De Tsjerne. Jaargang 5

[p. 41]

Langston Hughes:
Litteratuer en prestaesjes fan de negers yn de U.S.A.

Men kin net sizze dat de Amearikaenske neger hosk is yn 'e Foriene Steaten. Hy is nei de Nije Wrâld brocht, net op eigen forsiik, mar tsjin syn wil, as slaef. Earsten doe't de Neger frij man waerd yn 1863 bigoun syn oanwêzichheit rounom argewaesje op to roppen. De sels en tachtich jier dat er yn frijdom libbe hat, hawwe jierren west fan oanhâldende striid tsjin politike, ekonomyske en kulturele diskriminaesje.

It is noch mar even lyn, dat yn 'e measte súdlike steaten de Neger it stimrjocht ûntkeard waerd. En sels nou, yn 1950 jitte, binne der greate gebieten dêr't âlde wizânsje of intimidaesje de kleurlingen it stimmen bihinderje. Gâns mooglikheden om oan 'e kost to kommen binne foar de Negers yn de Foriene Steaten ôfsletten, en party greate fakforieningen nimme gjin swarte leden oan. Tûzenen skoallen en colleges wolle oant nou ta gjin Negerstudinten talitte; hûnderten Amearikaenske bibliotheken, konsertsealen en skouboargen keare de Negers bûten. Earmoede en efterútsetting beide meitsje it foar de kleurling tige slim om oan 'e kultuer diel to hawwen.

Lykwols, sels al yn 'e dagen fan de slavernij bigounen de Negers yn de Foriene Steaten net allinnich de biskaving om har hinne yn har op to nimmen, mar joegen hja sels ek al in bigjin fan kultuerskepping. Foar de Boargeroarloch hiene de Negers bygelyks al boeken skreaun en yn 't ljocht jown, Yn de dagen fan George Washington waerd de negerin Phyllis Wheatley de forneamdste dichteresse yn New England. Yn 'e tiden fan Benjamin Franklin wie it in Neger-wittenskiplike, calendar-maker en lânmjitter, Benjamin Banneker, dy't meiwurke oan it ûntwerpen en planearjen fan Washington, de stêd fan it Kapitoal. Foar de Boargeroarloch wie in kleurling út Baltimore, Ira Aldridge, yn binnen- en bûtenlân forneamd as spylder yn stikken fan Shakespeare. En ien fan de warberste striders foar de frijdom (en, as 't sa útkaem, ek foar it frouljus-

[p. 42]

stimrjocht) wie de greate reedner en journalist Frederick Douglass, in fuortroune slaef.

As men litteratuer sjen moat as de ôfspegeling fan de kulturele status fan in mienskip, wize de inkelde boeken dy't Negers skreaun hawwe yn en fuort nei de slavetiid, oan, hoe foech as it der jitte foarstie mei har ûntwikkeling. Mar twa greate Amearikaenske autobiografyen, The Life And Times Of Frederick Douglass en Booker T. Washington syn Up From Slavery binne skreaun fan mannen dy't yn 'e slavernij berne wiene. En de treflikste Negerdichter fan Amearika, Paul Laurence Dunbar, waerd berne as soan fan sljochtweihinne âlden noch gjin tsien jier nei it yngean fan de frijdom.

Fansels warden de folksdichters en fortellers har, nei wierskyn al sûnt de earste Afrikaenske slaven yn 1619 foet oan wâl setten yn Virginia. Hja brochten har Afrikaenske diere- en natuerforhalen oer nei de kusten fan Amearika, forspraetten dy mounling en pasten gâns dêrfan oan by in nije tael en in nije wrâld. Mear as twa ieuwen letter hat in blanke, Joel Chandler Harris, dy slave-forhalen forivige yn syn Uncle Remus Stories.

Nimmen wit mei wissichheit hoenear't foar it earst de poëzij yn de Ingelske tael mei de spirituals forrike waerd. Mar tige ier al yn 'e slavetiid moatte dy ‘sorrow songs’ har ynlike melodijen en har djiptaestende wurden yn de Súdlike nacht opstjûrd hawwe, nei lange wrede dagen fan bodzjen sûnder lean. As de dea de iennichste útwei like, dan songen de slaven:

‘Swing low, sweet chariot,
Coming for to carry me home......’

of dat binearjend moaije:

‘Deep river,
My home is over Jordan.
Deep river,
I want to cross over into camp ground......’

Yn syn gedicht ‘O Black And Unknown Bards’ skriuwt James Weldon Johnson yn oandwaenlike wurden oer de anonime skeppers fan dy wûhdermoaije sangen.

Like moai as de spirituals binne yn har soarte de blues. En dy hawwe in tige djipgeande ynfloed hawn op 'e Amearikaenske populaire muzyk. Geast, atmosfear en muzikale thematyk binne net langer eigendom, fan de Neger, mar fan hiele Amearika. Untstien om 'e ieuwiksel hinne yn de greate negerwiken fan de stêdden fier yn it Suden, binne

[p. pto 42]

LANGSTON HUGHES

[p. 43]

dy blues gjin swietfierige lieten lykas de spirituals. Earder binne hja measttiids frijhwat sarkastysk, wrang, fol fan bittere bizichheit en clownery, mar altyd hawwe hja in dynamyske, synkopearre bloedslach ûnder it oerflak fan glimkjende melankolij. De ‘Saint Louis Blues’ fan de Negerkomponist W.C. Handy, skreaun yn 1912 en ynspirearre op dy folkskunst fan de blues, is forneamd en bimind wurden oer de hiele wrâld, En. de ‘Rhapsody in Blue’ fan de blanke George Gershwin wurdt oeral en rounom spile. Lyrysk is Amearika's kostlikste folkspoëzij, en muzikael sjoen syn meast meislepend rhythme to finen yn de spirituals en de blues.

In oanhâldende stream fan Negerdichters hat der yn Amearika west, dy't bleaune by de litteraire tradysjes fan de Ingelske tael, dy amperoan twahûndert jier sûnt it forskinen fan Phyllis Wheatley har boeken. Georgia Douglass Johnson hat in mannich fan ús fynsinnichste leafdefersen skreaun. Claude McKay syn sonnetten kinne munsterje tsjin de bêsten yn de U.S.A. De gedichten fan de forstoarne Countee Gullen wurde heechset fan elkenien dy't hâldt fan muzyk yn poëzij. En hjoed de dei hat fan de jongere Negerdichters Gwendolyn Brooks mei har twa lytse bondeltsjes tige bikendheit krige. Oan har gedichten oer it libben yn it swarte diel fan Chicago, A Street In Bronzeville, hat hja it to tankjen dat in nasjonael tydskrift har útkarde as ien fan de tsien promininte jonge froulju fan it jier, dat hja in talage krige fan de Amearikaenske Akademy fan Kunsten en Wittenskippen en lid waerd fan it Guggenheim Fellowship. Oare tige goede hjoeddeiske Negerdichters binne Owen Dodson, Robert Hayden, Margaret Walker, Melvin Tolson en Myron O'Higgins.

Yn 'e romankunst binne gâns nammen fan treflike Negerskriuwers to neamen, fan de folksskriuwer Charles W. Chestnutt, fyftich jier forlyn, oant Arna Bontemps, Richard Wright, Willard Motley, Ann Petry en Frank Yerby hjoed de dei. De measte Negerskriuwers hawwe suver allinne skreaun oer de rasseproblemen tsjinoer de Amearikaenske demokraty. Wright syn Native Son en Black Boy binne fan dy boeken, forspraet en oerset oeral op 'e wrâld. Mar net alle donkerhûdige romanskriuwers hawwe har wijd oan it biskriuwen fan negerkarakters en -tastânnen. Motley syn bêste roman Knock On Any Door spilet yn de Italjaenske efterbuerten fan Chicago. En Frank Yerby syn romantyske

[p. 44]

suksesboeken binne Hollywood op papier - ienfâldige erotyske fortelkunst mei gâns sex appeal en greate bikoaring foar it publyk.

W.E.B. DuBois is in treflik socio-histoarysk skriuwer. Carter G. Woodson in foargonger op it mêd fan de Negerskiednis. Charles S. Johnson en E. Franklin Frazier bihearre ta Amearika's wichtichste sociologen. Alain Locke is in fynsinnich essayist. Roi Ottley en Walter White binne libbene skriuwers yn it journalistike genre. Shirley Graham har biografyen fan Banneker, Carver en Robeson binne bilangrike bydragen ta dat soarte fan kunst. En Theodore Ward, Owen Dodson en George Norford binne toanielskriuwers fan bitsjutting.

Op it stik fan kunst en sport binne de rasse-skiedingen net earlik sa skerp as yn 'e amtnerij en de gewoane biroppen fan al den dei. Kunstners binne nammers hwat bysûnders en min to kearen, en de sport is fan wêzen demokratysk, dat sadwaende binne de nammen fan konsertsangers lyk as Marion Anderson en Todd Duncan, fan toanielspylders lyk as Canada Lee en Hattie McDaniel, dounseressen lyk as Katherine Duncan, populaire humoristen lyk as Lena Horne en Billy Eckstein, skilders as Jacob Lawrence, byldhouwers as Richmond Barthé, boksers as Joe Louis en baseballspylders as Jackie Robinson hein en fier forneamd. Negerskriuwers mei hwat yn har marse birikke ek gâns in publyk. Mar Negers dy't har wurk hawwe yn de wittenskiplike fakken en de amtnerij fine de hân fan Amearika's demokraty noch net mear as op healwei nei har útstutsen. En sels de gewoane sljochtweihinne Neger, dy't in offysje siket as kantoarklerk, hat (bûten in mannich greatestêdscentra lyk as New York en Boston) greate kâns dat er mei forheardens oangappe wurdt, en dat men him foar de fuotten smyt, Negers wurde allinne brûkt foar strjitfeijer en portier.

Sa lang as dy tastân oanhâldt, sille de meast serieuze Negerskriuwers grif trochgean mei to skriuwen oer it ‘Negerprobleem’, omt de measte minsken dy't hja kenne en by hwa't hja har stoffe opdwaen moatte, fan dit probleem bineare wurde sille oant de tiid ta, dat de Amearikaenske demokraty in reäliteit foar elkenien wurdt. Op dit stuit is yn de U.S.A. de demokraty jitte greatdiels reservearre (de tekens yn it Suden wize dêr hinne) allinne foar blanken.

(Oersetting D.A. Tamminga en Anne Wadman.)