De Tsjerne. Jaargang 3

[p. 137]

G. Mulder:
Sa as heit it sei

- Dêr!

Sjouke smiet mei in reslút gebaer de tekkens oer it fuottenein fan syn ledikant en seach nei de blommen op 'e glêzen.

Winter, winter en jitris winter. It hâldde net op.

Waer om siik to wurden en ûnder de tekkens to bliuwen.

Nou, hy hie de tiid oan himsels, syn skoalle wie sletten, om't de branje oprekke....

Ynpleats dat it Hege Regear nou alle ûnderwiiskrêften - krêften, jawis! - en de hûnderten studinten en mear fan dy krêften, dy't mar hwat omdangelje, nei de minen jage om stienkoal to dollen.... ynpleats fan alle kranten mei folle ûnsin en in inkeld wier wurd in moanne to forbieden en dy redaksjes en setters en mear fan dat reau út 'e biskerme bidriuwen by dy krêften út de wittenskipswrâld yn to dielen... ynpleats fan alle winkellju en keaplju en boeren mei de kij op stâl en net to folle foer yn 'e skuorre.... koartsein al dy omstippers, dy't flokke as de mynwrotters stake en psalmsjonge as hja in Snein trocharbeidzje, krêften, ûnmisberen en wite hynders, hiel dat naesje.... ynpleats fan sokken swart-goudsikers to meitsjen, lit men har yn of om 'e hûs of in kantoar of yn it bûthús omheukerje oant se mei gryp of sa tusken bêd en tekkens kinine en aspirine kôgje.

En dochs binne dy blomkes moai, dizze, lyts as Heliotropen.... en Sjouke bleau sitten nei dy blomkes to sjen oant er kâld waerd en gjin nocht mear oan skearen hie.

Doe rôp syn frou:

- Sjouke, reagje dou de bern ris fan 't bêd ôf!

Hy hie dy mannen al wakker mâltjirgjen heard en skoude har keamersdoar iepen:

- Jonges, as de blinder!

Seis holkjessens moeten syn mei problemen oerladen harsensswurk.

Efter de sletten doar rôp hy, dat de frou it mar hearre soe:

- Ik siz it tsjin jimm' mem, hear!

Yn de koken stie syn waerm waskwetter ré.

- Moast dy earst net skeare, Sjouke?

- Né. 'k Mocht ris in kreas jongfaem moetsje!....

- Hwat healwiis praet yn de iere moarn!

[p. 138]

- 't Is ek healwiis waer, ju.... en it Regear is healwiis en de dichters binne healwiis.

- Hwat in segen datstou proaza skriuwste....

- Frouk....

Mar hja wie al fuort. Dy frou fan him, jimmeroan warber yn de húshâlding en soms sei hja in wurd, dat sneed snie....

- Frouk, ik sjoch gjin doek ju!

- Dy hinget oer dyn skouder! rôp hja út de keamer wei.

En doe't er de droege doek oer syn oantlit roste, skoude hja gauëftich troch de kokensdoar en soe de treppen op nei de bern.

- Earst in tút.... 'k bin skjin!

Sjouke griep syn frou fêst.

- Doch nou net, Sjouke.... de dei hat noch gjin joun. En dy bern moatte yn 'e klean.... lit my los.

Hy krige in mep op syn hannen en frege net om in twaden.

Dêr, nou wied er ek al nijsgjirrich op 'e frou, regear.... dichters.... frou, 't koe sa wol wer ta. Nammers, de frou foel net ta. Wurk, wurk en arbeidzje.... stopje, naeije en waskje en iten siede, bêdopmeitsje en swilk wriuwe.... en gjin tiid foar in tút, gjin tiid foar in boek of it moast dan al Snein wêze, gjin tiid om ris nei maten op bisite to gean of ris in joun nei in stik of in film.... of it moast op har jierdei treffe. Neat mei to bigjinnen, mei it Regear net, mei de dichters net en mei de frou hielendal net.

Dy dichters, hy soe it harren ris kreas op it baitsje spuije.

Hwant hy hie juster oan de iterstafel út Jeremia lêzen fan de Rechabiten, it fiifentweintichste haedstik, hy soe it nea wer forjitte, en hjoed-de-dei noch nei de dichters gean en harren sizze:

- Jonges, in sigarettebontsje foar in fers op de Rechabiten... né, nèt om dy buorrel of dat glês wyn, dat jimm' sûpe, mar om hwat jimme Heit sein hat, lossleine duvels!

Jimme, jimm' binne allegearre fan Prof. Barth mei de moalsek slein.... Barth, dy moderne Kersten.... en beevjend freegje jimme, oft it barre mocht ‘dat het je nog eens mag komen staan te gebeuren’, de bliksem fan Gods verticale streek troch de horizontale fan jimme.... en dat sil dan de iepenbierre God wêze, de wjerljocht ynsté fan Gabbatha en Golgotha.... stommelingen, witte jimme dan net, dat it Foarhang stikken skuord is? Jimme, jimm' krimmenearje oer dy sabeare-Kristenminsken, dy't jimmeroan yn 't Alde Forboun omwjirmje en it ha oer gebot op gebot en rigel op rigel.... en sels jubelje jimme oer in forskûle God yn in lôgjende hage.... hjir nou,

[p. 139]

mûlen út hegere sfearen, pak oan: in tabaksbontsje foar in fers oer de soannen fan Jonadab de soan fan Rechab.

De titel doch ik jimme kedo, pak oan en skriuw: ‘Wy hâlde hwat ús Heit sei’. Skriuw op, troch de muze forljochte en tsjûgje! Hwant ús wrâld hat stienkoal nedich - wy komme om en forklomje - en kleare wurden - wy komme oars om yn de leagen en fortize!

Doe't Frouk de trije jonges wosken en oanklaeid troch de keamersdoar treau - kaem Sjouke ek klear mei syn handoek.

- Stakker, stakker! rôp Frouk, dou sjochst der nou krektlyk út ofstou dy eltse moarn yn in healmingel lij wetter waskest! De wolle fan de doek sit dy by stikeltriedpuntsjesfol yn it burd.

- Healwize, sei Sjouke.... smiet de doek del, sloech de kokensdoar efter de frou ticht.... en sei doe wier goemoarn tsjin de jonges yn de keamer.

Mar hy siet dêr mei it gat op 'e spikers: it Regear, dêr koene jy flamjende artikels tsjin skriuwe.... de dichters wiene berne om mei arguminten knock out to slaen - en dat soe hjoed wêze! - mar de frou, fan de frou kamen jy nea los!.... Krektlikemin as hja fan har wurk.... En Heit sei: De hiele Bibel lêze, jonkje.... hy lies wer fan Jeremia.... en yn dat haedstik nei de Rechabiten forbaernden de dichters de Wetsrollen....

Doe naem hy in boek, dat yn it Deiblêd bisprutsen wurde moast en hy lies earst hwat de útjower der fan sei:

‘Men zou dit boek een Christelijke roman kunnen noemen, indien deze aanduiding niet als het ware erfelijk belast was door allerlei stichtelijke en veelal minderwaardige litteratuur....’

Klets! Dêr lei it boek.... en de boartsjende jonges waerden suver kjel.

Sjouke griep in pinne en in stik papier en soe dat boek, sûnder it lêzen to hawwen, ris in plak yn de litteratuer jaen,... mar it bleau by in greate kop, trijerisom tsjok ûnderstrepe: Ongehoorzaamheid, hèt groote manco in onze litteratuur.

De trije jonkjes hiene wakker wille.... en de frou fleach fan de skille nei de koken en fan de koken nei de skille.

Hwa libben minske koe nou sa in oardiel skriuwe dat as de bliksem ynslaen en as de tonger beare soe?

Doe tocht er oan Barth en de dichters en hy stampte syn skoech tsjin it swilk.... dat neat werom die. Hy stoude oerein.

- Moai boartsje, jonges!

Hja seagen net iens omheech, sa'n wille hiene hja mei it ark oer de flier.

[p. 140]

Yn 'e koken rattelen pannen.... Sjouke griep syn jas en flechte Amsterdam yn.

In kertierke kuijerje en doe stie er by in dichter foar de doar. Hy moast trije kear skilje.... doe liet in spjochtich fanke him troch de foardoar en frege:

- Hwa kin 'k sizze....?

Mar Sjouke wie al troch de keamersdoar en sei goemoarn tsjin de frou fan syn maet.

- Is Sake net thús?

- Né, hy is niis krekt de doar útgien.... dou moatst him tsjinkomd wêze!

Hja siet mei in nije bondel fersen yn hannen en liet him dy sjen.

- Gean sitten, ju, wolst in sigaret?

Hja stiek sels ek ien yn 'e mûle.

Doe praetten hja oer litteratuer.... en it die Sjouke deugd, dat in frou der sa oer meiprate koe. Mar hy moast de dichter sels ha en net dy syn frou. Dêrom, hy gie oerein.

- Bliuw nou sitten, Sjouke.... ik rop efkes oan 'e faem.... dat hja ús kofje bringt.

Wjerljocht en tongerslach tagelyk.... Sjouke mepte syn stoel tsjin it sket en ûnware:

- Kinstou dat sels net? Kofje fan dyn faem mei ik net!!

En hy stie wer op strjitte.... en sykhelle.

Nou siet er ek noch mei dichtersfroulju.

In healûrke, en yn dat hûs wenne in oare maet. Hy moast wer in skoft skilje. Einliks, mei in lytsen op 'e earm en in oare skriemende lytse oan har rokken, kaem de frou sels foar it ljocht. De doar soe suver ticht bliuwe.... mar dat koe dochs ek net.

- Geale is net thús, Sjouke!

- Nou, dou bist dochs net troch my biten?

- Ei né, ik kin dy doar hast net....

Wied er yn de goedichheit mar bûten bleaun. De kachel wie út; in heap smoarge ruften en klean leine oer de flier.... op in skriuwbureau lei in protte stopjen.... de iterstafel stie sa 't hja Amen sein hiene en it fromminske sels, nou....

- Dou sitst der yn as Germen yn de bleijen....

- Ja stakker, mar Geale helpt my ek nea.... hy woe net iens houtsjes kappe, hy woe de tafel net ôfromje, hy woe net op 'e bern passe, hy woe net nei it distribúsjekantoar om in skuonbon, hy hat de doar lulk tichtslein en is der útroun.... hy kin forhippe mei syn fersen en rare sinnen.

[p. 141]

Ut klearebare wrake tsjin de dichters smiet Sjouke de jas út.... kappe kachelshoutsjes, sette de kachel oan, himmele pannen en diggelguod en harke mei wjeraksel nei it rappe bekje fan de jonge frou.... dy't safier wie, dat se net earst it hier útkjimde mar alle help ta 't wurk, dat hja sels ek stean liet, oanfitere troch sels op sa'n stuit mei ta to pakken.

Doe krigen hja de douwen bret thús....

Op in plak, dêr't elk fatsoenlik minske wol ris ûnfatsoenlik op syn gemak sit, sprong de wetterlieding stikken.

Nei folle roppen en razen foun Sjouke de haedkraen.... Hy woe doe as in hazzehoun nei de leadjitter.

Doe sei dat wyfke ek noch.... dat hja wol in bern fan de buorlju stjûre koe, mar Sjouke wie der al út en fuort.

En oer dat wetterlek siet hy net iens yn tizen.... en oer it Regear ek al net, sels net mear oer de dichters, mar hwat sei Heit op syn troudei? ‘In jefte fan de Heare, myn jonge.... dizze frou, en elke dei de Bibel lêze, net hjir en dêr sa't it iepenfalt.... fan Genesis oant de Apocalypse’: Heit, Jeremia en in jefte. Mar dy oaren dan, lyk as fan syn maten?

‘Dou hast mei dysels to rekkenjen en net mei in oar.’ Ek al wer fan Heit....

En doe wie er thús, seach syn eigen frou yn 'e eagen, seach nei har hannen.... en moast doe foar har syn sûnden bilide: - Fanke, ik bin hjoed bliid, datstou net oan litteratuer dochste....

En hy tute dy rauwe hannen.

Twa dichters, troch Frouk - doe't Sjouke oankaem - efter suitedoarren biskûle treaun, geiden it út fan wille en kamen foar it ljocht; de iene sei en de oare rôp:

- Je reinste midsieuske romantyk!

- De Filistinen oer dy, Simson!

Frouk naeide út nei de koken en Sjouke krige de fuotten wer op 'e groun, hy andere:

- Geale, jonge, by jimmes is de wetterlieding sprong en Sake, by dy wachtet de faem mei de kofje! Skriuw dêr earst in fers oer.... oars sjogge jimme myn eagen net wer.

Doe hy de frou efternei. En yn de koken hat er har omraek oan 't forstân brocht.... dat syn Heit gelyk hie. Har fine feltsje njonken de waerme mûle wie suver bûnt. Mar hja soe gjin frou west hawwe as der gjin lok yn har eagen to pronkjen stie.... en as hja net sei:

- Sjouke, hwerom hastou dy nou earst ek net skeard!....