De Tsjerne. Jaargang 7

[p. 8]

Rely Jorritsma:
Symian, Guusje en ik.
(Deiboek ‘op 'e berch’.)

Oan Fedde Schurer.

Heit hat krekt wer efkes ta de brânkast west om bier keapje to kinnen. Middeis hat Guusje o sa lilk west. Symian hat harke en koe it forstean; mar hy tochte dat se sa lilk wie om in ‘middel’. Se g'oaide hoed en taske fuort.

Jouns wiene Symian en ik mei papieren fleantúchjes oan 't silen. Symian rôp har: ‘Guusje!’ Doe is hja kommen en hat by ús stien. Se hie it oer de boemerang. Se sei, se hie thús gjin frede; as men mar sêft en meigeande wie, dan kaem it wol yn oarder.

Doe't hja fierder gyng, sei ik tsjin Symian, dat wy hiene it yn 'e macht om har better to meitsjen, mar dan moast men har as in gewoan minske bihannelje. Symian woe it dwaen, en dan koe ik miskien mei har trouwe, miende hy; hwant it wie net in ûntsjep fanke. Se wit fan alles, ek fan de Italiaenske sigaren, dat dy lang binne en rôlle om in reidtsje hinne. Dat moat men der earst útlûke, oars kin men net smoke.

Doe kaem de styfmem. Ik sei: ‘Dach mefrou’, gewoan, en naem de hoed foar har ôf. It minske sit it yn 't krop, ek al fan oerstjûrens. Se rounen werom nei hûs ta.

‘Witst hwer't ik nou noch sin oan hie,’ sei Symian, ‘nou noch efkes sitte to smoken.’

* _* *

De oare deis frege Guusje Symian, hwat hy oan 'e swarte fiter hie, dy't er om 'e hals droech. In tuor, tochte hja. Mar it wie it abonnemint en der kaem in sigarebantsje mei út.

‘Sjochst wol?’ sei se.

* _* *

Middeis kaem se wer lâns. It wie net in ûntsjep fanke oars. Nou hie se fine wite hoazzen en in rôze-wite jurk oan. Glânzg'jend swart hier.... mar se roun in bytsje mei de

[p. 9]

holle foardel. Se song. Se hie yn har rjochter hân it blommeskepke.

Doe't se werom kaem, wie Symian der krekt wer. Sy hie in sigare-bantsje foar him yn har taske, dat hie se op 'e berchwei foun.

Spitich, dat hie hy al.

Mar hy koe it ommers ruilje, brocht ik yn.

Hja wie sa slieprich.

Nou, dan moast hja op bêd gean, sy koe it dwaen, miende Symian.

Ik frege oft se myn skyldpodden sjen woe.

Mar de oare minsken dy hjir wennen, soene it net goed fine.

‘Ik bin hjir allinne,’ sei ik.

‘En dêr, dy mynhear dan.’

‘O, dat is ús heit.’

Mar se gyng nei hûs ta. Doe't ik mei Symian by it wite taffeltsje siet, frege myn heit: ‘Is se fuort?’

Hy neamde har ‘it gewisse fan de berch’ en wie bang dat hy hwat hearre moast.

Symian wol sé-ofsier wurde. Der sil gjin drip alkoholyske drank oer syn lippen komme. Hy sil wolris nei de fammen sjen. Ik bin, by him forgelike, nou al in bern. Dû hast nochal hwat forbylding fan dysels, tocht ik. Ik haw oars in moai roaske fan him krige, en syn fleantúchje (K.L.M.) mocht ik ek hâlde.

* _* *

‘Pjúúp, pjúúp,’ seit myn heit tsjin de douwen, wylst er se foer jowt, kerltsjes garst en brutsen mais. In slop flinterdaske hinget him om 'e bleate hals.

It wûndere fanke komt der mei myn freontsje oan. Binne it wylpen, aksters of roeken, freget hja. Symian seit eat, ûndúdlik.

‘Ja, hwat is it nou eigenliks, aksters of roeken?’

‘Roeken,’ seit Symian mar.

‘Och,’ seit se, ‘dy skreauwe sa mâl; mar dû bist in sangfûg'eltsje, hear; dààch!’

En Symian giet dochs in bytsje fornoege en forlichte fierder. Dan stiet er noch efkes by my. ‘Sy is net sa gek,’ seit er.

Op dat stuit bigjint ús húshâldster de stiennen hartsjes op to heevjen en mei de pûster yn 'e noastergatten to

[p. 10]

tyskjen. Krispianus, ik leau dat se krankjoarum bigjint to wurden.

Symian syn heit komt der oan en seit: ‘Ik geloof dat je geroepen bent’.

Symian (as syn heit foarby is): ‘Ja, je kunt me de moord poere’.

Hy seit: ‘Ik ken him, fan binnen en fan bûten’.

* _* *

Guusje kaem wer foarby. Neist ús kjimde hja tomûk har prachtich swart glânzgjend hier. Mar se roun troch en bigoun to sjongen. Se plôke lytse reade klaverblomkes; mar doe't ik der letter hinne gyng, seach ik allinnich mar gers.

In skoft letter komt se der wer oan. Se rint yn it skaed fan ús beammen. Se bûcht har oer de wei en seit: ‘Sjoch ris, hwat ik hjir op jou trottoir fyn’, en se goait in grou wyt stik glês, fan in brutsen flesse, yn ús tún.

‘Ja,’ seit se, ‘ik haw it al sa faek tsjin de polysje sein, mar se sjog'ge my mar oan en dogge it net, se dogge it net! En dan moat men it sels mar dwaen. Ik doch it sels ek.’

Dan sjongt se wer en is al wer fierder as ús homeije.

* _* *

Symian syn great doel is, letter by my yn to wenjen en yn it bosk sigaretsjes to smoken.

Ik stie yn 't frij kertier by it skoalplein en seach in skoft nei dy reade kwekeling en hie der sin oan him op 'e hûd to slaen, as hy him wer mei Symian bimuoit. Symian sit yn in oare klasse en moat wolris op 'e gong stean, dat ek al gjin grap is; en dan hoecht dy reade him ‘en passant’ net op syn holle to flappen om't er alwèr op 'e gong stiet. Dan kinne op 't lêst alle masters him wol om 'e holle slaen en dan krijt Symian to folle.

Doe't Symian rôp fan: ‘Hé, oela, roela’, roun Loesje ek nei 't stek. Se sei fan Symian dat er in opskepper wie en allinnich tsjin lytse jonges doarst to fjochtsjen. Om har wurden hwat by to setten, pakt se Symian fan efteren beet en leit him oer de groun.

Symian wurdt net nidich, mar seit: ‘Ja, ûnforwachts, dat kin ik ek’.

En dan efkes, as in flits: ‘Mar dû kinst ek in slach fan my op dyn tût krije’.

[p. 11]

‘Ik slaen net,’ seit Loesje, ‘ik liz dy allinnich mar oer 'e groun.’

Ik siz: ‘Loesje is dochs wol sterk’.

Symian: ‘Ik doar har oars ek oan, mar dan seit sy it tsjin Lommers; hwant dû bist gemien’, seit er tsjin har.

Loesje laket efkes en it heart hwat hurd.

* _* *

Guusje kaem foarby foar't ik nei it swimbad gyng. Se forhelle fan de paedfiners yn de bosken fan Baron van Pallandt; dy moasten, hwa't de measte eameldersnêsten foun hie, de measte harten sjoen hie.

Ik sei, dat foun ik moaijer as marsjeare.

‘Né’, sei se, as se mar foarsichtich wiene by 't marsjearen, as se har mar net to wurch makken.

Hja gyng faek om plantsjes út, en dan roun it soms hiel oars. Hja hie in heap plantsjes yn har tún en dy moast hja bigieterje; mar dêr waerd hja sa wurch fan.

Ik freg'e oft hja ek dieren hie. ‘Né,’ sei se.

Myn skyldpodden, dêr moast ik mei oppasse, dy koene jin sa in stikje fan 't fel fan de finger ôfhappe.

* _* *

Sjoch, Loesje broer hat in faem yn 't swimbad, dêrfandinne kin Loesje faek mei. Loesje en dat lytse swarte famke sprongen iderkear boppe op my, fan de rânne fan it bassin ôf.

‘Ik kin wol forsûpe,’ sei ik, doe't ik wer yn myn read swimpak tusken de tuja-beamkes siet.

‘O, dat is neat,’ sei Loesje, ‘dan binne wy dy kwyt.’

It wetter is grien, binei giel.

* _* *

Symian is troch Lommers fan skoalle stjûrd. ‘Dondere’, seit Symian. Se hiene him earst opsluten. Hy forfeelde him en hie in skuorke yn in skilderij smiten mei in ‘flinter’. Nei de fakânsje gyng er nei de kristlike skoalle.

‘Astû dêr wèr ôfstjûrd wurdst, kinst nearne mear to rjochte,’ siz ik.

Dat wist hy sels ek wol, en dêr soe er ek wol foar oppasse.

[p. 12]

As ik it tsjin myn heit siz, seit dy: ‘Dat is ek in oanwinst foar de kristlike skoalle’.

Myn heit plichtet fan Symian to sizzen: ‘It wurdt in izeren of in gouden keatting.’.

* _* *

Oft Symian my ynspirearre, frege Guusje. Doe't Symian fan 't swimbad kaem, siet Guusje op har stiennen hikspeal.

‘Sjochst my net’, seit se, en: ‘Dei, leave skat’.

‘Hwat hastû dien, o, swimme; hwat silstû nou wurch wêze.’

* _* *

In fleantúchje wurket him gromjend troch it loftrom; en nou hear ik ek wer it hege sjongen fan it wûndere fanke. En de wyn waeit en driuwt de beammen útinoar.

Hja freget de mefrou hjirneist, oft it popke in jonkje of in famke is.

Ja, dat tocht se al; it is in famke.

Swijend giet se foarby. Se fynt yn alle gefallen gjin g'lêsdiggels mear op 'e sêfte groun fan it fuotpaed; hwant ik haw it dyselde deis hielendal byklaud, nei't se it tsjin my sein hie. Se hat nou in linnen jurk oan. De sinne skynt, de bern kreauwe. Myn heit drinkt, ús húshâldster faget mar.

De fûgeltsjes tsjilperje jit.