De Tsjerne. Jaargang 3

[p. 121]

Willem Eisma:
In idylle

De keamer wie folroun, en mei it heger kliuwen fan de sinne rekke it praet los, sleau en tofreden. Hja sieten oer de hiele keamer forspraet, en bliesden de walm fan de stellene tabak nei de souder. Forwezen stie de tafel skean yn 'e midden, mei de oerbliuwsels fan it rûge miel. De kachel stie fortutearze mids jiske en smoargens, as soed er wer barne. Hjir en dêr slingeren wapens en klean om. In kommandant lei yn folle útris skean yn it bêdsté, boppe op 'e gruzige tekkens, hy harke slûch nei de petearen, in goare hân oer de rânne hingjend, in segret tusken de fingerseinen. In sterke solide hân wie it, ien dy't bitrouwen joech; dat die ek it forware antlit, dat nou mei wolbihagen de keamer rounseach. Meastentiids hie it in krekt hwat tò ûnforskillige útdrukking; ek syn roppen wie justjes tò ropperich. Wis, de ploech hie it seldsume goed troffen.

Bûten ronke in iensume jager. Ien roun nei 't finster en seach omheech: ‘In fijân.’

- De lêste dan, om it harren lieder oan to sizzen.

- Né, sei in oar, wiis dat er by it loftwapen tsjinne hie, dit is ien fan uzes. Dizze siket om ús trein, om de stikkene trein. Dy wolle se nochris stikkensjitte.

- Wy meije wol wiis wêze mei ús trein. Faeks is der nimmen oars dy't in trein hat as wy, hwa wit. Dat boat hiene wy ek noch ynpikke moatten. Hwerom ha wy dêr gjin oerfal op dien? Der sitte tsizen yn, sizze se.

- De lieding, man.

- De lieding! Wy hiene it yn in sucht oprêdden. Dat soe hwat wurde: in trein, in boat, en strak miskien noch in tank; in echte tank.

- Liz net to jeuzeljen, dat ding bliuwt wol lizzen. Fan 'e wike strúnden dy rôvers hjir noch om. Né, hy ûntkomt ús net mear.

- It hie oars prachtich west....

- O man, hâld op yn 'e goedichheit oer dy forflokte pream, koest wol miene dat wy in binde rôvers binne. Hwat woest der winliks mei? Yn 'e optocht meinimme?

- Nou, de eare en sa.

De oaren laken nou breed-út.

- De eare, seit er, de eare! Dy eare fan ús dat is sahwat.

[p. 122]

Ien wike, of twa. En dan meije wy nei hûs ta. De eare! Libje dû mar fan dyn eare. En fan dat miterich boat mei tsizen.

- Ik tochte dat jim ek wol oer hwat aventûr mochten, bromde de man fan it boat, jim ha it noait net sa nau nommen.

It like as soe der kommandant yn it bêdsté oerein; mar hy joech him wer del en smookte rêstich fierder, út en troch gnizend om de sitewaesje.

Sa kreauden se hwat, slûch fan de gleonens en it iten. It wie near yn 'e keamer. It stonk nei oalje en benzine, nei biswitte klean en tuskenbeide tabak. De sinne stie nou op 'en heechsten en foel yn greate bondels ta de finsters yn, it sweevjende túch opheinend, en frjemde feguren tsjoenend yn 'e skimerige hernen. Bûtendoar wie it ien glinstering fan farske, sterke kleuren: grien en read en lôgjend giel. En tusken de wâllen en yn 'e hagen, dêr bloeide it, it bloeide oeral en oeral wie it Maitiid. Triljend wachte it lân, de wrâld wie ien liet.

De middeis fielden se wol dat it hjirre mei gauwens ôfrinne soe. De fijân loek werom, en it front, in fortize elastysk front, lei in mannich ûren efter de boskjes en de âlde rivier. De ploech hong in soad yn 'e keamer om, tsierend oer de oarders dy't al of net kamen. Mochten hja net mear sabotearje? Der waerd fan grute. Dat wie dan grif om 'e finzenen. Yn in súdlik lân hie it forset safolle forrinnewearre, dat de bounsmaten waerden der sels fan opkeard. Mar goed, dit hiene de lieders dochs foartiid ek wol witte kinnen? Hwerom hiene se har dan ta saboteurs oplaet? Of soe de ploech meigean, mei de fijân, en dan stokelje? Dêr soene se sin oan ha! Twa nachten, dat wie ryklik koart, as men jierren wachte hie.

- Miskien lit de staf ús hjir wol hwat ombongelje, en as de tanks dan foarby jeije kinne wy der moai efteroan fleane mei ús revolverkes.

- Ja, dy staf! Hja hiene nea gjin lieding bineame moatten. Wy moasten sels de lieding wêze.

- Och kom, hwat bleau der dan oer foar al dy hearen, man, dy't nou strepen en bannen ha?

- Dy moasten dan ús rang ha, en itselde wurk dwaen. Gjin rangen òf allegear deselde. Lit se opwaeije mei harren lieders, kommandanten en staffen.

- Der moat aenstouns ek hwat wêze om foar to defilearjen! narre ien.

- Krekt, de âlde trouwe klanten meije defilearje, en de oaren sitte op har bureau's en hawwe it foar 't sizzen.

[p. 123]

- Just, se moasten ús op 'e bureau's sette, hâldde de spotter oan.

- Nou, as ik....

- Och, hwat in kolder! Ik haw noch nea safolle ûnsin byelkoar heard. Hwat woest dû bigjinne sûnder lieding? Moatst anarchist wurde, man, strak bommen smite op 'e bureau's.

- Hwa praet hjir fan bommen? frege de anarchist noartsk, ik siz allinne dat der tofolle lieding is. Yn 't bigjin wie der suver gjin lieding, doe wie it in moaije tiid. Doe neamden wy elkenien dû. Dy tiid woe ik....

- Dêr koest it forset net mei opbouwe sa't it nou is. De wapens komme net op dyn kommando's út 'e himel rûgeljen. En dit iten komt hjir ek net fansèls.

- Nou, mar yn it suden is it soms in tizeboel yn 'e lieding, sizze se.

- Sizze se, sizze se! Witst wol hwer't it suden leit? En hjir is it bêst, pûrbêst. Us distrikt is geweltich. Hwat kinne dy dy oare skele?

- Dan mar pûrbêst man, en geweltich. Mar ik woe dat se ús hwat dwaen lieten.

- En ik woe, it wie mar fêst sa fier, dat wy neat mear dwaen hoegden, suchte in libbensgenieter, ik hie nou wolris smjucht op goede segretten dy't net stellen binne, en op in fytstocht sûnder razzia's. En ik haw skjin myn nocht fan de flieën yn 't bêd en fan de sitsjes ûnder de flier. Ik soe nou wolris in skoft oars net dwaen wolle as gewoan libje.

- Hwatst libjen neamst, sei syn maet, dy't de hertstochten fan syn tiid op it antlit stiene; jow my dit mar, ik fiel nou, dat ik foarhinne mar hwat vegetearre haw. Hwat wie doe de muoite wurdich? Né, ik woe dat ik dit hâlde koe.

- Rjochtsje frijheitsbrigades op, man, spotte de libbensgenieter, en dan oeral hinne fleane dêr't se forlet fan dy ha. My tinkt soest wol oanslach krije kinne en hâlde.

Dy fan de frijheit seach him lytsachtsjend oan. Dêr kinst dû net iens by. En sa'n brigade, nou dat soe de earste net wêze....

- Don Quichotte mienst?

- .... ik gean strak yn elk gefal as frijwilliger nei de koloanjes om mei to helpen dy frij to meitsjen.

- Ik ek.

- Oars ik wol.

- Wy moatte der as ploech hinne.

[p. 124]

- Lit my efterbliuwe, smeke de spotter, om jimme froulju to treasten. Aenstouns haw ik omtrint trije jier yn aksje west, en dat is moaijernôch.

- Ear't it hiele ryk frij is, is it net moaijernôch.

- Ik fiel gjin klap foar dy koloanjes. Dat lân seit my neat.

- It rûkt my tofolle nei effekten.

Hy stie nei bûten to sjen, nei de mosken dy't har formakken yn 'e moude fan it paed.

- Hwat dochstû strak? fregen se him.

- Hy giet by de technyske tsjinst, lake de kommandant.

Hy draeide him starich om en sei: Miskien gean ik wol nearne by. Ik wit noch net.

Doe seach er wer nei bûten. Mar ik wit wòl hwat ik éarst wol, tocht er. Earst wol ik krekt as dy iene sei, oars net as libje. Wy sille tonearsten wol feestfiere moatte, en dat is ek noch net sa gek. Mar dan gean ik der op út, ride troch de greiden, en by de hege doarpen mei de stompe tuorren lâns. Ik wol in soad en lekker ite, en op echte bêdden sliepe, en sa folle mûglik sjen. Ik wol ek nei de sé ta; miskien driuwe dêr al fiskerboaten, en rûkt it dêr wer pikelich. En ik wol moarns troch in bosk rinne. En yn 'e heide swalkje en nei de wolkens sjen. Ik wol ek nei de stêdden ta en dêr yn in deftige gelegenheit sitte en oansjen hwat der lâns paradearret. It leafst soe ik op in terras sitte, mei in faem, en dan op 'e eftergroun hwat sentimentele muzyk. Noch better wie it en gean de strânboulevard op, en dan by jountiid. As alles dan hwat meiwaret, ek de sinne dy't him deljowt, komt it oare fansels.

In ûndergeande sinne! Hwat in idylle! Né, de moderne idylle's dy binne sa net, dy hawwe neat mear to krijen mei sinnen en moannen. Segretterook en neonljocht, is it nou. Binne der wol moderne idylles? It is neat foar my, ik hâld it mei moanneljocht.

Goed, ik bin dus oan it swalkjen. Moarns harkje ik nei in âld karillon. As dy der noch mar binne. Yn 'e greate stêd wie it noch wol, doet wy op 'e souder stiene en.... né né, dat nou net.

Ik harke dus nei it karillon, en nei de lûden fan in stêd dy't wekker wurdt: de skille fan in karre, it iependraeijen fan in finster, in tram dy't him troch in bocht wringt; en nei de groet fan in man oan syn frou, dy't him dan yn 'e doar nei-eaget; nei alle lûden dy't ûnbihindere troch it finster wynderje.

As de sinne boppe de reade dakken stiet, gean ik de stêd

[p. 125]

yn. It rûkt frisk. De minsken geane as sjogge hja de sinne foar 't earst. Ik flanearje mar hwat troch de strjitten, en stek ris oan yn in stille kroech. De doar stiet iepen en wylst ik hwat waerms drink, sjoch ik bern boartsjen en hear ik mosken oangean yn in dakgoate. In frou hinget oer de balustrade fan in balkon en ropt hwat nei in negoasjeman.

As de kastlein oer de oarloch bigjint, gean ik der wer op út, bygelyks nei in plein mei douwen, of nei in himmel plantsoentsje mei in fontein, dêr't âlde mannen har op in bank deljown ha. As ik my net genear sjoch ik ris by in wurkobject, dêr't alles warber en ûnoersichtlik trochinoar draeft en mealt.

Sa wol ik alles opnimme, it lân en de stêdden. En as ik dan sjoch hoe 't de wurge minsken wer glimkje, en de bern har tjirgje yn de strjitten fol sinne; hoe't de doarpen wer feilich tsjin de hichten lizze, en de minsken wer oer de ekers trêdzje, en de leafde de paden lâns giet, sil ik wer witte, mar nou folle blider: it hat goed west.

Dat sil ik fortelle oan de minsken, dy't om 'e nocht op ien fan harrens wachtsje. Ik sil har skilderje hoe't dy't gien binne it libben wer yn de strjitten brocht ha, en op 'e pleinen; dat it wer yn de wenten is, en oeral.

Sa linkenoan sil it nije wenne. De sinne sil banael wurde en de strjitten ientoanich. Ek sille de minsken har bytiden forfele. Dan wurdt it heech tiid, dat ik my der op bisin hwat ik wol.

Mar doe't er safier wie bigoun er wer by it bigjin: as wy frij binne wol ik earst.... en weve in nije wrâld, kleuriger as de foarrige.

Immen joech him in dúst: Lit dat hiem nou mar lizze, dat rêdt him dêr wol. Hearris, giest dû ek mei nei de koloanjes? Forskate fan de ploech gean der hinne.

- De koloanjes?

- Ja, dat sei ik.

(Fragmint út ‘De forgetten post’.)