêr't God fakkels fan makke hie.

De grienten efter de daem wiene langer net grien mear. Grimmitich waeide it stousân fan 'e wei ôf, makke de huzen oan alle kanten wyt en bidobbe de grienten ûnder in tsjûk bêddelekken. De wjitteringen en fiskgatten tilden fan deade petaka's en kwie-kwie's. Wiswier, ellinde bisocht harren: honger, sykte en dea hiene hjir en dêr de doar al iepenraemd. En foar alle oare huzen fan hiele Coronie wiene hja sitten gien to wachtsjen oant it har tiid wêze soe.

Omke Safrie hie de pipe oan en smookte lang en swijend. Jountiid foel en syn eagen wiene hieltyd weroan oer it ryslân gien, wylst er stie op 'e daem. Hy seach nei de modder fan 'e daem, dy't er sels makke hie in jiermannich lyn. En mei de snút fan syn skoech skopte er tsjin de kluten ierde, dy't nou hurd wiene as stien. Drôvens foel oer him gear, nou't er seach nei de rys yn 'e sompe: alles dat plante wie oan 'e kant dêr't hy stie wie al forlern. Al soe it reine as de sé op dit stuit, dat plantguod soe gjin iten mear opbringe. Oan 'e oare kant dêr't in biwyske wetter stie dat forgeat to fordampen, koe jit in mûlfol rys woun wurde, as God harren wetter joech, genôch wetter.

[p. 277]

Mar Omke Safrie lcaude net dat der in drip reinwetter falle soe. Yn 'e sechstich jier fan syn libben mocht it him mar ien kear heuge, dat Coronie sa droech wie. As er tocht oan 'e earmoed dy't hja lit hiene op 'e groun, dy't de foarfaers harren neilieten, kamen him de triennen yn 'e eagen. Dan, sûnder dat er der foar koe, krige er it einefel en die de hannen gear om to bidden; in bea yn syn hert, in bea dy't Hear God allinne hearre koe en forstean.

Doe - hommels - briek de loft boppe de parwabosken út yn fjûr yn 'e tsjusternis fan 'e joun. Lange reade slangen woene it Godslân oanreitsje, krekt as hiene de boskmemmen de gek mei God. Omke Safrie weinde. Syn swarte hân liet de pyptsjettel los en wiisde yn it tsjuster dêr't swarte reek him bimong mei it read fan 'e lôge en waerd as stjurre bloed.

‘Sjoch, krimmenikus, sjoch hoe't God werom nimt al hwat Er joech! Sjoch, hoe't Er de bosk yn lôge sette en forbarnde it iene stik nei it oare’.

Syn lûd trille wylst er sei: ‘Coronianen! Foarby is de wrâld! En de lânsdouwen dy't ús foarâlden foar ús bihâlden hawwe, sille jiske wurde foar alle oare lânsdouwen! Wiken lang al, by dei en by nacht, kin men sjen hoe't ús bosk forkoallet. It fé en ús bern, de sinne bidwelmet har! Hwat komt oer ús? Yn 'e Boppe-Coronie, yn 'e Under-Coronie, yn alle plakken is deselde bea: wetter, wetter, jow ús wetter, Hear! Hokfoar flok, hokfoar bisiking komt oer ús lân?’

In greate donkere reekwolk riist út syn pipe en bidekt syn antlit. Jountiid is fallen. It tsjuster is tichter wurden, mar hja koene inoar noch sjen. Alhoewol't hja net klear mear sjen koene hoe't syn trekkens wiene, dochs bigriepen hja dat Omke Safrie muoilik wie. Hja wisten dat allinne in tobrutsen hert makke dat er him sa útliet. Hja koene Omke Safrie. Salang't har ûnthâld werom gie, libbe er tusken harren mei syn wiif. Hja learden him heech to hawwen en gjin daem waerd forhege, gjin bargehok boud, sûnder dat hja him fregen hoe't se it wurk op 'en bêsten dwaen koene.

Freegje hwa'st wolste yn Novar nei Omke Safrie, bern en greatminsken, en hja sille dy fortelle dat se fan him hâlde. Party fan harren witte sels net dat syn wiere namme net Safrie is, mar dat de Coronianen him dy jown hawwe, om't Omke Safrie net fan rimpenens hâldde en fangefolgen ek net fan rimpene minsken.

[p. 278]

Omke Safrie wie nea hastich. Hy naem de tiid om to prakkesearjen, de tiid om to dwaen en de tiid om hwat to sizzen. Dat sadwaende joech gjinien fan 'e trije minsken dy't mei him op 'e daem stiene biskie, doe't er syn hert útstoartte. Hja wisten hoe'n forlet er der fan hie de mûle op to dwaen, dat alle prakkesaesjes dy't him binearen in útwei fine koene. Hy praette net tsjin hàrren. Mûlk hie er der alhiel gjin aen mear fan dat hja ek op 'e daem stiene. Hja forstiene dat syn klacht in bea wie om krêften to krijen. En dat syn wurden triennen wiene.

‘Omke Safrie, hear myn forhael!’

De frou sei it doe't hja in skoftke stien hiene sûnder in wurd. Har lûd wie sêft en swiet yn 'e djippe nacht, dat de manlju fielden hoe't in soarte blydskip harren oer de lea g'ie.

‘Omke Safrie! Hearre jo my? Hearre jo my, Omke Safrie? Wy wolle jo hwat freegje, ik en Lodie. Ik en Lodie wolle jo hwat sizze, Omke Safrie....!’

As hja noch hwat sêfter praet hie, dan hie gjinien hearre kinnen hwat hja sei. Ien stuit selst tochten de beide manlju dy't fuort njonken har wiene dat Omke Safrie har net hearde; hy sûgde sa slim oan syn pipe dat de tsjettel like wol in foege smokopatoe^*), twa, trije kear.

Doe kearde er him om en bigoun stadich de daem oer to rinnen nei de foarkant ta. De oaren kamen efter him oan; sa pesjantelen hja ûnder de kokospalmen troch as swarte geasten. Elk fan harren yn djippe stúdzje wei.

‘Omke Safrie’, bigoun de frou wer. Doe, wylst er him omdraeide en oan syn pipe sûgde dat in stikje fjûr syn âlde troanje forljochte, sei hja hastich:

‘Omke, witte jo wol dat Joewan nei stêd ta wol? Ik en Lodie binne ús rie to'n ein!’

Lyk as hie in dolkmês him troffen stie Omke Safrie stil. Syn pipe foel op 'e daem, mar hy stiek gjin foet út om him op to krijen. As in stiennen byld stie er en it wie oft ien him de kiel tichtkniep doe't er frege:

‘Joewan, seiste? Joewan?’

‘Ja, Omke Safrie, Joewan! Dagen tofoaren al woe 'k it tsjin jo sizze, mar ik wist net hoe. Joewan seit dat er fuort giet. Hy is wurch fan dit libben, Omke Safrie!’

Omke Safrie suchte. Hy forwachte al sokssahwat. Hy hie der al lang bang foar west.

*) izeren pôt dêr't in fjurke yn stookt wurdt om miggen troch de reek to forjeijen.

[p. 279]

In jier foar't de droechte bigoun lei der in soarte fan spanning oer hiele Coronie. Op in dei wie der in auto nei Coronie kommen dy't in gewante stedman meinaem nei de plantaezje. Hja wisten net hwa't it wie, mar op in moarntiid ier en bitiid siet Omke Safrie op syn eigen wein en gie nei Totness om syn wetterfetten yn it Kanael fol to dwaen. Hwant krekt allyk as alle oare Coronianen plichte er wetter to heljen út it Kanael om de kokoskoeken foar syn bargen to weakjen en moarns syn oalje to kôkjen ear't er gie to plantsjen. Nou dan, dy deis wiene syn wetterfetten op 'e wein laden en dy dinderen en roeiken mar hinne en wer. Krekt wie er de âlde kokosfjilden fan Djanie foarby of hy sjocht in greate kloft folk op 'e wei stean.

‘Nou, nou’, tocht er, wylst er de okse oan 'e sturt skuorde om him hwat oan to poenen ta hurder rinnen. ‘Nou, nou! Hwat is der to rêdden mei dy minsken? Hoe komt it dat dy healwizelingen sa ier yn 'e moarn bûtendoar binne en gean as flieën op 'e rykswei stean? Dy negers, it bin my de minsken ek wol, sjudêr!’

Stadich loek er de jaling oan doe't er by syn geafolk kaem. De okse forsette noch in poat en doe stie er stil. Omke Safrie stiek de pipe oan; hy siet op 'e wein en naem de manlju en froulju ris op dy't om in kokospalm hinne stiene. Hy koe har allegearre. Suster Winter dy't nea ûntbriek as der hwat to rêdden wie. En Fedie fan Broer Teto, dy't by syn wiif wei wie om in jongfaem út 'e stêd; en Jakie dy't in buffel sketten hie yn 'e bosken fan Coronie in pear jier forlyn; en Jeanne-muoi en Louis van Clyde en Dofie, dy't altyd in oar steil wurd to snakken hie; en al dy oaren hwaens nawlestring yn Novar bidobbe lei.

Dan sjocht Dofie him op 'e wein en makket him los út 'e mannichte wylst er raest: ‘Nou, nou, sjoch ris hwa't dêr is! Omke Safrie!’ Hja draeiden har allegearre om en seagen.

‘Omke, sjogge jo dat? Hoe'n soad minsken dêr to heap roun binne om to lêzen hwat de Kommissaris wer foar ús oanplakke wollen hat? Kom ris fan 'e wein en ha niget as wy! Bear mar net, dat it jo net ynbarnt om to witten hwat der op stiet!’

Omke Safrie koe noch goed foar him krije hoe't er him antwurd jown hie: ‘Hark ris, Dofie, ik freegje dy yn 'e godsnamme: byn dy yn! Sjochst net, dat dyn hûd syn hiele bistean ligen hjit fanweg'en de rude, dou sabeare-blanke?’

Hy hie him útmakke foar sabeare-blanke, net om't Dofie

[p. 280]

ljochter fan kleur wie as hysels, mar om't alle minsken dy't brutael wiene, dy't net sels arbeiden mar oer oaren de baes spilen, dy't dronken, smookten en pronken mei it jild dêr't oaren foar krom leine, op blanken liken.

Dat tocht him. En nei de forhalen dy't syn heit, slaef eartiids, him dien hie, wie er syn libben lang wrokkerich tsjin blanken en nimmen koe him bybringe dat de blanken fan nou sa net mear wiene.

‘Sa is 't, net?’ plichte er dan to antwurdzjen, ‘Sa is 't, net? Och, sûnt myn mem my to wrâld brocht, wit ik dat bargen allinne bargen krije kinne.’

‘Omke’, bigoun Dofie wer, ‘hwerom bin jo lilk op my? Wy binne allegear Coronianen meiïnoar. As wy bigjinne to wrokjen, ear't wy der erch yn ha, sil de Kommissaris ús biente nimme en meitsje der in draeitreppen fan. Kom, Omke, kom! Kom sels en lês hokker presintsje de Kommissaris-en-dy ús stjûrd hawwe! Wy telle net mear mei!’

It mocht Omke Safrie jit tinke hoe't er fan 'e wein stapt wie en de wei oerstutsen. Ik folk makke romte foar him en it wie deastil doe't er it each smiet op it papier mei it regearingsstimpel.

Doe.... hwat er lies waerd him oermânsk. Alderlei prakkesaesjes tiisden him rêd troch de holle. It wie neat liker oft syn holle fol spinreagen siet. Alle forhalen dy't syn heit him forteld hie krige er wer foar him, syn hûs, syn fé yn it lân, de ûnbidige bosken mei har lianen, slangen en wylde swinen; de Coronianen nêst him, it like wol oft hja oanwounen yn greatte en tal en allegearre liken de holle to bûgen as lei in swiere lêst har op 'e skouders. Syn each fortsjustere lyk as hwannear't men dreamt. Doe bigoun syn hert mei drumslagg'en to bûtsen en hy krige de sydmuorre fan syn keamer foar him mei it dûbelloops gewear!

Stom, sûnder in wurd to sizzen, draeide er him om en roun nei syn wein, sprong der op en hoartte oan 'e leije. Efter syn rêch hearde er Dofie syn stim: ‘Och, Omke, och hea! Jo sizze mar neat, mar dy eagen fan jowes binne wapens allyk!’

In jier wie foarbygien. De foarse stedman wie al lang ôfreizge. Gjin minske yn hiele Coronie koe syn gesicht noch klear foar him krije. Mar ek by de lytste ûnder harren libbe it oantinken oan de striid, de skelen en de oergunst dy't seis moanne lang Coronie yn trewyn brocht hiene. De

[p. *5]

[p. *6]

[p. 281]

âalderen skodhollen en wiene ynwindich fortrietich. Ta de nacht út sieten hja foarhûs to piipsmoken. Dan forhellen se mekoar: hoe't har bern har fregen de groun to fordielen om't hja har oandiel forkeapje woene; hoe't hja harren fuortstjûrd hiene, harren taskreaud hiene mei dy ûnsin op to hâlden.

De stedman rydt roun mei syn auto en is de minsken lestich mei de dingen dy't er freget. De rotsmjunt! Hy hiset de jongerein oan, makket dat dy omkoallen de âlderein in wize mûle jowe. Hy kliemt harren de eagen ticht mei gounen, allinne mar dat hy de groun keapje kin! Sa klagen hja.

Omke Safrie wie pûrrazend en wachte him ôf yn syn hûs. En sjuchdêr, it is net to leauwen, op in middei dêr hâldt syn auto foar Omke Safrie syn tún, hy toeteret en komt wrampels it hiem op. Omke Safrie hie him al yn 'e lampe doe't er syn wein stil stean liet, om't er yn 'e koken op it hiem mei syn kokosnuten oan it raspjen wie. ‘Kom mar harren, dou duvel’, tocht er by himsels, ‘kom mar!’

De stedman hie in rútsjes oerhimd oan en in stoffen broek mei wide boksen. Yn syn hân, dy't skittere fan g'ouden ringen, hie er in hynsteswipe. Op 'e holle in panamahoed mei in breed skaed. Oan ien wei sloech er ûnder it rinnen mei de swipe tsjin syn skonken. Hy kaem rjocht op Omke Safrie ta: ‘Goe-middei, menhear Wimpel’, sei er, hwant sa stie Omke Safrie eins to boek. ‘Goe-middei! Ik wol jo graech efkes sprekke! Jo witte, dat....’

Mar mear koe er net sizze, om't Omke Safrie efter de bank yn syn folic breedte oerein riisde. ‘Ik wit it, jawòl!’ rôp er, ‘ik wit selst noch mear! Al wie ik blyn, dan noch koe ik de rûzje en de kreauwerij hearre dyst yn ús lân bringste. Lang ha 'k der oer neitocht hwatstou woeste. Hwerom hast de stêd forlitten om ús libben yn 'e bulten to jeijen? Hwerom kaemst om ús bern to learen har âlden to forspuijen. Nou, nou't ik dy foar my ha, nou wit ik it! Dy eagen fan dines, read as de asema, dy forriede my alle krinkels dyst yn dyn breinkas haste! Dou wolst ús groun keapje, h'n, de groun dêr't al it bloed fan ús heiten noch yn sit. Hâld dochs op, keardel! Tochst miskien dat wy ús foarfaers forgetten binne, lyk as dou, stedmantsje, dy't op it leechst sonken bist?’

Hwat langer er praette, hwat lilker er him makke. De apels fan syn eagen blikkeren fan grime. Syn ieren rounen op, as soene se fuortdaliks troch syn swart fel hinne springe.

[p. 282]

De brij is op 't hjitst as se opskept wurdt, mar nou wie se wier-wier hjit.

‘Antwurdzje my!’ forfette er, ‘jow antwurd! Hwannearstou de groun keapest dan fleane al ús jonges nei stêd. Hwa sil dan fleis ite, en hwa sil stiennen ite? Sjoch hoe great Suriname is; sjoch hoefolle bosken der binne dy't jimme kapje kinne. Hwerom just is it Coronie dat jimme ha moatte? Sjogge jim de Coronianen faeks net foar fol oan? Nou, jim sille bikaeid út komme; hwant al dy dieven dy't jim binne en dy't hjir in poat sette wolle, sille foar har libben fjochtsje moatte. En it sil foar dy de baes wêze datst gau opmiterst, oars sil ik dy sjen litte hoe't men sêlt fleis makket! Dou duvel!’

Nei dy dei wie der yn Coronie gâns foarfallen, mar Omke Safrie wie g'jin wurd forgetten fan hwat er sein hie. It heugde him noch tige, hoe't it hiele doarp by him oanrinnen kaem om to hearren hwat der by him to rêdden wie. Sa hie er syn lûd útset. Fuort letter, doe't de stedman ôfdrost wie, wie syn lilkens saksearre en hy hie syn rasp wer opnommen om syn wurk to forfoarderjen.

‘Moai sa, Omke! Dat neam ik pas ien to plak sette!’ hie ien fan 'e buorlju sein. Hy hie glimke, wie doe op syn bank sitten gien en hie de pipe oanstutsen. ‘Tink der om, berntsjes’, hie er sein, ‘tink der om! As men in slange opwouteret yn jins hûs, op in dei sil it in aboma^*) wurde! It sil in aboma wurde!’

Al dy dingen kamen by Omke Safrie wer boppe doe't de frou tsjin him sei dat Joewan fuort gean soe. Joewan, dêr't er sa mei op hie. Hwer't dy mei syn âlden krekt wei kommen wie woe er ôf wêze. Mar it wie him net út it sin hoe't Joewan in hummelinkje wie dat nei de beukerskoalle gie, doe't syn âlden har yn Novar nei wenjen setten. Hy plichte him yn 'e sliep to kûzjen, ûnder it hûs, as de jounsskimer foel; dan song er alle sliepsankjes dy't er noch wist dat syn heit as lyts bern foar him song. En hy mocht der graech oer, de sêfte bernehân op syn troanje to fielen as er song fan ‘Heite boat is lek, heitsje giet net fuort’, of fan ‘Ingelen hâlde de wacht as de berntsjes sliepe sille’. Al dy lietsjes dy't er safolle jierren yn it ûnthâld opsluten hie foar de tiid dat er sels bern hawwe soe.

*) reuzeslang.

[p. 283]

Nou gie Joewan fuort. Nou krekt, nou't men him just sa nedich hie om by to springen yn 'e striid dy't hja stride moasten tsjin droechte, hjitte, sykte en dea.

Mear minsken, manlju en froulju, rounen him foarby op 'e daem, mei de wite sneinske klean oan. Omke Safrie sei hwat werom tsjin dyjingen dy't him groeten. Hy seach har ien foar ien oan as hja him foarby giene, om't er fan har antlit ôflêze woe hwat se tochten. Mar hja hâldden har gesicht sa, dat er mei de bêste wil har tinzen net riede koe.

Sera, syn broer's bern, wie by harren. Hja wie achttjin jier, mar soargen hiene har trekkens sa forlutsen, dat men har op fiif-en-tweintich hawwe soe. Twaris yn har koart libben hie se in miskream hawn en Omke Safrie wist hoe't dat har ynkommedearre hie en hoe't hja dêr oer mimere.

Hy hâldde har oan doe't hja foarby gie en hja hiene efkes praten. ‘Ik gean nei tsjerke ta’, sei Sera. ‘Yn Salem sille wy de knibbel bûge foar ês God om him tank to sizzen foar alle goeds dat Er ús docht!’

Omke Safrie seach har mei skeane eagen oan. Hy wie yn 'e wille en ketskje forachtlik mei de lippen, mar hy wist dat er Sera der mei op it sear komme soe. En hy woe har net tonei komme. Hy wist hoefolle swierrichheit hja yn har libben meitôgje moast. Dat hy sei allinne: ‘Sera, fanke. Ast to witten komst hwa't ús al dit lêst oandocht, tankje him dan ek foar my.’

Sera seach him fortrietich oan. ‘Omke’, sei hja wylst hja de stap wer sette, ‘God hat ús leaf! Hy jowt ús it goede dat wy bliid wêze kinne; Hy jowt ús it kweade dat wy sterk wêze kinne. De Hear is wierliken goed! Dei Omke!’

Omke Safrie stie har nei to sjen hoe't hja fuortgie yn it tsjuster fan 'e joun. Doe kearde er him om, seach nei de trije minsken, dy't de hieltyd swijend efter him stiene. ‘Doch Joewan de groetenis fan my. Bitankje him foar my!’

En ear't ien in wurd bitinke koe, spile er de wyk. Hy roun by de kokospalmen lâns dy't de famylje Kamron har tún ôfsketten fan sines; syn hûs gie er foarby oant er de hearrewei krige, dy't dwers troch Coronie hinne rint.

De klokken fan 'e Salemtsjerke bim-bamden, bim-bamden. Gods skiep gyngen op om Gods wurd to hearren. Inkelde forlette minsken makken hurd oan om noch nei Salem to gean. Guodden sleepten bern efter har oan. Har skuon jagen de moude fan 'e wei op as wie 't reek. In âld wyfke strampele mei har wurge fuotten him foarby. Under it rinnen

[p. 284]

prottele hja yn har sels sûnder ien fan dy't har foarby avesearren to sjen. ‘Nou bin 'k wer to let. En ik haw alle prikken yn 't wurk set om bitiid to wêzen. Hear, de klokken hâlde al op! Och, nou bigjint dominy al to preekjen!’

It bim-bim-bam fan 'e klokken hjitte it har lig'en en hja bigoun hurder to rinnen, bliid ta dat hja noch net to let wie.

Omke Safrie roun njonken har; tûzenen tinzen mealden him troch de holle as spinreagen. Hy tocht oan Joewan, al hwat dy by him leard hie, dat er him bitsjut hie hoe't er rysplantsje moast, hoe't er kokosnuten skiftsje moast en oalje siede, hoe't er bargehokken bouwe moast, bêdden oanlizze moast om griente to kweken; hy hie him meinommen op 'e jacht, him fûken útsetten leard yn 'e fiskgatten. Hy hie him forhalen forteld oer de foarâlden, dy't yn slavernij suchte hiene en hie him hurd oplein nea to forjitten dat har groun harren in gemaek jaen soe, salang't hja har foarâlden earbied joegen.

Dan wer tocht er oan 'e droechte, it bytsje rys dat hja noch yn 'e hûs hiene en dêr't hja har yn bikrompen om skielk net alhiel foarby to hoegen. Ynwindich makke er him lilk op Sera, dy't gjin kerl rys oer hie, mar dy't dochs leaude nei alles dat hja trochmakke hie dat God foar har soarge. God, dêr't men út binaudheit it swit fan krige.

As immen him frege hie hwerom't er net nei hûs ta gie, mar efter dat âld wyfke oan roun, dan hie er it net sizze kinnen. Hy woe net hearre hwat hja fortelde mei har bernsk lûd, mar dochs iderkearen as se bigoun to praten, spande er him ta harkjen.

‘Ei, freon’, bigoun de frou ynienen wer, ‘God mei tank hawwe, om't ik noch net to let bin. Nou kin ik ek komme en bûch de holle foar Jo; o, Jo moatte hearre hoe't de oppeteurs op Jo grauwe om 'e droechte dy't Jo ús jowe! Forjow harren, Hear, hwant hja witte net, och, dat se de loft yn spuije en dat it inkeld op har eig'en troanje werom falle moat. It is lang lyn dat myn mem my berne; dêrom wit ik dat wy minsken ranke skûtsjes meitsje kinne, mar skippen, Jo allinne, o Himelheit, kinne se bouwe. Soms kinne wy ús net bigripe hwat Jo wolle. As wy bitinke de wurken dy't Jo dogge, makket it ús bliid. Dan wer bringt it ús oan't skriemen ta, och! Allinne domme heechmoed lit ús tinke dat wy Greaten binne. Hwant al har brutalens kin gjin drip wetter reine litte, as Jo net wolle!’

Hja smakte forachtlik mei de lippen doe't hja ta swijen

[p. 285]

kaem. De klokken letten wer en in sêfte wyn brocht har boadskip oer yn hiele Coronie.

Omke Safrie switfage. De dingen dy't de frou sei, hiene him út syn sintrum brocht. As de frou tsjin him praten hie, soe er witten hawwe to antwurdzjen. Mar nou roun er mar efter har oan, en prakkesearre, syn lippen droech, syn holle tizich as in holdersnêst.

Sa stie er foar de tsjerke fan Salem, doe't de âlde der ta'n yn skoffele.

Hoe lang't er dêr stie wist Omke Safrie net. Hy tocht nei, koe it net kwyt wurde en hy hearde de skoarre stimmen fan syn lânslju, dy't songen hoe great Gods genede wie....

Doe waerd hommels de wite tsjerke read. De kokosnuten bigounen to lykj en op reade reuzeknikkerts, dy't hongen yn 'e swarte earmsholten fan 'e beammen. De blauwe wolkens mei wite skomrânnen kamen reade pûsten op en it tsjerkedak like in divelskaem.

Omke Safrie waerd kjel, hy draeide him om en eage de rysfjilden oer nei dêr't de parwabosken fan Salem read wiene as ûnwitend greate fajalobies^*) en it fjûr fuort friet de kant fan Novar op.

Nou wie it genôch! Al dy moannen hie de gurdle him strak om 'e bûk sitten, nou moast dy losskuord wurde. Hy joech in skreau! De tsjustere wei forsmoarde syn lûd.

Swit en triennen mongen har op syn antlit.

‘It wurdt myn dea!’ rôp er wer. ‘Hâld op, God! Hwat wolle Jo? Hwat wolle Jo mei ús, neg'ers? Is it om't wy gjin hân hawwe om in fûst to meitsjen dat Jo mei ús dogge hwat Jo wolle? Yn 'e striid fan ús foarâlden mei de dieven, keazen Jo de kant fan dy sahasaha's.^*) Jo stiene har ta om 'e huzen yn lôge to setten en harren fuort to fieren mei it keatling om 'e nekke. De hiele wrâld kin tsjûgje hoe't hja as ûndierte stoaren. Hwa binne Jo? Jo binne dochs gjin bloedsûger? Ienris moatte Jo sed wêze as Jou bûk fol is mei ús bloed! Hwerom skoepen Jo ús foarfaers as der har hiele libben gjin dei wie dat hja sykhelje koene sûnder freze, sûnder slaefskens? Myn God en Hear! Kom! Kom neijer! Ik en Jo allinne binne hjir op dizze tsjustere wei. Ik hear guodden bidden, dat hja libje wolle; ik hjirre wol

*) reade blommen.

*) rosmos, ellindelingen.

[p. 286]

net libje! Ik Wol allinne mar witte hwerom't al dy dingen barre moatte. Jo kinne my deadzje as Jo forgrime binne, mar lit my earst witte hwat Jo mei ús wolle! Smertlapen út 'e slavetiid forotterje ús it hert, mar dochs straffe Jo ús! Wy freegje Jo net mear as ien kerl sâlt om op 'e tonge to lizzen, dat der gjin maitsen komme yn ús binnenst, mar noch laitsje Jo ús út! Och, hâld op! Sjoch, sjoch dan! Hwer't wy ús ek keare, is der fjûr, earmoed en swit! Slangen dy't it fjûr net daeije kinne dat Jo yn ús bosken oanset hawwe, komme en kronkelje de wei op dêr't wy rinne moatte. Hja komme om in skûlplak to sykjen yn ús galerijen dêr't ús bern boartsje. Miichammels krioelje oeral en frette de pear fruchten op dy't Jo forgeaten! Och, myn God! Der is my leard dat Jo alles makke hawwe, wyt en swart, great en lyts, goed en kwea. Mar hwerom makken Jo mear kwea as g'oed foar ús? Nou giet Joewan fuort! Joewan dy't ik opbrocht as myn bloedeigen bern. Jo binne it! Jo driuwe him út Coronie wei troch it hounelibben dat Jo ús jowe. Jo witte hoe't ik fan him hâld! Jo witte dat myn libben wrak wurde sil sûnder him. As ik der gjin goed oan die, him to learen alles op to setten by de groun en de oanplant, siz it my! Hwat hie ik dwaen moatten? Ik fiel dat ik myn plicht die. En de deis dat Jo, myn God, ek forgrime wêze sille om't wy ús foarâlden net forachtsje wolle, - dy deis kinne Jo ús allegearre libben forbarne as wy op 'e hûken sitte yn 'e sompen!’

Mei de mûle fol triennen stie er en wachte om to harkjen hoe't Gods stimme him antwurdzje soe út 'e donkere nacht.

Mar alles swijde....

Doe sette yn 'e tsjerke in frou in liet yn, lang en heech as in lûd dat djip út har binnenste opstiigde: ‘Hear, as ik mêd bin, sil ik my deljaen....!’

Omke Safrie bûgde de holle en roun torêch nei Novar. ‘Miskien’, tocht er, ‘miskien sil Joewan wer ta himsels komme. Miskien sil er dochs net fuortgean!’

In auto kaem foarby. Nêst de chauffeur, stiif as in swart byld, koe er Joewan sitten sjen....