|
| |
| |
| |
Geart Jonkman:
De moeting.
Nicolai gappet tomûk efter it jounsblêd en sjocht oer de krante op de smaekleaze elektryske klok boppe de taepkast. Kom, it wurdt njonkenlytsen tiid. Mei in lichte bûging nimt er ôfskied fan de trije hearen, dy't oan deselde lêstafel sitte en rint nei de kapstôk. Ofwêzich taest er nei syn sloppe hoed, docht de jas oan en knopet de sjael om. Hy hat noch in pear minuten, it concertgebou is ien strjitte fierder. As er de doar út stapt, falt syn each op de griene ljochtreklame fan in deiblêd, it blêd dêr't er kultureel mei-wurker fan is. Mar hy ergeret it him net; wol komt de namme him bikend foar. Syn tinzen twirje tusken Debussy, Tsjaikowski en de gearkomste fan it froulju's-boun by him thús. Hy hoastet en bitrapet himsels dan op in blidens, in djip inerlik lok, earne sûnder reden yn him opwâljend. Hy forgeliket it mei in myld reinen nei in gleone droege simmerdei en forwûnderet him. De snie wisket him lykwols kâld en skerp yn it antlit; hy glimket fyntsjes.
Aenst sil er hearlik weisinke yn de sêfte loge-kjessens en him widzje litte op weagen fan wûndermoaije muzyk.... Hwerom moat er nou ynienen oan hûs tinke, oan de kleankast, de bontjas fan syn frou? Hy merkbyt de ûnlogyske sprong fan syn tinzen mar fynt gjin forklearring. Yn stúdzje wei stekt er de hannen yn de djippe jasbûsen, as soe dêr de kaei fan it geheim to finen wêze. Hoe komt er nou yn 'e fredesnamme by dy bontjas? Mar dan wurdt syn brein helder en it byld fan syn omjowing skerper, lyk as de bylden op it wite doek skerper bylûke, as men de stân fan it projeksje-apparaet forbetteret. In pear trêd foar him út sjocht er, yn 't ljocht fan in lantearne, de glâns fan in donkere bontjas. In swarte hoed mei brede rânne swevet der boppe. De iene earm knypt in swart-learene tas tsjin de slanke lea. Boppe de oerskuon skimert in smel rântsje wyt bont. In elegante forskining, tinkt er; en fannijs fielt er de oanwêzigens fan in djip lok, fan eat dat goed is, yngoed, en forwûnderet him.
Hy tinkt hastich even oan hûs, dêr't in keppel froulju sit to smoken en to diskussearjen oer it plak fan de frou yn 'e maetskippij. Is hy ûnmaetskiplik? Der is gjin stil en rêstich plakje mear yn 't hûs, de stimmen gounzje troch de fierste doarren... hou, hwat bart dêr?
In sekonde letter bûcht er him oer de frou dy't niis foar him roun.
| |
| |
- Kin ik Jo helpe?
- Graech.... né, 't is neat, tankje.
- Ja, 't is glêd, moatte Jo noch fier?
- Nei 't concertgebou.
- Ik ek; mei 'k Jo in earm oanbiede?
Hoeden rinne hja fierder, de fêsttrape snie is robberich en glêd. Nicolai huveret; in fier lok fan lang forlyn, de tsjoen fan in kostber bisit, komt oer him as in maitiids-wyn, dy't oer de lânsdouwen strykt en de rook meidraecht fan klaver en kouweblomkes. Hy winsket to sliepen en de dream fierder to dreamen. Romantyk? Hy glimket sûnder it to wollen. Dan fielt er dat de frou nei him sjocht, krekt as hja de hege stiennen treppen fan it concertgebou birikt hawwe. As er de holle omdraeit, fangt er in forwûndere, mar rêstige blik op. Hja glimket. Hy triuwt har earm hwat stiver tsjin him oan en wurdt der sels kjel fan. Hoeden steunt er har op 'e treppen.
- Hwer sitte Jo? freget er mei in stim dy't er foar 't earst heart. En, as hja anderje sil: - It plak njonken my is frij.
‘Joun’ hie er noch sizze wollen, mar om ûnbigryplike reden wegeret syn tonge.
Oan in amper to merkbiten biweging fielt er har wifel, in amerij.... dan knikt hja him ta dat it goed is. Hy helpt har út de jas en op 'e teannen rinne hja nei de sitplakken. Nicolai sykhellet djip en ammet de rook yn fan parfums en froulju's hier en fielt it as in woldied. De loft is swier fan roken en rûzjende klanken, de sfear fan in frjemd bûnt libben hinget yn de seal en hy ûndergiet de tsjoen fan dizze wrâld lyk as yn syn stúdzjejierren, as er nei in hynstespul gyng en de rook opsnúfde fan de manege: hynsteswit en seagemoal.
It applaus kundiget de komst oan fan de dirigint. In pear sekonden.... en dêr rûzje de earste klanken oer de minsken; melodijen weagje troch de seal en stige jubeljend omheech tsjin de machtige pylders. Nicolai slút de eagen en de ouverture spielt as in boartlike sé om syn sliepen; hy is wurch en fielt in lichte dwilens. It ljocht kringt read troch de eachlidden; in djippe tofredenheit makket him loai.
De muzyk swijt en hy wurdt him biwust, dat er net allinne is. Hwat in eal profyl. - Hoe founen Jo it, freget er, om hwat to sizzen.
- Machtich, seit hja sêft. Dan swije hja beide wer.
Hy stoarret oer de balustrade en hat in fizioen fan in oäse, yn de einleaze gleonens fan in woastyn. Fannijs rûzet de muzyk oer de minskehollen; hy hat it gefoel, as waerd er meisleept fan
| |
| |
in machtige stream dy't, tsjin alle wetten yn, omheech stout, om dan tongerjend yn 'e ûngroun to stoarten. Syn frou sil nou wol thé ynjitte of bonbons presentearje, of sigaretten; en de âld-faem út de Aegje Dekenstrjitte sil wol eamelje oer de frouljusbiweging yn Ingelân of Amearika. Hwat sjonge dy fioelen; it lit him tinke oan in foarstelling út syn bernejierren, as hja thús, wylst heit oargelspile, dat liet songen fan it fjild fan Efratha. Dan hearde er it machtich rûzjen fan ingelewjokken, waerd der suver kjel fan, en dan songen de ingels mei in lûd, sà klear, sà boppeierdsk, dat de kâlde skrillen jin der fan oer de rêch rounen. Hy krijt de rook fan appeltaert fannijs yn 'e noas, appeltaert, dy't mem de deis foar de krystdagen bakte. It fjild fan Efratha en appeltaert wie einlings ien bigryp. Ja, it moat west ha, sa't dizze fioelen sjonge, né jubelje. Dit is Tsjaikowski.... Soe Tsjaikowski ek oan de ingelesang en Efratha tocht hawwe, doe't er dizze muzyk skreau? Hy moat it al heard hawwe, ear't er de pinne op 't papier sette; hoe soe in deagewoan minske oars oan sokke himelske klanken komme?
Soe hja bigripe dat er troud is? It is goed by har to wêzen. Yn tinzen wei set er har even tusken de froulju by him thús. Soe hja ek in akademyske titel hawwe, lyk as syn frou en de frou fan Binnendyk?
Mr. Agnes Beatrice Heerma hie op de ûndertrou-kaerten stien. Syn namme stie der hwat sljocht ûnder: Boate Nicolai.
Né, hja past net yn dat formidden fan swierwichtige moderne froulju, dy't mear forstân as hert hawwe. Hja draecht de sfear fan eleganter en romantysker tiden. Wer swijt it orkest. Mar in minút letter stekt de dirigint syn stok omheech. De klanken binne lichter nou, gjin machtich rûzjen fan weagen, mar in fyn boartlik twirke, in sigentsje soms, it lichte rûzjen fan frouljus-klean, bimongen yn de rook fan kamperfoelje, as men op in simmerjoun by in beamwâl lâns fytst. Frjemde bylden brûkt er joun, bylden út 'e puberteit, né, earder noch. Hy slút de eagen heal en ûndergiet jitris de tsjoen fan hiel de bûnte wrâld, minsken en klanken. It is goed to libjen, tinkt er, 't is goed nei in concert to gean, neat to sizzen, harkje, dreame. Hy woe dat de dream bleau. De frou nêst him genietet stil en is sichtber lokkich. Soe hja ek dreame, fantasearje, lyk as hy? Dan forliest er him yn it rhythme fan de dirigearstôk en mimeret oer lytse dingen, dy't him nei binne; allinne syn hûs is in frjemd fier ding.
Ynienen skrillet er to-wekker fan it daverjend applaus; de dream is út.
As er har yn 'e jas helpt, reitsje syn fingerseinen licht, en
| |
| |
hast net to fornimmen, de teare blankheit fan har hals. Hja skrillet. Hy fielt deselde emoasje as yn syn H.B.S.-jierren, doe't er Rixt Bottema patte. Rixt mei it kastanje-brune hier en de ljocht-grize eagen; frjemde tsj instelling, dy't him loek en bitsjoende. Dizze frou hat gjin tsjinstellingen, alles is yn 'e like en der is gjin ding, dat him net eigen is. Hat hy har altyd kend, hat hja....
God, hwat stiet er hjir idioat.
Hja merkt syn bitizing, sjocht him in amerij forwûndere oan, knikt him dan glimkjend ta en seit: - Sille wy mar?
- Wol graech, seit er, as hie er wit-hoe-lang op har wachte. Hy skrillet fan de opteinens yn syn stim. Hja nimt syn earm, as hie 't jimmer sa west, en in pear tellen letter stappe hja de kjeld yn. 't Is, as wie him in swier pak fan de skouders nommen. Hy rint liniger as oars en de robberige fêsttrape snie hinderet him net. By De Faun komt immen troch de greate draeidoar. Nicolai fangt in pear maten op fan in liet út Der Bettelstudent. Hja merkt syn yn bistân stean, sjocht him oan en seit:
- 't Is goed.
Yn 'e veranda-herne is in tafel frij. Hja sjogge út op it plein, dat hja niis oerstieken. It oars sa drokke knooppunt leit der suver forlitten hinne. De inkelde minsken rinne hastich, sichtber langjend nei in nofliker hinnekommen. In bylkerige Amearikaenske wein glydt hoeden om de forkearsheuvel hinne.
Wylst de ober de bistelling forsoarget, ûntskuldiget er him, dat er him noch net bikend makke hat. Hja laket en seit:
- Hwat jowt it, oft jo mynhear A. binne en ik juffer Z.? Sûnder dy wittenskip bliuwe wy faeks ússels en rinne wy minder kâns yn earbere maskere boargers to foroarjen.
- Lit ús dan leaver ússels bliuwe; hark, hoe fynstû dizze muzyk? O, nim my net kwea, ik woe....
- Hwerom? Ik sil ek dû tsjin dy sizze.... de muzyk is moai, romantysk, âlderwetsk; ik hâld hjir fan.
- Dû fynst it libben moai?
-Ja.
- Ik ek, seit er; en dan fortelt er fan syn libben, fan thús, fan it oargel en de ingelesang yn it fjild fan Efratha. fan de appeltaert, fan Rixt Bottema, syn kunde oan de famylje Heerma, syn houlik mei ien fan de trije dochters, Mr. Agnes Beatrice... en fan syn eigen dochter, dy't as twa drippen wetter op de mem liket. Hy fortelt it, sêft en sljocht, mar hat it sterke gefoel dat er liicht, dat er oer hwat frjemds praet, oer eat dat der net ienris is, nea bistien hat faeks.
| |
| |
As er swijt sjocht er yn har eagen de glinster fan in trien. Hja leit even har lytse hân op sines, lûkt him daliks werom en seit: - Ik wist dat it sa wie, dat it sa wêze moast; en dochs bistû lokkich en ik, ik ek. Wy fiele ús lokkich, wylst wy net lokkich binne, net wier? Binne wy oars as oare minsken? Binne wy net bifoarrjochte?
- Ja, 't is goed by dy to wêzen.
- Wy ha altyd by elkoar west, miskien. Mar nou't wy it witte, bliuwt ús neat oars oer as fuort to gean.
- Hoe bidoelst dat?
- Wy moatte aenst elk in kant út en net omsjen. Joun birikke wy it hichtepunt en wy moatte de oantins biwarje.
- Ik lit dy net allinne nei hûs gean, sa let.
- Domme jonge, ik bidoel dat it joun ‘ús joun’ is, allinne joun; wy moasten der einlings net oer prate; mar dû bist sa'n greate leave jonge, fol fantasy en illúzjes. Dat is moai; allinne yn dit gefal sjoch ik dy leaver as in man, in man, dy't him yn eat, dêr't er mient rjocht op to hawwen, geneare kin, ek op in stuit as er it nei folle lijen en omdoarmjen foun hat; bigrypst my?
Hy knikt, om't er sa gau gjin wurden ta syn foldwaen hat.
Dan fielt er, dat immen nei him sjocht, immen dy't bûten stiet. Hy draeit de holle om nei't finster en sjocht yn it antlit fan in fanke; in oar fanke stiet hwat fierderop ûnder in lantearne. 't Is mar in amerij, in sekonde....
- Dyn dochter?
-Ja.
- Hark, Franz Lehar, Das Land des Lächelns. Hja laket him bimoedigjend ta. - Toe domme jonge, sjoch my ris oan en laitsje.
Hy laket, sjocht yn twa suvere kleare eagen; de swierrichheden falle fan him ôf. Frjemd, hy moat lokkich wêze joun, oft er wol of net. En hy praet mei har oer goede, lytse dingen en hja fortelt him fan har mem, dy't sa fan blommen houd en sokke moaije krânsen frisselje koe. En hja witte ynienen hûnderten lytse ûnnoazele dingen, dingen dy't lykwols op dit stuit wichtiger binne as it forstjerren fan in great presidint, of de Yndonesyske kwesje, of de moard op Gandhi. Frjemd, hwerom brûkt er jimmer sokke bylden? Nea komt er blykber alhiel los fan de krante; kultuer-forskouwingen binne....
Hja wiist nei syn pols-horloazje. Ja, wy moatte risselwaesje meitsje, seit er. Hy helpt har yn 'e jas en even letter rinne hja as twa lokkige balsturrige bern troch de stille strjitten. It snijt. Alles is goed, sa't it is.
| |
| |
Hja nimt de kaei út har tas. - Nou meist myn wente biwûnderje, seit hja laitsjend.
De keamers binne ienfâldich mar bûtenwenstich smûk en smaekfol ynrjochte. Hy kin him lykwols net losmeitsje fan it gefoel, dat er hjir altyd west hat. Elk ding is him eigen....
Twa ûren letter rint er allinne troch de forstoarne stêd. Hy is bliid fan binnen en freget himsels ôf hwerom. Hja hat him yn neat bikronken, bihalven yn de hope. Mar hy leaut net, dat dit it einbislút is. Dat kin net, dat mei net.... Syn fuotten binne lichter nou, hy fielt him jonger, sterker, né, hy moat de kar dwaen.... nou net oan tinke, har hiele famylje sil as in greate wals op him tarôlje, him forpletterje as 't net oars kin.... hawar, dat sil er aventûrje, nou allinne tinke oan joun, oan de nije frou, dy't dochs safolle eigener, bitrouder is.
By syn hûs sjocht er dat it ljocht noch baernt. Hja is dus net op bêd.
- Joun, Agnes!
Hja sjocht op 'e pendule en seit: - Joun Boate, of leaver ‘moarn’. Dû bist ier, of let, krekt sa ast it neame wolst. Wie 't concert goed?
- Moai, bûtenwenstige moai.
Hy hat de lichte spot, bimongen yn bihearske nijsgjirrigens wol merkbiten, jowt har de pat op 't wang, neffens gebrûk en seit: - Ik ha neitiid noch earne oars west.
- Ja, yn De Faun. Har stim is waerm noch kâld, lyk as altyd.
- Kom, seit er, wy geane mar op bêd, sliep wol.
Hy stapt troch har sliepkeamer nei syn eigen. By de doar draeit er him om, wol noch hwat sizze, mar wit neat.
- Nacht Boate, seit hja, wer mei in lichte spot yn har stim.
- Nacht!
Alles is hjir frjemd; hy wennet hjir by yn, hat der gjin part oan.... De deale, hy moat de wekker noch sette, moarn nei Bussum ta mei de twade trein....
Trije wike hâldt er it út, dan stiet er op in joun foar de bikende doar. Der sit in boerd oan de muorre, in greate emaljeplaet: Mr. F.Tj. Hoogland, Advocaat en Procureur.
Der komt him in advertinsje foar de geast, in goed wike lyn. Hja wennet hjir dus net mear. Hie hja dêr wis fan west, dat er dochs komme soe? Of wie hja net wis fan harsels?
In doar fierder lit in âld man in hountsje út; faeks kin dy him paedkundich meitsje.
| |
| |
Mar de âld man wit allinne, dat hja forhuze is. Hja wie hjir allinne yn 'e winter, dit wie de trêdde leau 'k, seit er. Nimmen wit har namme, hja pianospile in bult.
Hy bitanket en rint stadich fierder. Even hat er it gefoel, as reinde it yn him, in tryste, fine rein. Mar dan wurdt alles him ynienen lichter en ljochter. Hy hat in goede oantins hâlden.
Sêft floitsjend rint er deselde wei, dy't hja trije wike lyn gien binne. By De Faun kin er it net litte en stap even binnendoar. De tafel yn 'e veranda-herne is frij. De fioelist stapt tusken de minsken troch en bliuwt spyljend by in pearke stean.... Franz Lehar, Das Land des Lächelns.... en hy mimeret oer hûndert lytse ûnnoazele dingen....
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd