De Tsjerne. Jaargang 7

[p. 158]

Yn 'e fierrekiker:

Hanske siet op it damke.
In Plat-Dútsk en in Helgolânsk folksliet.

Mei folkskultuer is it fakernôch in raer gefal. Al to ringen tinkt in gewoan minske: dit of dat heart ta uzes, it is in stik fan eigen gea, nearne yn 'e wrâld komt sokssahwat foar. En dan docht it wolris bliken, dat itjinge tige hiem liket, ek yn oare kontreijen toplak is. Mar ornaris - dat is ál wier - in lyts bytsje oars, mei varianten, lyk as gelearde hearen dat neame. Soks is tige wichtich fansels, dat forskeel fan lân ta lân, fan doarpke ta doarpke. Boppedat - en soks, bitsjut folle mear - al mei it simpele motyf ek min ofte mear ynternasionael wêze, neffens it folksgefoel heart it thús yn de biheinde romte fan eigen hûs en hiem, bliuwt it in libben ûnderdiel fan hiel it folkseigene kompleks. Op sa'n manear is ien en itselde ding doch wer hwat oars yn Boalsert, Drogteropslagen, Kloppenboarch, Kaliningrad.

It skoandere lietsje, dêr't de foarste rigele fan boppe dizze notysje stiet soe - neffens de hear James Krüsz yn ‘De Tsjerne’ fan April 1952 (jrg. VII, side 103) - ien fan de âldste Helgolânske fersen útmeitsje, meiskien al ûntstien foar de achttjinde ieu. ‘Dit ienfâldige ferske’, seit er, ‘stammet noch út in tiid, doe't hja op it eilân suver oars noch net as Helgolânsk praetten’. Yn Fryske oersetting lêst men - fan mar ien sankje, o James Krüsz! - dizze twa koupletten:

Hânske siet op it damke
En lape dêr syn skuon;
Doe kaem in leaflyts famke,
Dat lake him freonlik oan.

O Hânske, wolstû trouwe,
Dan troustû dochs mei my?
Ik wol dyn famke wêze,
Ik bin sa mâl mei dy!

It muoit my al, mar ik kin der net foar wei: dit is út noch yn net autochthoon-Helgolânsk. Dizze soune, yngeve folkslyryk - samar opbuorle út it herte, sûnder kunst of raffinemint - it is sljochtwei de maklike forfrysking fan in algemien Nederdútsk folksliet, dat de Grinzers bygelyks sjonge as:

Janman zat op schösstain,
Flikte doar zien schou;
Dou kwam 'n wakker wichje,
Dij keek zo nuver tou.

‘Mien Janman, wiltoe traauwen?
Traauw doe den mit mie!
Ik heb 'n dikke doalder,
Dij schenk ik den aan die’.

[p. 159]

Hjirby bliuwt it measttiid net. Der komme noch in hiele soad koupletten by, dêr't in rige faklju - fan de preester oant de bidler ta - geastich yn ôfhannele wurdt, yn de trant fan it Súdafrikaanske ‘Moeder, ik wil 'n man hê’. Mar dit krûderich gearmjuksel falt likernôch bûten it ramt fan dizze lytse skôging. Bûtendien sil it wol in treflik foarbyld wêze fan hwat de Dútskers ‘zersingen’ neame, hwerby't bygelyks - lyk as hjirre - twa of mear lieten dy't sib mei elkoar binne, gearraend binne. Dêrom sil ik it mar by de twa strofen litte, mear binne wy ommers net nedich.

Wol jow ik - foar leafhawwers - noch efkes in literatueropjefte:

1.	P. Groen, Oude en nieuwe Groninger liederen, Delft 1930, side 51, dy't û.m. forwiist nei in âld boekje mei ‘Kinder- und Ammereime’ (Bremen 1830), en noch net wit dat ek syn twadde kouplet oer hiele Grinslân (net allinnich yn Fivelgoa) forspraet is.
2.	[G.R. Jager], Grunneger Laideboukje, Groningen [1936], side 38.
3.	W.J. Eelssema yn ‘Het Noorderland’, jrg. II (1943), side 219, dy't der Eastfryske parallellen by oanhellet.
4.	Erk en Böhme, Deutscher Liederhorst. Leipzig 1894, diel II, side 648.
5.	Niederdeutsche Zeitschrift für Volkskunde, jrg. V (1927), side 34.

By dizze Plat-Dútske boarnen komt dus ek noch de versy fan Helgolân, it lytse Fryske rots-eilân. Tige tank, James Krüsz!

TJ.W.R. DE HAAN.

Augusto dos Anjos:

De Brasiliaenske dichter Augusto dos Anjos waerd yn 1884 yn 'e Brasiliaenske steat Paraiba berne. Hy skreau al dichtwurk doe't er sawn jier wie en hat letter, yn syn sawntjende, hwat namme makke mei in litteraire publikaesje. Yn Recife studearre Dos Anjos rjochten en gyng doe nei Rio de Janeiro, dêr't er it ûnderwiis tsjinne. Hy forstoar yn 1914 oan 'e tarring en hat ien bondel fersen publisearre, dy't er ‘EU’ (Ik) neamde.

Yn Brasilië rinne de mieningen oer syn wearde blykber útinoar. Syn namme komt bygelyks net foar yn in litteratuerskiednis fan de dichter Ronald de Carvalho. Dy't in bytsje paedwiis is yn 'e litteratuer fan 'e wrâld sil hjir en dêr wol bisibbe figueren fine.

G.N.V.