De Tsjerne. Jaargang 2

Op it harspit
Les enfants du paradis

‘De bilangstelling wie ûnbidige great, en de steatlike en stylfolle riedsseal fan it stêdhûs, dy't al ridlik gau folroun wie mei noege autoriteiten, moast it oansjen dat ek forskate litteratoaren, dy't dit net misse woene, har doarren ynkamen: sa seagen wy de dichteresse Rixt, dy't de reis út Dimter der om makke hie, clandestyn nei binnen glûpen. Oaren sieten der al ûnder it ien of oar forlechje, mar hoe dan ek, hja bleauwen’,

sa lêst men yn de Heerenv. Koerier fan 11 Okt. 1947 yn in forslach fan de útrikking fan de Gysbert Japicx-priss. Ut dit birjocht kriget men in ûntstellend byld, hoe grinsleas pertael, sensaesjesiik en piëteitsleas it Fryske litteratorendom, dat forflokte naesje fan loaikerts, parasiten en houlik-

[p. 352]

brekkers, langer wurdt, hoe't hja harren ûnsmaeklike noazen oeral by foarenoan stekke wolle. Yn forbân mei dit alarmearjend skandael, dat de rêst en de feilichheit yn ús Fryske lânsdouwen earnstich yn gefaer bringt, in mannich fragen oan it Provinsjael Bistjûr:

1.	Hoe great wie it tal ynbrekkende litteratoren sa út 'en rûgen? (Soks mei it each op in telling fan dit maetskiplik ûnnut en de folkssounens forpestend skaei, en de eventuële needsaek fan towurkstelling yn in kamp foar a-soasjalen en extremisten. Fierders mei it each op oriëntaesje fan de litteraire tydskriften, dat dy har kolommen fan dit bret suverje kinne).
2.	Hokker forlechjes brûkten hja by it bistoarmjen fan de stylfolle riedsseale (oanfraech fytsbannen, consumintekredyt, bern oanjaen etc.)?
3.	Sjocht it earwurdich Bistjûr net it gefaer dat ús skoander lân fan dit roppich rudich rosmos kealfretten en mei ûnhurige sykten ynfektearre wurde sil, en dat men it troch dit ta to litten lâns woldijen en politike goodwill oerleveret oan de ûntbinende chaotyske krêften fan de revolúsje fan it proliteratoriaet?
4.	Sa al, is it Bistjûr dan ré ta to jaen dat it tokoartsketten is yn wachens, en dat it in kloft wapene mannen by de yngong sette moatten hie, om elk dy't der sûnder in Ausweis mei ‘Autoriteit’ der op, yn woe, yn 'e kraech to pakken?
5.	Kin der garandearre wurde dat ditsoarte fan lânsgefaerlike ûnrêststokerij, dy't eltse earbiet foar it gesach toneate docht, tonei net wer foarkomt?
6.	Sa net, kin der dan net foar soarge wurde dat foar de litteratoren en harren oanhing oare jierren in skellinkje boud wurdt, dêr't hja foar 't leave faderlân wei eigenbou smoke, prûmkje, op 'e flier spije, flokke, huorkje en sûpe kinne, op in sadanige distânsje fan it podium, dat de Autoriteiten gjin lêst ha fan minne segaren, ûnfoege petearen, fize grappen, deilisskippen, dronkemanslieten, suertsjepapierkes, apenútdoppen, fan flieën, biflybke burden, bavianehier oer de kraech, ôftrape en fiterleaze skuon, forsketten flambards en ûnfatsoenlike lûden?

Der is fansels noch in oare oplossing, mar dy hâld ik privé, foar it gefal ik sels ea nochris in G.J.-priis winne mocht: In massale tinte ôfhiere, dêr't neat mear oan to fornielen is, mei bybihearrende draeimounen, sweven, autoscooters, touters en wippen, in boksring, in sjittinte, cowboyfilms, in neger-dounsorkest, in slajut en in man mei toeters, pêpers en feestpetten. De tinte stiet yn telefoanyske forbining mei de Riedsseale, sadat de plechtige stiltme dêrre yn 'e tinte fan in lûdsforsterker tûzenfâldich forsterke, dúdlik hearber is. En it hiele komplex is mei soarch ôffrede troch ûnder stream steand kramtrie, wylst in swierbiwapene plysjedétachemint, mei bloedhouen en skynfetten elkenien delleit dy't der útnaeije wol mei de kenlike bidoeling om de aertsfaderlike stilte yn de Riedsseale to forsteuren.

Pas dan sil de geast fan Gysbert Japiks, nou sa wreedaerdich opskrille fan dit goare njirrebrot, him wer rêstich deljaen kinne.

Undertusken wachtsje wy yn greate spanning op it offysjeel andert op ús fragen fan it Provinsjael Bistjûr, en sprekke wy it bitrouwen út dat it ûngewoane fan ditsoarte plechtichheden diskear jitte tofolle fan harren organisaesjetalint ferge hat, en dat dit pynlik wjerfarren har tonei better op har iepenst wêze litte sil.

Aux armes, citoyens!

A.W.