|
| |
| |
| |
David Cornel de Jong:
In jonge as in ingel.
‘Nei muoike Marthe ta om it boek oer Noardamerikaenske fûgels, omke Mat is in wike fuort, nei New York, oars soe ik it boek net krije’, sei er tsjin himsels, en doe liet er de saek stiltsjes by him delg'lide, omt hy hie dochs al forgetten it fûgelboek to heljen, lykas syn ûnderwizeres, juffrou Twaithe him frege hie. Nou wie it to let om werom en helje it op; òf fan syn muoike òf fan syn eigen mem soe er protteljen krije as er dyën nou ûnder eagen kaem.
Mar hy die it him oan tiid. Hy stie troch it wytferve sket to gnuven nei it âld hûs dêr efter. Op it terraske fan dat hûs siet de âld dokter, wyt fan burd en snor, omheech to digerjen yn 'e loft. Hy like sa skuldeleas en rein as 't mar koe, alhoewol, 't koe bêst wêze dat er heal dronken wie en alhielendal net skjin op 'e ribben ûnder syn kreaze klean. Dat praet gyng der, en ek dat de âld keardel al mei ien skonk yn it grêf stie. Nou seach er der winliken út as sa'n heale hillige, mar tagelyk ek as in heale goddeleazenien. Neist him siet allinne de fette giele kat, dy't ek nei boppen stoarre, mar moai grif wie it al sa folle om in fûgel yn 'e kastanjebeam to rêdden.
It wie ôfgryslike stil, skriklike stil, tocht de jonge, wylst er troch it sket loerde. Dy stilte bineare him ynienen, dat hy krige in stien en toarke dêrmei op 'e kat. Hy smiet fansels mis, ienfâldich omt er fan katten hâldde en har gjin sear dwaen woe, mar syn misse set die lykwols fortuten. De âld dokter kaem pûrlik út syn stoel oerein en raesde: ‘Dou lytse oerkommeling, miterje op! Smyt by jimsels de glêzen yn’. Dat wie fansels in leagen dy't nearne nei roaide, en dêrom koe er him alhiel net skuldich fiele oan hwat er dien hie. Boppedat kaem it allegear fan dy aeklike, deadske middeisstilte.
Lit nou dy âld dokter him mar eftersitte en dêrby faeks op syn tût falle. Of lit him mar trochgean mei roppen en razen, dat syn heit him in pak op 'e hûd jaen soe mei de sulveren knop fan syn gongelstôk. Hy hie gjin heit. Heit wie dea, al hie er wol in gongelstôk mei sulveren knop neilitten, dy't altyd yn 'e paraplubak stie. As oantinken, sei mem.
| |
| |
Dat sa bleau er stil stean dêr't er stie efter it sket, seach nei de âld dokter en murk hoe't de âld man sa neigeraden wer ta himsels kaem. Hy rêdde it en byn him yn en kom wer alhiel ta rêst, sels like er wer in goed sin to krijen, nei't er jitris yn 'e loft omheech sjoen hie en dêr eat foun, dat allinne de goede God wiste. Miskien in bysûndere hoedingel fan sines; soks hiene âlde minsken oer har, kaem de jonge yn 't sin. De kat wie nearne to sjen, dy wie der útpykt nei efterhûs, en kaem net wer werom. En doe, suver ûnforhoeds, joech de âld dokter him wer yn syn stoel del en it like dat er sa yn 'e sliep fallen wie. Hwat soe er nou? Nou, fansels harkje oft de skoallebel hast gyng, dy lytsberne-bingel fan skoalle, dy earste, dy pleager. De twade belle, de greate, de memme-bingel soe in hoartsje letter gean, as woe er sizze: ‘Nou, lytsberne-bingel, jow dy mar del, wy ha nou al dy lytse wylden yn 'e skoalle biskoattele. Nou is alles feilich, ja, alles’.
Sa is alles feilich, en net oars, tocht de jonge oarlochssuchtich. En dy skriklike middeisstilte hâldde mar oan. Soe er ris mei in stien, net sa'n grouwenien, roaije op 'e âld dokter sels? En dan ris sjen, hwat der barre soe mei al dy wûndere stilte, dy âldmannige greatminskestilte. En krekt doe't er omsjen soe nei in stien fan tuskenbeiden greatte, forskynde juffrou Tilly, de âld dokter syn hûshâldster, foar in boppefinster. ‘Danny’, rôp hja him ta, mei in lûd dêr't men oan hearre koe, dat hja it falsk gebyt der net yn hie. ‘Danny?’ rôp hja jitris, fan it bifel in frage meitsjend, al koe hja him dêr efter dat sket maklik sjen út it boppefinster wei.
‘Ja, juffrou Tilly’, antwurde er, doe't syn goede wil wer by him boppekaem, en hy stiek syn ingelachtich g'esicht boppe it sket út.
‘Leave, gean ris gau om hwat bananen. Goeije ripe, foar de âlde menhear’, rôp hja mei har paffige reade troanje. ‘By de winkelman, hear, by Taliafero.’
Dy stim fan har hie er in haet yn, yn de toan derfan, yn it feit dat hja samar as fanselssprekkend oannaem, dat er opslach foar har nei de winkelman fleane soe. ‘Né, ik kin net’, rôp er werom, ‘ik moat nei skoalle.’ Kin dat healwize mins dan net sjen dat ik al let genôch bin, tocht er. Alle folwoeksen gekken soene soks sjen kinne, dat is to sizzen, de âld kolonel der bûten fansels. It wie al nuver, dat him ynienen dy kolonel yn 't sin kaem, dêr jinsen yn 'e droege rivierbêdding.
| |
[pagina pto 22]
[p. pto 22] | |
DAVID CORNEL DE JONG
| |
| |
‘Net kinne?’ jammere juffrou Tilly mei twivel yn har stim. ‘Dat is flau, Danny. Dou wòlst net.’ En doe, as hie er der inkeld op wachte dat syn húshâldster har twivel útjammerje soe, sprong de âld man út syn stoel oerein en rôp mei in triljend lûd: ‘Hy woe by ús de glêzen ynsmite, mei stiennen, dy lytse vandael’.
Nou fansels, doe moast er meitsje dat er fuort kaem, hwant oan 'e tearen yn juffrou Tilly har gesicht wie to sjen, dat hja dit heech opnaem. Dat sa skeat er as in hazze de dyk oer en yn 'e âld bêdding del, dêr't er him yn it leechhout forskûle, en wachte dat der hwat barre soe, eardat er fierdergyng. Hwant fierderop yn 'e bêdding del, tominsten dat op nei skoalle, dêr hie de âld kolonel lein, sliepend of smoardronken, doe't de skoalle útkommen wie, krekt foar tolven. Deselde âld sûper fan altyd, dy smoarge kolonel. Sa koe er nou maklik de âld dokter en syn húshâldster fan him ôfsette en stribje hwat echts en greats nei; op siik nei de âld kolonel syn korpus, dea, libben, of dronken. Om him to narjen, om him to molestearjen. Hoeden slûpte er troch de bêdding, dy't optilde fan 'e muskiten. En jawol, de âld kolonel lei dêr noch, lykas in dea ding'; mar it foel him nou allegear raer ôf, in ding dat men yn 'e rin wei in traep jaen moast en der dan net wer nei omsjen, alle sensaesje wie der ôf. Fansels, it lichem fan de kolonel - kolonel inkeld fanwegens al dy whiskey dy't er troch'en dei dronk - sei neat; it lei der mar hwat hinne, mar it sykhelle, de nekke ûnder in great poddeblêd, de holle der ûnderút stykjend, mei miggen dy't der kriskras oer hinne rounen. Dronkenskip wie forkeard; it wie in heislike sûnde, bitocht Danny braef. Hy joech him del yn it heechopsketten ûnrant om de sûnde fan de dronkenskip djipper to biseffen. Mar och, hwat sykhelle dat âld korpus! It soe gâns nijsgjirriger west hawwe, as it yn it middeisskoft deagien wie, en dat hy, Danny, it wie, dy't it ûntdiek, en om in plysje út moast en dan hielendal frij koe fan skoalle. Hielendal frij!
‘Tingeling’, sei in belle. De skoallebel? Mar it hearde net lykas de lytsberne-bingel, en it hie alhiel neat fan de memme-bingel dy't dêr altyd tsjin yngyng. Né, it wie krekt dy belle mei it famkeslûd fan it Roomsk-Katholyk ynstitút foar sûndige fammen, efter syn ûnbidich swiere muorren. Dy famkes-bingel brocht jin altyd yn 't ûnthâld dat gjin mins wierlik sûnder skuld wie. Dy famkes-bingel bisocht
| |
| |
sels om dy âld sûphals, dy libbene deade, oan syn forstân to bringen dat er sa net moast, of oars....
Mar nou wer dy greate stilte, djip en waerm dêr yn 'e rivierbêdding. In spin en in grouwe tuorre kamen elk fan in kant oanstappen en setten op 'e âld sûper ta. Mar de spin roun simpelwei oer him hinne en de tuorre gyng ûnder him troch, dat der kaem alhiel gjin ûngemak fan. It âld dronken lichem fan de kolonel trille justjes en doe kaem in dronken âld hân omheech as yn in profane segening. Nou moast de jonge wol it ien of oar dwaen; him mei in stien smite, of better noch, mei in klompe swarte klaeimodder. Spitigernôch koe er net steanbliuwe en wachtsje ôf hwat it útwurke; amper iens de flokwurden hearre. Hy smiet de klute dat út, it wie ek in pracht fan in mikpunt, hy kaem de âld sûper krekt op 'e snút tolânne. Op itselde momint draefde er al as in lyts oaljefantsje it oerwâld fan de rivierbêdding út.
Hy dûkte út 'e bêdding wei to foarskyn en bleau in tel stilstean om it grânzjen en flokken dêr yn 'e bidelte to hearren. ‘Danny’, sei doe in frouljusstim. It wie it lûd fan in soarchsume klok-mei-piken. ‘Danny, moatstou net yn skoalle wêze?’
‘Der leit in man dêrjinsen yn 'e rivierbêdding, ik leau dat er dea is’, sei er sa kwânswiis, alhoewol, it wie altyd nuodlik om by soks âldere minsken yn 't komplot to biheljen. En yn 't bysûnder dy glûperige buorfrou fan harres, dy't tusken syn eigen hûs en dat fan muoike Marthe yn wenne. Hja hie in koer by har en slynde dêr oan ien wei priuwkjend út, lykas smakke it foarnimmen har swiet om oan syn mem oer to krantsjen hwer't hja him sjoen hie en hoe let.
‘O fuoi, Danny, dou bist in praetsjemakker, stiest dêr to leagenjen’, sei hja, mar lykwols forweegden har eagen as trillen se fan opwining.
‘Nou, g'ean der dan hinne en sjoch sels’, rôp er, mar it wie al to let, die bliken, to hearren oan it gerissel, it geskaei, it grânzjen en it baerlike flokken dat út 'e bêdding opstiigde, allegear sûnder mis fan de kolonel, Krekt doet er der útnaeije soe, sei buorfrou: ‘En dan dou, in jonge as in ingel. In gesicht as in ingel; o, ik stean sokken foar gjin sint’. Doe joech se har ôf, mei lytse, selsbiwuste dribbelpaskes en mei in slach yn 'e rêch.
Mar hy hie de sokken der al yn set, linich as in klipgeit, de hiele lange wei by de Roomske skoalle lâns, en hearde
| |
| |
net iens it gebear fan de âld kolonel. Soe men net sizze, tocht er, it like der op, sels de tiid wie in telmannich foar him tobeksprongen, hwant krekt op dat stuit lette de lytsberne-bingel. En sa drafkjendewei koe er noch krekt sûnder kantroeren by de útstutsen hannen fan menhear Trammer, de boppemaster, lâns glûpe.... dy't sokshwat rabbele fan: ‘Danny, Danny.... omtrint, omtrint diskear, mar tonei, by hwannear....’
‘Ja’, hime er, en doe mei syn ingelachtich lûd alhiel oerémus der oerhinne:
‘Ja, menhear’, en slagge noch krekt as lêste fan de rige bern ta de skoalle yn, Doe gyng fansels de memme-bingel, de greate izerene, en makke mei ien klap in ein oan alles. Hy koe nou mar amper oan syn smjuntestreken tinke, him dy suver net mear tobinnenbringe. Dat is to sizzen, as it net sa kaem, dat se him noch snipten, dat juffrou Tilly yn skoalle komme soe en oer him kleije, of de âld kolonel....
Juffrou Twaithe, dat serpint fan in skoalmatres fan sines, sloech by de lokaelsdoar har kloer yn syn skouder dat nou bilies joech, ‘Nou Danny, hast it fûgelboek fan jim muoike Marthe mei krije kind? Ik sjoch it al, dou hast it net.’
Yn âlde earnst liigde er: ‘Ik haw it bisocht, juffrou. Ik ha nei muoike Marthe's ta west. Mar dy wie op har sliepkeamer, mei de doar op 't slot, en der wie in stim by har binnendoar. Ien dy't praette, dat ik koe net’.
‘In manljusstim?’ frege juffrou Twaithe; hja hie ynienen hwat wei fan in dier dat de rook fan wyld yn 'e fine noasters kriget.
Hy gysgobbe en kearde har in gesicht ta dat fan skamte om syn muoike noch reader wie as harres. ‘Ja’, sei er.
‘Mar jim omke is yn New York, is 't net sa?’ lústere hja mei wonderbaerlike forûntweardiging' yn har lûd, en hja kriuwele hwat op syn pols om mei har skerpe neilen.
‘Ja juffrou’, antwurde er en ynienen pinige him echt dy ûnhjirmlike skamte oer syn muoike Marthe. O heden, hwat wie dat in ôfgryslike leagen, mar hoefolle ôfgrysliker wiene muoike Marthe har dieden, stel dat se soks dwaen soe. En nou hie men mar to soargjen dat sa'n juffrou Twaithe net yn 'e gaten krige, dat hy wier-wier dat hiele fûgelboek forgetten en net iens by muoike Marthe oan west hie. En wiswier, hy hie it rêdden. Syn ingelgesicht striele fan loksillichheit doe't er nei harres seach. Hja forjoech him alles, hwat er ek fortelde, alles. Dat lei har op it antlit. Mar dêr
| |
| |
lei ek op, dat hja nea en toninter muoike Marthe forjaen soe. Hy glimke har freonlik ta, as in ingel, en hja gnyske ek nei him, der koe sels hast in knypeagje ôf. Mar net alhielendal, fansels....
(Oersetting D.A. Tamminga en Anne Wadman.)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd