De Tsjerne. Jaargang 4

[p. 81]

Jan Folkerts:
Stoarm.

Mei ien hoart sit kassier Wiltsje Kingma rjochtoerein op bêd, wylst er fuortdêrnei konstatearret, dat it hert him mei wylde, ûngelikense slaggen tsjin 'e kiel bounzet. De earste sekonden moat er him realisearje, dat er op syn eigen sliepkeamer is. En dat de herry hjir boppe komt fan 'e stoarm, dy't opsette wylst er sliepte en dy't nou oer it hûs hinne heisteret en wrikt en skoddet oan alles, dêr 't mar biweging yn to krijen is.

Syn eagen stoarje neat sjende yn it ruottsjuster fan 'e nacht. Mar it gûlt tusken de naden fan 'e kastdoarren en it boldert yn de beide skoarstiens, dêr't de sliepkeamer krekt tusken ynleit. En dochs binne dit meiïnoar hieme lûden, dy't hearre by it hûs. It kreakjen fan 'e daksspanten plicht op sokke nachten slim to wêzen. Dat kin him net út 'e sliep wei helle ha.

Mar hwat hat it dan west, dêr't er sa kjel fan wurden is?

Ynienen wit er nou, yn syn sliep hat er al in hiel skoft lêst hawn fan in frjemd skrassen, dat er net thús bringe koe. Hokker kant it útwei kaem en oft it tichteby of fierôf wie, kin er lykwols net mear bitinke. En wylst er stiif harkjend oerein sitten bliuwt, fielt er dúdlik in kâlde sigen by him lâns gean. Soe der earne yn 't hûs hwat iepen stean kinne? Mar né, dat is feitlik net tinkber. Hy hat alles fan 'e joun sekuer neigien.

Alle minsken, hwat in waer oars! Sa yn 'e nacht suver in orkaen gelyk.

Mar hwat him ek wekker makke hie, bitinkt er op 'e nij, it bearen fan sa'n stoarmke is er wol wend. En Jantsje blykber ek. Har evenredich sykheljen wiist op in fêste; sliep.

Fan it wekkerke op it nachtkastke steane - spoekeftich yn it tsjuster - de wizers op kertier oer ienen. Dan is 't dus noch gjin fen ûre. Jantsje ek altyd mei, dy klok-foarsetterij. Dat wie ek mar sa'n idé.

Krekt liket it bounzjen fan syn hert hwat to bikommen, of: Hark! Hwat wie dat? In kâlde grille kliuwt him fan 'e foarholle wei nei boppen oer de plasse. It fielt krekt, as geane de pear oerbleaune hierren him steil oerein stean.

Is er bang?

[p. 82]

Nou, bang faeks net. Feitlik hat er him der allang op ynsteld, dat dit ienkear barre koe. Mar Wiltsje hie it him altyd wol oars foar de geast helle, as hy der oer neitocht, hoe't soks him ôfspylje kinne soe. Mûlk is 't nou mei troch it ûnhuere waer, dat hy in ûnwis gefoel hat, by de ûngewoanens fan 'e sitewaesje. As der tominsten hwat ûngewoans is, hwant dat wol him einliken noch net oan.

Noch mar ris goed harkje. Moat er Jantsje ek wekker meitsje? Né, mar net. Mei gejeuzel komt er net fierder en Jantsje wie dêrby meast ien fan beiden: alhiel oerstjûr of troch alles hinne gekoanstekkerich en beide hied er gjin nocht oan op dit stuit.

Wiltsje spant syn earen nou ta it uterste yn. Nou en dan mient er hwat fan dat heimsinnige lûd to hearren; it bliuwt lykwols tige ûndúdlik en hy kin himsels noch stees gjin útslútsel jaen oft it fan 'e wyn komt of net.

Noch sit er deastil, as er opskrillet fan de gongsklok, dy't ien slach op de greate bel hearre lit. Stom noch ta! It hert bliuwt him suver efkes stean, sa kjel wurdt hy der fan. Ha de senuwen him hwat yn 'e macht? It liket sa wol. Soed er him dan mar hwat ynbyldzje? Fan dreamen koe men it ek tige binaud krije....

Mar hark nou ris! Dúdlik, tusken twa stoarmwramen yn, fornimt er hwat, dat net fan 'e wyn komme kin. As fan seagjen heart it wol, ja it koe wol seagjen wêze, alhiel fan fierrens. Hea, hoe en hwêr hied er soks ris earder heard?

Mei de eagen stiif yn 'e hoeke fan 'e kassen, draeit Wiltsje it lofterear de kant út, dêr't er mient, dat it lûd wei komt. It koe wol yn 't efterhûs wêze, tinkt him. Soed er ljocht meitsje? Efkes kriget er de koarde fan de skeakelder beet, mar hy bitinkt him. Né, dat soe de saek mar ûntidich forbalje kinne. Hy giet fan 't bêd ôf en makket in naed yn 'e oergerdinen, om nei bûten to sjen. It siicht him om de bleate fuotten en it flierswilk jowt as iis, sa kâld, op. It heisterjen fan de wyn is hjirre by de ruten noch slimmer en de rein slacht tsjin de glêzen mei in forwoedene krêft. Neat to sjen. It is wol bysûndere tsjuster. De beammen fan Herke Wynsens pleats, skean oer, binne net tsjin 'e loft to ûnderskieden.

Krekt sil er him wer ôfjaen, as er skean ûnder him, it moast op 'e dyk wêze, in hiel lyts knipperljochtsje mient to sjen. Of wie 't forbylding? Nou is 't ek wer wei.

[p. 83]

Hy wachtet in hiel set, mar it herhellet him net wer en seagjen heart er likemin mear. Hwat donder, hat er him nou dochs sels to pakken? Hwêr makket hy him nou winliken oerstjûr oer?

Huverjend fan 'e kjeld, mar al heal en heal gerêst, siket Wiltsje taestend it bêd wer op en de tekkenwaermte komt him noegjend tomjitte. Tsien menuten oer healwei twaën wize de radiumstaefkes nou. Dan hied er der dus noch al efkes stien.

Forheftich skuort de wyn oan de skoarstiendraeijers. Krekt tusken dy beide lawaeiskoppers yn leit de sliepkeamer en it knerst en rammelt oan ien wei troch. De wyn liket noch wol mear oan to heljen, hwant by tiden is 't, as geane de pannen yn 'e dakskrimpen by 't rychje op en del, mei nou en dan in swiere plof, as der ien yn 'e goate rûtst.

It sykheljen oan syn side stiket ek al ris efkes en der wurde ûnrêstige biwegings makke. Dat Jantsje oars noch sliept, wiist neffens Wiltsje grif op in goed gewisse en in sterk bitrouwen.

By him liket it bitrouwen wol to siik to wêzen. In ûnrêstich gefoel hâldt him yn 'e macht. En ek al wol syn forstân der net oan tajaen, it is dochs krekt, as is der hwat, dat him warskôget wach to bliuwen....

Noch leit er to lústerjen, as twa slaggen op 'e lytse bel him fortelle, dat hjir nou al trije kertier fan syn skoandere nacht mei hinne gien binne. En dy trije kertier wurdt in ûre, wurdt fiif kertier. Noch hâldt Wiltsje syn oandacht spand. By tiden mient er hwat to fornimmen, mar hy doar net mear op syn eigen waernimmings ôf to gean, salang it forbjusterjende tjirgjen fan stoarm en rein him yn twivel lit. Miskien is 't de baes, dat er efkes in boadskipke nei ûnderen bitinkt. As der neat blykt to wêzen, kin er him dan mar wer deljaen.

Dat moast dan mar wêze, tinkt er noch, mar wylst lûkt in sûzerige waermte yn syn lichem omhegens en stadichoan fielt er de needsaek, om de kjeld yn to gean, bilúnjen. Boppedat, it soe net mear de earste kear wêze, dat er om 'e nocht fan bêd ôfklaud wie foar ynspeksje. Moarnier soed er himsels faeks wer ôffreegje kinne, hoe't er him de nachts sa oeral meitsje koe.... De kertier-oer-twaën bel heart Wiltsje ek noch, mar dan wurdt er rêstiger en ûnforskilliger. Hy bigjint him oer to jaen. Lyk as yn 'e oarlochsjierren

[p. 84]

wol barde, as nachts de sirene gûld hie en de karwanen fan fleanmasjines driigjend boppe oer har hinne dinderen. Op sokke stuiten hie soms de sliep ek faek as in forlossing harren oerfallen....

Hoelang 't er slûge hat, wit er net, mar noch rimpener as niiskrekt sjit er yn 't bêd oerein, troch it bikende lûd fan it kreakjen fan de treppens. Hjir is er net mis mei!

‘Jantsje!.... Jantsje!’ Hy skuort har oan 'e earm. ‘Toe ju! Ik hie niis wol gelyk. Hjir is ûnrie!’

En Jantsje, dy't net folle mear as it lêste wurd opfong: ‘Hwat is hjir? Toe man, makkest my sa kjel as in hin. Hwat bidoelste?’

Forûntrêste, trochdat Wiltsje nou swijt, komt ek hja oerein en togearre bisykje se, troch it bearen fan 'e stoarm hinne, hwat to hearren, dat wize moat op it greate wurd fan Wiltsje: ‘ûnrie’. - It ûnhuere skuorren fan 'e wyn liket ek nou wer alles to oerstimmen. Jantsje, sa út 'e earste sliep wei, wurdt al gau ûnforduldich, nou't der fuortdaliks neat bart.

‘Hwat hastou mei dyn oerstjûr gedoch. Ik hear neat. It is de wyn, dy't dy forrifelt, ju. Bistou nou ek net wizer? Sa'n nachtheld!’

Mar krekt as hja har deljaen sil, kin se in skrikgjalpke net ynhâlde. ‘Oh, Wiltsje, sjuch dêr ris! Der barnt ljocht ûnder de doar troch!’

En nou, dúdlik to hearren mids it bearen fan 'e stoarmheisters en it klapperjen fan 'e pannen, pipet sêft de doarknop. En noch al ris.

Dan skuort Wiltsje oan de koarde fan 't ljocht. Krekt as er de mûle iepen docht om hwat to sizzen, in stikmannich foarse stompen op 'e doar en in heaze stim ropt ‘Hela, doar op, doar op en gau hwat!’ Fuort dêrnei in forheftige wraem, dat de hiele keamer der fan trillet, wylst de kruk fan 'e doar driftich op en del wrikt.

Jantsje slacht de hân foar de mûle. ‘Oh Wiltsje, silst der ek hinne?’, stint se, ‘Hy kin de hiele doar wol yntraepje’.

Wiltsje sit as in pylder yn 't bêd, de mûle hinget him heal iepen en de eagen steane great fan forbjustering. Nou

[p. 85]

wie 't dan sa. Dit frjemde, ûnforwachte en dochs sa lang al forwachte, stie er op dit stuit foar en nou waerd fan him feitlik easke, dat er in keardel útmeitsje soe. Wyld kloppet it bloed him yn 'e sliepen. It úngelikense slaen fan syn hert liket it leven hjir boppe to oerstimmen. Alles is spand yn him.

‘Toe, ju, dou moast der hinne. Der hinne!’, flústeret Jantsje him ta, wylst har earmtakke him feninich yn 'e side stompt.

De stim oare kant de doar komt har nou driigjend tomjitte. Twingend giet de doarskruk op en del en bytiden heart it wol, as lit ien him mei syn hiele gewicht tsjin 'e doar oan falle.

Dan, stadich, komt der libben yn Wiltsje. Grimitich stean syn kaken opinoar as er Jantsje oansjocht en er ûnderwilens de tekkens fan him ôfslacht. Hy wurdt ynienen kalmer, liket it wol. Mar Wiltsje sels is 't krekt as giet in oar foar him fan bêd ôf en as docht in oar foar him de sokken oan en de badjas om.

Nou stiet er foar de doar en sjocht fan tichteby it biweegjen fan 'e kruk. Oan de oare kant fan dizze feilige skieding stiet nou dus dat ûnbirekkenbere. Mei wapen of sûnder wapen, faeks wol mei mear as ien man.

‘Hwat moat dit?’ balt er, wylst er de kruk beet kriget.

‘Doar op en hastich!’, is 't fan de oare side.

‘Net sa'n greate bek, wol?’ Wiltsje werom, ‘witst wol, dat ik de plysje hjirwei biroppe kin?’

Efkes stilte oare kant de doar.

‘De tillefoan is stikken, man. Jo dogge neat oars as de doar op en dan as de donder de kaei fan 'e klûs. En oars giet de brân der yn, bigrepen?’

Oars giet de brân der yn, de brân der yn, tinkt Wiltsje. Hwat hied er noch mar in bytsje ûnderfining op dit stik fan saken. Hjir hied er ommers nea by tocht.

‘Ik kom by dy, doch mar efkes tiid’, ropt er werom.

‘Oh, Wiltsje, hoe silst dit ha. Tink om dysels’, himet Jantsje yn 't bêd.

‘Och ju, hâld dou dy de bek’, hellet Wiltsje yn syn senuweftigens tsjin har út. ‘Moatstou dy hjir nou ek noch yn bijaen?’

Rislút rint er nei de kast. Hy trillet al hwat, mar dat kin ek fan 'e kjeld komme. Yn 't kartonnen doaske, alhiel yn 'e

[p. 86]

hoeke fan 'e boppeste planke, moat syn revolver lizze. Hy hat him nou neat to haestjen. It hat dochs mar in goede útfining west, dat dy sliepkeamerdoar foar in jiermannich tobek blyndearre wurden is. Men wie oars ek mar oerlevere.

It revolver siet bêst yn 't fet. It gliidt him hast de hannen út wei, sa glêd is 't. Nou earst it magasyn folje. Fuort alle seis der mar yn.... ‘Trije, fjouwer, fiif,....’ Forhip, syn hân sjit der fan út, sa batst dy keardel ynienen tsjin 'e doar oan en wer dy heaze stim: ‘Komt der hwat of komt der neat?’

Nou wurdt Wiltsje dochs nofteren.

‘Tink om 'e ferve, heite. Ik sil 't op dy forhelje, ast' der hwat oan bidjerst, hear!’, raest er werom.

‘Oh, Wiltsje, silst dat ding nou brûke moatte, ju?’, freget Jantsje.

‘Ja, wis, hwat oars!’, byt hy har ta, ‘of woestou der sop fan siede?’

Hy is klear.

De wyn skuort oan 'e pannen. De lampe oan 't plafond biweecht royael hinne en wer 't Is, as sil de hiele boel aenst delkomme, sa kreakje de spanten, sa mâlgûlt it yn 'e naden en skreven. Dy keardel hie net in geskikter ûre útsykje kind foar dit karwei.

Mar hoe nou fierder?

Wiltsje hie him altyd sahwat foarsteld, dat er it rút iepen die en dat er dan in stikmannich kearen yn 'e loft skeat, om dêrmei alarm to meitsjen. Mar mei sa'n stoarm, hwa soe der dan hwat fan fornimme? De wyn stie hjir lyk op 'e glêzen. Dat waerd neat.

Noch in forheftige wraem op 'e doar.... Doe hearde Wiltsje noch krekt, dat Jantsje sei: ‘En ik kin ek altyd mar. Dat beart mar net wekker wurde to kinnen’.

En neist him slacht immen rimpen de tekkens oan kant en giet rislút nei de blyndearre sliepkeamerdoar. De skoattels komme der foar wei en dan stapt bihindich Durk ta de doar yn, greate okse fan tsien.

‘Ik bin sa bang, heit. Mei 'k wol efkes tusken heit en mem yn?’

Jantsje eamelt al tsjin en Wiltsje bromt noch heal yn 'e sus: ‘Ei, skammest dy net, skytsek?’

Mar hy makket daliks in plakje rom en bistoppet de lytse man lekker waerm tusken harren yn.

[p. 87]

En tsjin Jantsje: ‘Hwat praetstou fan forwennen? Jantsje hie ek lyts west net? En mei sok waer soe men it ommers as great minske to kwea krije kinne’.

Hjir ditoangeande mear fan to sizzen, achte Wiltsje op dit stuit net winsklik mei it each op syn prestige.. Mar as der op dizze ûre fan 'e nacht ien heite forromming oanfielde, dan moat it Durk west ha....

De oare moarns bitiid al, tôge Durk de ôfwaeide pannen byinoar, efter yn it tún.

‘Trettjin wiene der, heit. Ik ha se om it hiele hûs wei opsocht’, fortelde er, wylst Wiltsje noch by de wasktafel dwaende wie.

‘En de draeijer fan 'e greate skoarstien mist der ôf en de lytse parrebeam op 'e side fan 't hûs, is alhiel skean waeid. En heit, fan 't kantoar is in rút stikken en de izeren stangen misse der ek foar wei. Hoe kin dat nou?’....

Doe't Wiltsje fuort dêrnei op syn kantoar kaem, dat op 'e side fan 't hûs oanboud wie, bleau er kjel by de doar stean. De hiele saek wie ûnderst boppe roppe en de klûsdoar wie raer tamtearre. Mar de hearen wiene grif yn har wurk steurd, hwant oan alles wie to sjen, dat hja hastich útnaeid wiene.

En dêrmei skeat Wiltsje dat fan dy nachts wer yn 't sin. Hy hie 't dus wol goed hawn. En grif moast it Durk west ha, dy't mei syn roppen de operaesje forballe hie.

Wylst er it nûmer fan 'e plysje draeide, seach er, dat de tillefoankabel trochsnijd wie en efkes mimere er oer it forbân tusken dream en wurklikheit.