De Tsjerne. Jaargang 2

[p. 257]

[Nummer 9]

Theun de Vries:
Soldaet yn Arkadië

De fijân wie tobekjage, forslein en suver nearne mear to sjen. Us kavallerij siet him op 'e hakken mei fjouwerjende hynsders, de tonger fan 'e izers droande oer it fjild. Foar ús efterbliuwers, de oerwinners fan 'e dei, klonk it signael: rêst. - It wie let. De jiskerein fan 'e skimer forsloech yn 'e damp fan it krûd, dy't noch ûnder de himel hinge; de heide, dêr't wy slach levere hiene, siet fol mei gapjende swartbarnde holten. - Ik kroep, oer 'e mjitte wurch en yn 'e folle unifoarm, yn in soarte fan delling ûnder in strûk bremerheide, ik rôlle my yn myn mantel en joech my del. Ik sliepte samar. -

It lân, dêr't ik troch hinne kuijere, wie libben en helthaftich. Ik wist net, hwat my hjir brocht hie; ik hearde yn 'e fierte noch de kriichsmuzyk, mar de fanfare stoar al wei yn losse skoaten en slûge lûden fan in trom. Of wie it de wyn, dy't mei foarse longen baes wie yn it ikebosk? De mânske beamtoppen bearden as in griene sé; hja wekken myn wille en myn krêft. Soms woe it my foarkomme, dat ik hjir al ris earder west hie; mar tagelyk hie dat bosk ek de glâns en de biweechlikheit fan it ûnbikende, fan eat dat sterker wie as ik en dêr't ik my oan oerjaen moast. Myn wurgens waerd wei yn dizze opteinens en rykdom; ik roun as op fearren, en ik seach dat it gêrs, effen en ticht, hast net delbôge dêr't ik de fuotten sette. - Ja, ik waerd al in part fan dizze natûr, dy't like âld as jong wie. Hjir moasten yn 'e foartiid reuzen stapt habbe. Har neitins libbe yn 'e gewante earms fan de ikestammen, en it koe har amme wol wêze, dy't mei heltemuzyk troch de blêdden sûze... Ik wie alhiel net forslein, omt my, soldaet yn hert en siele, foar it earst de djippere sin fan dit bosk eigen waerd. Ik frege my allinne ôf, hoe't it kaem, dat ik sa oertsjûge rekke fan it stille doel, dat my oandreau, hwant dizze oeribel mânske groei, dizze himelstoarmjende beammen stiene dêr mar net foar neat, as in tafallich forskynsel op it antlit fan 'e ierde. Hja hiene eat út to stean mei it wiid en djip bisef fan frijdom,

[p. 258]

dat my hjir hinne lokke hie, fan in krêft dy't ik nea kend hie, as ik oan 't haed fan myn mannen op 'e fijân ynfleach. Dit bosk is der om my skjin to waskjen, sa skeat it my troch it brein; it naem my myn wurgens ôf, mar it makke my ek fol fan in lok, dat ik. nea earder bilibbe hie. Der wie eat yn myn bistean oan 't foroarjen - mar hwer soe dit hinne? Ik roun hastiger en ûnforduldiger, as moast der mei gauwens in boadskip foar my komme.

Tusken twa dellingen fan skaed saeide it dounsjen fan simmergoud en sinne oer in iepen herne. Ik hie hjir jerne hwat bliuwe wold, mar ik moast fierder, twongen troch de krêft fan hwat my hjir brocht hie. Ik seach noch in koart fizioen fan in stam, dy't yn 'e himel opskeat as in grien fjûr; de geweltige iik stiek syn ûnderste tûken oer my út, mar it meast moast ik sjen nei it fjûr, dat de ikebast yn 'e lôge sette, hwant yn dy bast siet, as in great faei each yn syn skaedholte, in gat. De beam wie gjin beam mear, mar in wêzen út it forline, dat my rie jaen koe, dêr't ik myn frage oan opjaen woe as oan 'e sfinx. - It wie al to let! Ik moast fierder! Noch efkes seach ik de skimen fan twa mânlju, dy't by elkoar stiene, tichte neist in âlde wettermoune. Hja murken my net op, sa't it skynde, hoewol ik harren deun foarby gong. Ik krige in fieling fan spyt en myn greatskens waerd frijhwat minder: ik hie dêr eat mist, de machtige beam, en de twa mânlju hiene my wit hwat fortelle kind. - Soe ik harren wer sjen? Soene hja my forstien habbe, as ik sprutsen hie?

It muoide my, dat ik nearne bliuwe mocht, dat ik nou al sûnt in skoft ûnder leger en freonliker beamte roun. It wiene line- en bjirkebeammen oan 'e side fan in heuvel, en myn paed gong stadichoan nei ûnderen. Ik hearde it lieden fan in klok. Der wie ek wetter; mei in forduldige earnst en in sunich sjongen roun it oer sân en stiennen, hjir en dêr skeat it hwat hastiger en waerd it in wetterfal. De klok joech oer mei lieden; ik fornaem minskelûden, ik seach folk op in greide. Hja murken my ek op, hja knikten fan fierren, wylst ik lâns kaem. It wie hardersfolk; yn it skaed fan it beamte legere hoarnfé. Ien fan 'e harders wiisde my op it miel fan brea en môlke, dêr't er mei dwaende wie; mar ik koe syn

[p. 259]

útnoeging al net iens mear bianderje, hwant ik glied fierder en fierder, ik kaem al by it doarp, ûnder 'e iperenbeammen fan it tsjerkhôf, in skoalleplein. De frede en bihaechlikens fan dizze oarde, dêr't gjin minske ea fan fjildslaggen heard hie, nei't it like, en dêr't de douwen yn 'e toer súntsjes rôpen, wie earst sa frjemd en hast sa ûnfordraechlik, dat ik in oeribel great heimwé fielde nei it ikebosk mei syn macht en muzyk. Mar de krêft, dy't my oandreau, kaem al tomjitte oan myn langstme nei feart en gewelt. De wyn, dy't him biskûl hâlden hie yn 'e blêdden en yn 'e fuorgen fan it lân, sprong op; wolkens kamen yn biweging, hja swalken swier ûnder it forwulft fan 'e neidei. Dêr't de delling ophâldde, seach ik it blinken en jeijen fan iepen wetter; en wylst de skelle lillepipen fan 'e stoarm fan fierren raesden, siet ik samar yn in boatsje en hie in roer beet. Boppe myn holle stie in seil, dat yn 'e wyn bigoun to bôljen; de plommen fan it reid sloegen djip foaroer. Ik klamme it roer mei alle krêft, mar ik wie net eang. It like my ta, dat ik faker fearn hie. De mar stie hol; hja krige de grounkleur fan 'e loft, dy't al rou wie fan buijen. Ik wist, dat dit myn ein net wurde soe; skean yn 'e wyn oplavearjend hâldde ik oan op 'e popelbeammen oan 'e oare kant, dy't yn in falsk ljocht to sjen wiene, De romte wie ien en al lûd, strielen fan rein streken de loft. Under de meagere beamkes fan in skiereilân stiene hûskes; ik seach it antlit fan in frou, de holtsjes fan lytse bern, dy't taseagen, hoe't ik foarby stoude. Mar ik koe al glimkje; efter it skiereilân sulvere de ljochte stripe fan in joun, dy't sûnder stoarmen wêze soe. - As in winder by 't hurdsilen brûze ik twa oare skûtsjes foarby, dy't kreaken ûnder de flankstjitten fan 'e wyn.

De joun wie sêft-rea as in skulp, doe't ik oan 'e wâl stapte. De sinne siet al efter de skimerige nichten; in mist fan reinbôgen wiisde it plak oan, dêr't hja har deljown hie. Ik hearde it blaffen fan in houn. Ik murk, hoe hoeden en starich ik troch it lânskip glied. Heech boppe myn holle stiene lytse wolkjes as de skobkes fan in fisk. De houn blafte dat it hwat die. Boerepleatsen leine mei wite gevels efter it nachtlik grien fan linebeammen. Dêr roun in âlde reed mei djippe weinspoaren; ik roek de swietrook fan in bloeijende hage-

[p. 260]

beam. Efter my pipe in wein. Ik seach om. In man en in jonkje sieten op 'e wein. De man smookte hwat út in stiennen pypke; it bern naem my mei greate eagen op en klapte doe yn 'e hânnen. ‘Sjoch, heit!’ rôp it; ‘dêr is er al!’ De boer skoude de striematte yn 'e nekke en seach my ris efkes oan. Ik naem him op, en it koe wrychtich myn broer wol west hawwe. Hy lake kalm en woltofreden; ik lake tsjin him. - ‘Dus einlings,’ sei er; ‘wy hawwe lang op dy wachte.’

Ik knikte. ‘It wie ek in hiele reis,’ sei ik en ik sprong efter op 'e wein. Wy rieden by de hagebeammen en koetsjekralen lâns nei it hûs. It lêste ljocht forstoar yn it modderplak op it hiem. De houn kaem ús optein tomjitte; ik bikloppe de rûge kop, wylst er ûnder it riden al tsjin my opsprong, om my de hânnen to slikjen.

Doe't de wein stilstie, kaem der in frommis út 'e hûs. - ‘Is de feint al komd?’ frege hja; hja seach my wol, oars. Wy, de mânlju en it jonkje, knikten allegearre, dat it yn oarder wie. - ‘Dat is dan mar moai,’ sei hja; ‘it iten komt ringen op 'e tafel.’ - Ik roek it spek en de pankoeken, wylst ik it hynder útsloech en op 'e stâl brocht. Doe 't ik weromkaem, wiene de boer en it jonkje dwaende mei it boarnen fan it fé. Ik holp harren en seach ûnderwiles ris yn 'e loft. De swellen fleagen heech en mei helder lûd; dit like mar bêst foar it waer tomoarn. En dat koene wy brûke; ik hie al sjoen, dat de seinen klear stiene en ik koe yn myn hânnen fiele, dat ik meane soe as in poep...

- Frjemd, - sa tink ik ynienen. - Ik bin dochs gjin boer? Ik bin in soldaet! Ik hear by it leger fan 'e keizer! -

Ik liz ûnder 'e bremerheide. Ik wriuw my de eagen út. It is nacht. Oeral snoarket it kriichsfolk. It stjonkt nei bloed en nei damp fan krûd. It is in dream. Alles, hwat ik bilibbe ha, is mar in dream... My is forgetten, dat it oarloch is, juster, hjoed en moarn.

Mar minsken, minsken! Hoe kinne wy ea wer dreame, sa lang as it oarloch is? Hoe kin immen, dy't skjin wosken is troch it ikebosk en dy't de wurken fan 'e frede preaun hat, ea wer in sabel hantearje?