|
| |
| |
| |
Ypk fan der Fear:
Frijstergong.
‘Dêr is er,’ ropt Hinke fljocht nei de doar.
‘Hjir,’ ropt Jan Roekeboer, ‘net sa bluistrich. Is it dy yn 'e plasse slein? Hy kin by ús komme.’
De seas stiet foar. Siertsje Barres hâldt de leije. út dit hûs moat syn faem komme. Lit har dan komme, dy't hja foar him ornearre ha. Hy sit, sa't er sit en sjocht rjocht foar him út.
It wetter fan de feart biweecht licht en wearspegelt de loft en de wolkens.
It hynder wurdt ûngeduldich, lukt hyltyd oan, mar Siertsje hâldt strak. Hy wachtet. As hja dan wol, moat hja mar komme.
Hinke stiet to dounsjen. ‘Hwat moat er tinke, dat ik net klear bin. Ik gean der hinne.’
‘Om de deale net. Hy sil syn loaije ûnforskillige skonken op 'e wei slinger je. Jow dy net wei. Hy is de freger.’
‘Heit, hy giet fuort.’ Eangstich sjocht hja ta 't finster út, wol by Heit lâns, mar wurdt bang fan Heite eagen. Sa ken hja har Heit net. Hwat skeelt der dochs oan? Hja hat gjin forstân fan de sitewaesje, hat inkeld fleur forwachte, gjin tizenusten. Achtentweintich jier is hja, 't is har earste frijstergong hjoed; iensum is hja opbrocht yn de bosken by har stille Heit.
Hja moat skrieme. Mar har antlit mei ommers net plakkerich wurde.
Der komt gjin biweging foar yn 'e tilbry.
‘It is binaud langer’, tinkt de Roekeboer. Hwat moat er? Moat er syn iennichst famke as in kljitte gean litte? Sil er dy eigenwize njirre dêr net fuortjeije? Sil er him de flok en de segen jaen? Hy sjocht syn famke dúnjen, alhiel oerstjûr. Hy wit, dêr komt kwea fan. Dochs kin er har net hoedzje tsjin har eigen wil.
Is it net tiid om har sels it libben yn hannen to jaen?
‘Gean dan’, seit er op 't lêst. ‘Mar né, ik sil earst.’
Dêr giet er. Hinke rint deun efter him oan.
Siertsje sit noch stil.
As er it folk kommen sjocht, forskeukt er krekt. Efkes nimt er Hinke yn de eagen, stumperich, miswoechsen, dat hja is. Njonken har sjocht er in oar stal: rjocht, linich, kant! De eagen lykje elkoar. Heit hat eins goed útsocht. Dizze faem wurdt mei goud bihongen. En bûtendat, kin er Hylck net krije, eltse faem
| |
| |
is him goed. Hinke hat in tsjep antlit, al hinget it âldske der oer, eigen oan forwoechsen lju. Dêr stiet Jan Roekeboer by de wein en efter him Hinke, yninoardûkt as in skou fûgeltsje. Siertsje sjocht de bangens yn har eagen. It rekket hwat yn him. Pûrlilk is Jan, mar hâldt him yn.
Hinke bisjocht har feint. Hy koe wol net bliid wêze, tinkt hja. Hy sjocht, oft er slim ûngelokkich is. Is er dan net bliid mei har?
‘Kinst de loaije bealch net út 'e seas krije?’ boldert Jan Roekeboer.
Siertsje forskikt, hy docht gjin biskie. It is him ommers goed? Wol hja mei of net? Hja moat it witte. Wol hja mei nei 't feest, farwol oan de simmer bringe?
Jitris bigjint Jan Roekeboer.
‘Kinst myn famke net fatsoenlik bijegenje?’ Hy woe 't folle raerder der útslingerje. Dizze scène giet boppe syn macht om it fanke.
‘Hy kin net by 't hynder wei, Heit, sjocht Heit net hoe gysten en rimpen it docht?’
‘Hy kin der dochs by stean?’
‘Hwat soe dat nou, Heit?’
‘Dû moatst it witte. Der komt folk oan. Gean by him sitten, as er it fatsoen net hat dy yn to noegjen. Mar....’ en hy sjocht Siertsje Barres fûleindich oan: ‘mar dit wik ik dy, dû silst noed foar har stean. Ik bitrou dy net. Hja wól graech en dêrom. Leaver hie 'k it forbean. Astû net op har past en har frijwarrest foar skimpen, dan sil Jan Roekeboer dy fine.’
Dêrmei draeit er him om en stapt rimpen by harren wei.
Siertsje is der net kâld ûnder bleaun.
‘Sitst goed?’ seit er tsjin Hinke.
Hy lit it hynder drave. Hja ride hoartend efter it jonge wylde bist oan. It reau fan Siertsje Stoffelsma mei der wêze, glêd en goed yn 'e ferve, in kant, libben hynder. Der binne net folle reauwen mear op 'e wei. Noch inkelde minsken to gean, binne warber. Blide minsken allegearre, ré ta it wylde merkefeest.
Siertsje en Hinke ride by it feestplak lâns. Hinke slacht yn 'e hannen. Sjoch, sjoch! It blinkt der fait al de gouden en sulveren earizers. It krioelet fan jonge minsken, ien en al wille en fleur. It biweecht allegearre om de grize tinten hinne. It libbet en dunet - it tilt.
Al ringen hat Siertsje it reau de hynstekamp opjage, dêr't de swarte en ljochte seazen en glêzen weinen stean mei de
| |
| |
stokramten omheech. Hja moatte al hielendal efter yn 't lân wêze. Dêr is kreupele Jurjen, dy't mei 't hynder rêdt. Binijd sjocht er it pear efternei: de âld frijfeint fan de Griene Singel en Hinke fan Jan Roekeboer. It stumper, sil dy strûpt wurde foar de Stoffelsma's?
Siertsje nimt greate stappen op 'e kreakjende skuon. Hy hat se krigen, doe't er tweintich wie. Hja slite net. Hwa draecht geregeld skuon? Hinke tippelt warber efter him oan. Hja hat safolle nijs, bliuwt binefter, drafket om him yn to heljen. It skeelde in hier en hja hie yn de drinkensdobbe lein. Siertsje trape troch. Wol hja mei? Dan moat hja komme. Hinke bisiket yn syn fuotleasten to gean. Hja himet, hja moat sa hurd, it boarst docht har altyd daliks sear. Oer de reed nei it feestlân is hja njonken him, wol him yn 'e earm krije. Dat wol er net lije.
‘Dan soe 'k better meikomme kinne,’ freget hja freonlik.
Efkes sjocht er út 'e eachshoeken nei har. In aerdige stimme. Wol hja him ynnimme? Of is har aerd sa?
Nou stean hja foar de yngong fan it feest en wurde daliks steande holden troch in pear útlitten fammen, dy't elkoar yn 'e earm knipe fan forheardens. Reafallige antlitten ha hja ûnder de glêdde earizers mei de kanten mûtsen. Golle, fleurige, útlitten eagen.
‘In dûbeltsje, Siertsje!’
Al wit er ek, dat in swiere straffe him wachtet, as er oerhearrich is, hy sil batsk trochrinne.
De fammen roppe: ‘Wander, Piter, Harmen, help! Dizze feint wol net bitelje.’
‘Hokker?’
Hja wize gnyskjend: ‘Dy!’
‘Siertsje!’ sizze hja, ‘net?’ Siertsje giet eigensinnich troch.
‘Wy meitsje in snoek fan him, jonges!’
Deabliid binne hja. Dit is yn jierren net bard. In feint, dy't net bitelje wol.
‘Toe jonges, nei de drinkensdobbe, ûnderdompe.’
Hinke ropt: ‘Né, né, net dwaen, ik sil wol bitelje.’ Hja nimt de bûgeltas en hellet it knipke der út.
‘Dû bitelje? Né faem, dat is gjin wizânsje. Hy moat it dwaen.’
De fammen laitsje harren slop. Mar ien seit: ‘Stil ju, it sloof - en mei dy Siertsje. Oars net as om it jild.’
Dat fangt Hinke op: ‘Oars net as om 't jild.’ Hwer slacht dat op?
| |
| |
Hja sille de hannen oan him slaen, mar Hinke keart harren.
‘Toe nou, ûngelok!’ seit Wander, ‘bitelje dan.’
Stil tsjin de feint: ‘Skammest dy net foar dyn faem?’
Stúmsk bitellet Siertsje. O, de sinnen stean him sa forkeard. Swijend gean hja nei de kreammen ta. Hinke hâldt him by de mouwe beet. Oars soene se út inoar reitsje. It wol ek sizze: wy hearre by inoar op dit frijsterfeest. Hja tinkt, hy sil hwat foar har keapje, in sulveren earmbân, knipke of kjetting om 'e hals. Dat is sa mei feinten en fammen op Wyldemerke. Siertsje docht it net. Tiden stiet er stil by 't boerereau, hifket, bisiket. Hy skoddet har hân fan him ôf. Moat hja him dan algedurigen oanreitsje? Hy swit der fan. Sa tipelsinnich.
Hinke hat har moed net. Ek krijt hja erch yn al dy fynspotglimkjende eagen nei harren ta. Is it om har of om Siertsje of om beide?
In biweging giet troch it folk, nei de lange tinte ta. De kloft fan frijers en frijsters triuwt oan, nimt mei. Nei it doel. Waermbloedige pearen wolle nei it plak fan de hite brandewyn en de gystene wille. Hokke deaden net wolle, hja wurde meitroaid. Net ien mei miskearje, ek Siertsje en Hinke net. Hja wurde bûtst en treaun en lutsen middenyn de kliber. Hja binne kommen, hja moatte mei.
De boerefroulju, mei de rokken op de klompen of de glêdde skuon, hja laitsje en geije it út en de boerefeinten dogge dryst en rûch, wippe earm yn earm yn lange rigen om de tinten hinne, in kleaune fan oerdwealskens. Eksteurs komme en sjogge, mar it is goed. It jongfolk wol wille ha! Hja krioelje, stroffelje en hingje, oant hja yn de seadde-tinte binne, dêr't de seadden steapele stean om de lange tafels hinne. Gâns feinten ha earst in fearntsje jenever swolge of troch it pypke sûge. Nou stopje hja dat pypke fol tabak en poffe de reek yn krinkjes de loft yn.
It tintefeest giet oan. De iene doar foar de oare net sitten gean. De drysten kringe nei foaren. En wylst oerlizze hja....
De spylman sit al op syn seadbult, mar it pear.... it pear op 'e heechste ein fan de tafel, njonken de spylman, it pear moat keazen wurde. Binne der net folle pearen, dy't ornearje fan harsels?! Hwa bigeart it net! Kening en keninginne wêze!
It pear komt der en hokfor pear! Hja wolle net! Hy tominsten net. Hjà lit stil gewurde. Hja sjocht it moaije feest, de blide troanjes. Falskens fornimt hja net mear. Twa feinten drage har op 'e hege seaddebank. ‘Us keninginne,’ klinkt it, in machtich koar. Hja laket! Is hja wièr de keninginne?
‘Der by, Siertsje!’ Hy abbelearret tsjin.
| |
| |
Hinke sit allinne. Sil er har sitte litte? Somliken sjogge him forwoeden oan. Wol it jild en net de faem? Sil er net by har, dy't er hjir sels brocht hat?
‘Siertsje!’ roppe hja. ‘Der hinne!’
Sjocht Hinke wol, dat er út al syn krêften keart?
‘Siertsje’, is 't wer - ‘hja wachtet, dyn faem!’ Froulju en mânlju roppe: ‘Dyn faem!’
Hja laitsje en skatterje wol.
Mar folle feinten sjogge woast en driigjend. In hiele kloft tsjin ien man. It giet rôljenderwize. Hja gripe en smite him. Dan sit er op 'e seadden en forweecht him net. Hwant foaroan tusken wit hoefolle eagen, seach er twa, sa swart as koal, sa djip as de loft. Hja laken net, mar seagen ûneindich tryst. ‘Kin er dan net flinker wêze?’ tinkt Hylck. ‘Lit him dwaen it iene of it oare.’
Sjoch, hy lûkt it mês. Hy sil har dêr sjen litte, dat er doar. De fammen krite en beare. Bekkesnije? Hwat moai! Stil, net skine litte!
Siertsje hat de divel yn. Jonge, sterke knûsten bidimje him, nimme syn mês. Hy wol der wei. As Hylck dêr net stie! Gek is er, dûm, as in razende hout en stompt en staet er. Immen njonken him gûlt lûd en lang. Hy sjocht nei har; it forwoechsen fanke sit op in protsje; in tel sjogge skriemende eagen bang yn sines. Dêr kin Siertsje net oer. It swakke en warleaze yn har jowt him de kalme siken wer. Hy sit nou njonken har en ûndergiet it.
As de rige fan froulju en mânlju défilearret foar it keningspear hat er syn rimpene natuer ta swijen brocht. It is har skuld net. Skruten siket er om Hylck. Hja is der net by. Hy sykhellet rommer.
In lange, lange rige komt nou en niget, de hollen nei de groun, de hannen oan hoed en pet. De roune frouljusantlitten glimme fan 'e wille. Siertsje sjocht mar ien, sà. ûngelokkich, sà tryst....! De bûgers niigje foar in drôvich pear.
Hy, stroef, it ljochte krolhier wyld om 'e krún.
Hja, yninoardûkt, de bange brune eagen glinster je fan triennen.
Kom, it is mar in seremoany.
Unophâldlik roppe hja: ‘Dei kening, dei keninginne! 't Bêste mei har, o kening! in goede dei, in goede nacht!’
't Is de wraek fan it soune Gaesterlân op him, dy't natuer forkrêftsje wol. Hwant it pearet net, in keine kante keardel en in famke mei in bult.
| |
| |
Forwoeden pripkje hja en litte har gean!
De slaggen falle, de prippen stekke. Mar, op 't forkearde plak.
Siertsje lit mar.
Hinke skriemt, lit warleas de triennen glide; wéë pine bifangt har. Hja moat hyltyd tinke, dat hja dêr neaken sit.
‘Boerejonges, boerejonges!’ Klaes Wabes ropt it. It keningspear krijt earst. In greate kûm, de leppel der yn. Hinke slynt mei tsjinsin ien resyn. Bitter smakket dy. Bitter is dy yn 'e mûle, en bitter langer is dit feest. Nou nimt Siertsje. En dan giet it op in priuwen yn de hiele tinte. Hjà meije se wol. Lûd klinkt it troch de tinte: ‘Lang sullen ze lewen in de gloria!’ Dof jowe de bosken it lûd werom.
Dêr sit fortutearzge it ûngelokkige keningspear. Hy wyt, stil. Hja forwêzen, as in wezeling sa bang. Hja sjocht yn in fizioen it wetter fan de feart - freonlik brocht it yn lytse spronkjes har winsk om in feint ta it frijsterfeest de lânsdouwe yn.
Wie der ea in goed, myld en rêstich thús?
Heit?
De spylman spant de fioele. De strykstôk strykt.
Hy hellet oan - hja sjonge.
Rêd fljocht it bloed. Utlitten laitsje hja. De boerejonges gean om en om. It keningspear is forgetten.
De tiid is kommen. Hwa 't dounsje wol en kin, dy moat dounsje. It is gjin slimme douns, it is de polonaise. Heakje yn, gean mei, gean hinne en wer, plof, plof, plof, plof! mei lytse stapkes sa lang de wize giet. Plof, plof, hja gean nei de oare tinte, de tinte ta alle dounsen, in tinte mei in houten flier. Dêr dounsje en hosse hja op klompen en op skuon. De spylman makket nije muzyk. Nou komt de Skotse trije. Hja stappe rimpen en bot, en giere fan nju sa ûnder it spande doek. Om de tinte hinne dounsje losse feinten de seuvensprong, kunstich, rigelmiettich, oerstjûr, hoe langer hoe fûlder. Op ien foet, op de oare foet, troch de knibbels bûge, ien kear, twa kear, trije, fiif en sawn - de seuven, de seuven, de seuvensprong.
Men zegt dat ik niet dansen kan. 'k Kan dansen als een edelman.
Hja wine har reklike leaën yn de linichste bochten.
De spylman hat nea lins. Hy fidelt mar. Hyltyd wer rôllet it jild him foar de fuotten om in nije douns. Op de mjitte fan de fioelemuzyk dounset dat jongfolk al de opsparre libbensnju der út.
| |
| |
Yn in hoeke fan de seaddetinte sit noch altyd it bleke keningspear, oant Siertsje har it teken jowt. Biskamsum giet hja efter him oan. Geane hja nei hûs? Graech! Hja is sa wurch. Mar Siertsje sil nou oan de ein ta bliuwe. Hy is net hielendal in labbekak. Earst nei it Balksterein, nei it hynderf jouwerjen.
‘Siertsje, nei hûsta, toe, ik bin sa wurch! Ik trilje sa!’
‘Net nei hûs! Hja tinke dan, dat wy der hwat om jowe!’
‘Mar ik jów der hwat om, ik bin bang!’
‘Net nei hûs!’ seit Siertsje.
Wylst Siertsje de sterke geve hynders bisjocht, tinkt Hinke oan har miswoechsenens. Dêr kaem it dochs fan! Heit hat har sparre. De minsken spar je har net. Spotsk hâldt hja harsels foar: ienkear komt der in ein oan. Lyk as fan dit feest strak de ein der wêze sil, sa sil einlings ek foar har brike lea de ein fan 't lijen komme.
Hwerom hja? Hwerom oaren net?
Kin hja wer fleurich wêze, lyk oan't nou ta by Heit, soargeleas as de fûgels út 'e bosk, de roeken, dy't as greate donkere blêdden troch de loft saeijen komme?
As de boerepearen ta it neifeest alle kanten fan it gea útjachtsje, rydt it keningspear klûmsk en stil oer de klinkertwei nei de pleats yn de roekebosk.
(Fragmint út: ‘Ta him dyn bigearte’)
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd