De Tsjerne. Jaargang 3

[p. 364]

Geart Jonkman:
De oerwei.

Hm, âlve ûre tretsjen, mei fiif minuten kin er hjir wêze. Lûdleas yn himsels haffeljend, triuwt Jan Bjinses it horloazje yn 't festjebûs. Hja hiene dy forflokte nachttrein der net wer ynlizze moatten, dan hie er nou aenst sliepe kinnen. Kom, hy sil de oaljejas oantsjen en de peallen sakje litte. 't Is in ûnlijige joun, bûten gûlt de wyn troch de telefoantriedden, it wetter slacht fûl tsjin it rút. Hy sjocht op 'e kalinder. Tongersdei 11 Novimber.

Wacht, earst efkes de radio ôfsette. De omropper herhellet krekt de foarnaemste punten fan it nijs:.... maerskalk Tito, tastân Berlyn krityk, auto fan in trein rampoai riden, twa deaden.... Jan Bjinses krijt in skok. Mei triljende hân draeit er de knop om. Dan rint er nei de doar, frjemd, de skonken skodzje him.... fuort, net mear oan tinke. Hy moat de hiele lea brûke om ta de doar út to kommen, de stoarm hellet oan; hy merkt amper dat er mei d' iene foet yn in djippe puozze trapet en it kâlde wetter him yn 'e klompe streamt. ‘Auto, trein, twa deaden.... Freedtojoun, Freedtojoun’ it hammert him yn 'e plasse. De deale, hwat bistint er. Dû, Jan Bjinses, koest wol net wiis wêze.

Dan stapt er op 'e slinger ta en draeit de spoarpeallen del. Yn 'e fierte skimerje twa giele ljochtsjes....

Oene Geales smyt de krante op 'e lêstafel, rint nei de kapstok en stapt yn syn lange learene broek. De kellner stiet al efter him mei de swiere jas.

- Gjin waer foar de motor, notaris; mynhear moast in auto keapje.

- Soa.

- Hjir is mynhear syn bril.

- Tankje, goejoun.

- Goeije reis, notaris.

Oene Geales rint hastich de doar út, syn alibi is wer yn oarder, lyk as elke Freed. In notaris kin net to foarsichtich wêze. Hwat sei dy fint niis fan dy auto? Hwer bimuoit er him mei. En dan it wiif Freeds mei nei de stêd, tink'? Né, foar de motor is hja spoekbinaud, gjin gedonder mei in auto. Stel dat hja him fan de ‘gearkomste’ helje woe. Hja soe raer guod spuije as hja him by Moaije Jopy trof.

[p. 365]

Né âlde, ik wol dy net ruilje foar hokfoar slide ek. Goedmoedich slacht er mei de learen wanten op 't motorseal.

'k Hie dy ûnder de veranda sette moatten mei dit waer, hawar, in oare kear better. Kom, wy sille sjen oft wy joun de trein ek foar wêze kinne.

Hy trapet de motor oan. De elektryske klok op 't plein wiist tsien minuten oer âlven.

Allé jong, lit sjen hwatst kinste! Ik hie dy lêste net nimme moatten niis. Mar hwat let it, ien slokje mear of minder; ik bin op 't lêste gjin âld keardel.

Hy jowt mear gas en it fan krêft triljende munster ûnder him sjit daverjend troch de forlitten strjitte. Al ringen komme de earste beammen yn 'e ljochtbundel; sjesa, hy is de stêd út. De rein slacht him as fyn gryn yn 't antlit. De stoarm boldert ûnder de learene mûtse. Hy laket grimitich; it lit him tinke oan in sterke faem, dy't har forset tsjin hastige, gleone hannen, Mariette, Teatske, Frouk, Moaije Jopy en hoe't se har mar neame.

Hy jowt fol gas. Ha, hjir is de rige huzen al; hy is de trein grif foar, joun.

Elke Freedtojoun deselde kriich. Ien kear koe Jan Bjinses de peallen net gau genôch deldraeije. Doe hie hy, Oene Geales, him it nijjier ôfwoun, lyk as doe mei Hadewij, dat wurdt nou fan 't hjerst tsien jier. 't Soe ivich sûnde wêze as sa'n spoarkeardel dy moaije faem yn 'e wacht sleept hie. Hadewij hat nou in royael bistean en wurdt mefrou neamd. Nou ja, fansels.... hawar, hja moast bliid wêze, dat hy har by dy spoarman weihelle hat, doe.

Ha, de peallen binne op; hwat sil Jan Bjinses flokke!

Ha, ha, dy Jan....! Almachtige God.... de trein!

It is in kwestje fan sekonden, der is gjin ûntkommen mear oan. Hy fielt de ûntsettende slach al yn 't foar. Yn ien flits sjocht er himsels as bluodderich gehak, mids stikken fan syn toroppe motor, tusken de rails lizzen. In sekonde is in ivichheit. As in komeet sjit it libben foar syn geasteseach lâns: Moaije Jopy, Frouk, Teats, Mariette, eagen fol forwyt, haet.... Jan Bjinses, Hadewij, Professor Blink, tentamen, Jantsje Berga, Io Vivat, Minke, Reade Gosse, Aristoteles, Earnewâld, Ruth, Beppe, Mem, ljipaeijen, sjipsop, bellen, hynderke. Heit.... Heden ik, morgen gij, Marsman,.... Mem.... Izer, wreed giseljende tsjillen, massyf munster, gierende sirene....

De forskriklike en lang yn 't foar fielde slach rekket him dochs ûnforwachts. In blitzlampe, earne yn 'e plasse, forblinet

[p. 366]

him, in swiere tongerslach wurdt spjalt fan in forskuorrende gjalp.... Jan Bjins....

Men bêddet him yn in wolk, in sigentsje driuwt him stadich fuort.... blau en wyt.... blau.... blau....

Hastige stappen yn swier knerpjend gryn, lantearnen. Gerop, stappen, skriemende bern. In frou falt flau. Immen glydt út, falt.... harsens en izer, spatbuorden en bloed.... rein.... stimmen....

En yn 'e wachtpost, fiifhûndert meter tobek, nimme de Ramblers ôfskie fan Jan Bjinses, dy't mei in bluoddrich skearmes yn 'e fûst njonken de radio oer de groun siicht.