|
| |
| |
| |
Ria Stolk:
Jow har de kans.
En samar ynienen kaem der in dei, dat Durkje har nocht fan it learen ôfhie.
As waerd hja wekker út in lange, drege wintersliep, sa foun se harsels dyn moarnes wer: fornuvere fanwegen it nije, lokjende, dat der yn 'e loft like to hingjen. Bliid fanwegen it oare, âlde, dat it fan har ôffoel en dus in lêst west hie, sûnder har witten, al dizze wiken, al dizze moannen fan it lange, lange winterskoft oanien, mar hwersûnder't hja har nou frij fielde en licht en net to sizzen tofreden.
Frjemd, tocht Durkje, dat it sa koe. Frjemd.... Mar wól noflik!
Noflik ek dit: mei de hannen ûnder de holle yn it kessen to lizzen, kâld de moarnssigen, troch it iepen rút nei binnen streamend, op 'e earms to fielen en op it gesicht as in tút fan frisse lippen. Dan, to witten: ik bin noch jong. Aenst komt de simmer, de moaije tiid. Alle moarnen dit waer lyk as nou. Sjongende fûgels. Warbere hinnen. In hoanne, in houn. Al dy lûden. En de loft om der nei to sjen, blau, blau, alle moarnen by it fan 't bêd kommen.
- Ik gean derôf, tocht Durkje. Ik lear net. Ik sil my waskje, alhielendal. Kâld sil it wetter wêze, kâld, lèkker! En it waer is sa moai!
Durkje sykhelle djip, gie doe fan 't bêd om har to waskjen, stadich, as priuwend de prikkel fan it wetter op har bloed, forfrissend, fornijend. De boeken, stúdzjeboeken foar de akte M.O. Ingelsk, leine ticht en forgetten op de stoel neist har bêd.
En gjin minske, tocht Durkje, hwat forbûke earst, mar dàn bliid, gjin minske, nimmen dy't dêr spyt fan hie!
Deselde moarns noch hie hja it bútenkanske nei stêd ta op 'e fyts. Miende alteast, dat it in bûtenkânske wie. Heit hie der hwat lizze litten, in pakje. Hja koe 't wol efkes helje, dat die har ek goed. Altyd dat learen, sei er. Mem koe 't wol sûnder har rêdde fan 'e moarn en de winkel ek. As se dan fan 'e middei wer leare woe, hie se tominsten fan 'e moarn der efkes út west, mei dat himelsk moai waer.
| |
| |
Mar, ik lear net hjoed, Heit, hie se doe ienfâldich sein. En, ik wól net mear! tocht, op 'e fyts, ûnderweis nei stêd ta. Hwant dit is it hwat ik wol: fytse, stadich traepjend, my gean litte. Hannen om it stjûr. Iepen eagen de wrâld yn. Wyn yn it hier en om 'e sliepen. En dan nearne oan tinke, nearne, dizze hiele lange wei nei stêd ta net.
En dêrre: hurd myn boadskippen dwaen, it pakje ophelje, foar Mem by Hindrik en Teatske sizze, dat hja nije wike in dei komt, en dàn werom, like stadich as nou hinne, like rêstich, like moai!
Mar by it smelle, hege hearehûs, dêr't Hindrik en Teatske in keamer en in koken hiene, op 'e stoepe al, doe't Hindrik noch mar krekt de doar ophie - Hindrik, dy't om dizze tiid oars al làng nei syn wurk wêze moatten hie! - fielde Durkje de foroaring, op wining éárst en in licht triljen yn 'e fuotten by syn lûd, dat lûd, enthousiast heech en bliid:
- Fanke, dou komst krekt op 'e tiid om as earste fan 'e famylje ús jonge to sjen, ús soan, ús....! dàn de kjeld, it weifallen fan har lokkich sin yn in leechte, in leechte, dûnker, swier. En in âlde pine.
- Ik kin hjir sa net stean bliuwe, tinkt Durkje. Ik moat hwat sizze, hwat dwaen. Hwat mankeart my! En hwat sil Hindrik wol net tinke. Mar dat it sa treft, dat ik just as earste har jonge sjen moat. Ik bin sa wurch ynienen, en hwat sil Hindrik wol net tinke, dat ik neat siz? Hindrik....
- Ja, dêr hearst fan op nou? galmet er fierder. In foarlike jonge, dat sil ik dy sizze, dy komt in moanne earder op 'e wrâld as in oar! Liket op syn heit fansels.... èn grou èn swier dat er is foar syn moannen! Kom der yn, kom der yn, Durk, en sjóch!
Breed en donker is de gong. Donker de hege trep.
As Durkje boppe komt en Hindrik har de doar opdocht, hwerút rôse skinend sinneljocht har tomjitte springt en om har hinne bigjint to dounsjen, fielt Durkje har biskoattele yn in wrâld, dy't net fan har is, mar dêr't hja efkes, teantsjetripkjend, by in widze sjen mei, by in lokkige mem. As in gunst.
En de wrâld dy't niis noch harres wie, dy fan 'e forwachting en in ûnbistimd langstme, krekt werfoun nei in tiid fan fordôving-sykjen foar al to pynlike tinzen yn in dreech studearjen, fier efter har en forlern, mei dêrfoar
| |
| |
yn it plak efterlittend de izige wissens fan it feit: dit haw ik mysels oandien. En nou haw ik neat mear. Wilt is troud. Hindrik en Teatske hawwe in jonkje. Wilt. Ik....
- Nóú, hwat seist derfan? ferget Hindrik.
- Is 't niet 'n beeldje? komt de suster der by.
Teatske swijt. Teatske laket. - Mem, tinkt Durkje, lokkige, greatske Mem!
- It is in póp! seit se heech. Ik fylsetear jimme wol, Teatske, Hindrik. Hoe sil er hjitte?
Dit is in frage, dy't noch al hwat praet bringt.
Teatske hie it jonkje graech net forneamd. Pake' namme wie har net nei 't sin. Mar nou hie tafallich juster noch Hindrik dêr mei syn Heit oer praet en sein, hoe't Teatske der hwat oer ynsiet, dat as hja him net forneamde en it dochs in jonkje waerd, hy....
Mar né, né, hied er sein, heit: hja mocht him neame sa't se woe, as se dêr nocht oan hie. Hy hie al méár Pakesizzers, dy't syn namme droegen, hoewol noch gjin Lysinga fansels. Gjin Lysinga.
En nou woe Teatske, nou tocht Teatske.... It wie sa leaf fan heit, tocht har. Hja wist doch dat er der wol om joech. Graech in Gjert Lysinga ûnder syn bernsbern hie. In jonge fan Hindrik, de ienichste, dy't syn hiele namme drage soe!
- Ik leau, it moat dochs mar, Hindrik, in lytse... sei se.
- Gjert wurde? frege Hindrik, mienst dat, leafste?
- Ja, knikte Teatske, in Gjert. Gjert-Jàn dan mar, leau'k. Hwat tinkt dy?
It like Hindrik goed ta. Bêst sels, bêst. Heit soe bliid wêze en Gjert-Jan like moaijer as Gjert allinne, sei er, dêr hie Teatske gelyk oan. Dus....
Durkje koe dat thús wol sizze, in jonge, in boai - hoe swier ek, suster? En syn namme waerd Gjert-Jan.
Op wei nei hûs werom tocht Durkje spitich, dat se bliid west hie dizze selde moarn, dat nimmen hwat oan har learen hie en hja it oan 'e kant skouwe koe, hwannear't se mar woe. Dat se bliid west hie mei in blauwe loft, in pear hannen om in stjûr, iepen eagen de wrâld yn, sûnder mear. En dat se it nou al wer net mear koe. Net fytse koe sûnder earne oan to tinken. Sûnder oan Wilt to tinken. Wilt.
Mei him hie se ditselde ha kinnen, hwat Hindrik en Teatske bilibben. Earst de nacht en nachten, dat men net
| |
| |
allinnich wie, letter (soks hope men tominsten!) de rykdom fan in eigen berntsje. In popke as Gjert-Jan. Dûnkerblauwe berneëagen, sykjende hantsjes.
Hwat bleau dêrby, al wie 't oars goed, dat men ôflieding hie en in doel om der op oan to libjen, sels al wie dat net mear as in eksamen, hwat bleau dêrby in stúdzje yn 'e Ingelske tael? En dan to tinken, dat it jaen fan in nàmme jin soargen jaen soe! De mooglikheit.
O, sa'n popke! En in man, dy't Frou en Memke tsjin jin seit.... Hûnderttûzenen froulju dy't it hawwe, guon dy't it wurdearje, en oaren dy't it net iens wurdearje. Mar hûnderttûzenen.
En ik, dy't it ek ha kinnen hie, tinkt Durkje wer, as ik mar jown hie hwat my frege waerd. As ik mar oars west hie, en Wilt.... Lykwols, ik koe net èn ik woe net. Idealisme, tocht men dat it wie, dat jin wjerhâldde. Idealisme, of sokssahwat. De wierheit is, dat ik der noch net oan ta west ha, my sa alhiel to jaen, jaen to kinnen. Ik fiel dat nou. Dêrom is doe de forwidering tusken ús kommen, stadich mar wis, út ûnbigryp en net to kearen, wylst krekt dat oare ús fêster bine kinnen hie. Lyk as dat mei Hindrik en Teatske dochs sa wêze moatten hat. Hindrik en Teatske, dy't noch sa folle fierder giene. Wilt hie it my nea fortelle moatten. Twa jier is it nou al forlyn en ik kin 't net forjitte: hja hiene hjoed har twadde berntsje krije kinnen, as se it earste groeije litten hiene!
Dit hat my faek bitter makke en hurd tsjin Teatske, út ûnbigryp.... èn oergunst omt it har dochs goed gie, wit ik nou.
Oergunst, doe't se troude, doe't se dêr, nei dy tiid dochs, mei har moaije, wite japon yn 'e tsjerke stean koe en har JA sei.
Oergunst, de nacht dêrop, doe't ik net sliepe koe en langst hie nei Wilt, dóchs net sizze kinnend, letter: Kom werom, hwant ik wol wol. Ik ha dy ommers leaf.
Oergunst, doe't Teatske swier waerd.
Eat, dat nei sok dwaen lyk as harres ek wol útbliuwe kinnen hie foar it libben, en dat ik miskien wol heal en heal forwachte. Né, éárlik wêze nou: dat ik yn alle getallen forwachte ha, omt it my talike dat dat rjochtfeardich wie.
- Ik bin sa frjemd, tinkt Durkje, wurch ynienen. Ik freegje my ôf, oft dan dy minsken op 'e wrâld it lokkichst
| |
| |
binne, dy't mear leafde hawwe as idealen. Dy't skipperje kinne yn it bilang fan har leafde. Dy't net to folle forwachtsje en net al to hege easken hawwe. Mei it gefolch, dat hja lokkich wêze kinne lyk as Hindrik en Teatske nou en lyk as Wilt wol wêze sil mei syn frou, en dat ien as ik allinnich bliuwt.
- Faem, neame se dat hwat ik bin. Ik haetsje it wurd.
It waerd drok yn 'e winkel de middeis. Folle memmen mei berneweinen, froulju op 'e fyts, kamen mei it moaije waer efkes to sjen, oft der ek bêste reade bûsdoeken wiene of fyn rôse baby-jern en al soks mear.
Durkje en har heit hiene de hannen fol efter de toanbank. Mem wie nei stêd ta to popbisjen. Hie net to hâlden west, doe't se it hearde fan 'e lytse Beppe-sizzer.
It wie góéd dat it drok wie, tocht Durkje. Alles waerd der wer hwat gewoaner fan en men hie gjin tiid mear to praktesearjen. It wie dan ek samar seis ûre en Durkje soe just de doar op it slot dwaen, doe't Anne noch oankaem to fleanen, krekt op 'e tiid. Anne fan de poldermoune, mei har bliere eagen, har lûde laits.
- Anne! ûntfoel it Durkje bliid. - Hoe is 't mei dy?
- Lit my dat dy leaver freegje bern! Wy sjogge dy noait mear. Libbest noch wol? Of kinst allinnich noch mar leare?
- Nou, suver al, sei Durkje en tocht: Dou fregest góéd. Mar ik bin bliid, leau'k, dat ik dy sjoch. Hoe hàw ik salang tinke kinnen dat mei kammeraetskes der op út en mâldwaen tiidforgriemen wie? Wy hawwe dochs ek in bulte wille hawn. Ik....
- Giest mei joun to dounsjen? It is bal by Talsma.
- To dounsjen.... fanke, ik soe krekt bitiid op....
- Bêd net, wol? Ei ju.... Ik helje dy op joun. Dwaen?
En Anne har greate, blauwe eagen wachtsje sa selsbiwust op Durkje tawurd, dat dy al ja sein hat, foardat se it wit.
En och, hwat hie se ek oars al moatten dizze joun? Bitiid op bêd, as se net learde en dan miskien wer praktesearje, tinkt Durkje by harsels.
En hja dóúnset. In wals, in foxtrot. Step, alles!
Wilt is by har weromkommen en syn earm is om har hinne, sterk, as in skroef. As om har nea wer los to litten. Sa'n hiele lange joune net. En likemin yn 'e nacht.
- Wilt! tinkt Durkje, Wilt. Dyn blauwe eagen, dyn
| |
| |
blond hier! Sa bliid bin ik datst wer by my biste. Datst my de kâns jaen silste, forkeard to meitsjen hwat ik ienris goed die. Dou hast dochs altyd witten, dat ik dy leaf hie. Leau my....
- Dy Arjen, prate famkes, dy fint fan it eilân, dy't hjir útfanhûs is en op Wilt Douma liket, bringt Durkje thús, ha jimme it sjoen?.... Fansels allinnich mar....
- Omdat er Wilt foar my wie, realisearret Durkje har letter, yn 'e nacht as er ôfset, dizze frjemde, en de doar efter him tichtfalt.
En hja huvert efkes. Dan, foaroersteand by de pomp, spuit se sûr en bitter, mei neare, aeklike lûden.
Har heit komt derom nei ûnderen ta.
- Ik tocht it wol, seit er, bern, fanke, datst dy oerspand hiest mei dat learen!
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd