De Tsjerne. Jaargang 2

R.J. Sipkens:
Orkestmuzyk yn Fryslân

It muzyklibben hat forskate aspekten, dy't mei inoar yn lykwicht wêze moatte om it soun neame to kinnen. Sa moat b.g. it folksliet in libben ûnderdiel útmeitsje fan de folkskultuer, sa moat de leke-muzyk - harmony- en fanfarekorpsen, koaren - net allinne bloeije, yn 'e sin fan it greate tal en spektakulaire konkoursen, mar yn 't earste plak opfiedingsfaktor wêze yn it ramt fan de doarpsmienskip en sa moat de muzyk as kunstutering aesthetysk forantwurde wêze en yn libben kontakt mei it hiele folkslibben stean. Dizze trije haedstreamingen, folksmuzyk, leke-muzyk en kunstmuzyk, moatte net allinne elk op harsels bloeije, mar hja binne op elkoar oanwiisd, hja kinne net bûten elkoar, hja binne diel fan ien gehiel.

[p. 220]

Dit kear wol ik de posysje fan de kunstmuzyk hwat neijer biskôgje. Ek it bigryp ‘kunstmuzyk’ is wer in komplex fan ûnderdielen en faktoren. Der falle ûnder de orkestmuzyk, de keamermuzyk, it oratorium, de opera en it sjongspul. Wij hawwe hjir to dwaen mei de produsearjende of skeppende, de reprodusearjende of werskeppende kunstner en it publyk. Oer al dizze saken is in soad to sizzen, mar myn bistek twingt mij ta in kar. Lit ús earst ris sjen hoe 't optheden de orkestkwesje der hinne leit.

Wij hawwe in bigjin fan in orkest: de L.O.F. In bigjin, omt it net in folslein biset apparaet is en mar foar in diel út faklju bistiet. Beide, de ûnfolsleine bisetting en it tokoart oan knappe faklju binne yn 'e groun tobek to bringen op tokoart oan jild. In net iens great symphony-orkest fan biropsmusici is mei in ton yn 't jier net to bisjen. En omt it der net op liket dat sa'n slompe jild foar dit doel op 'e tafel komt, sil Fryslân him bihelpe moatte mei in lyts eigen orkest, biskieden fan omfang en prestaesje. Yn it forlet fan great symphonysk wurk, dat yn in stikmannich plakken bistiet, moat forsjoen wurde troch in bisteand orkest en it is logysk dat dit de G.O.V., it Grinzer orkest, wêze moat.

Nou is it mei de exploitaesje fan in orkest sa, dat bij in goed bisette seal de yntréprizen sahwat krekt de ûnkosten fan sealhier, publikaesje, honorarium solisten ensafh. bidrippe kinne. De bileanning fan de orkestleden moat dus út oare boarnen komme en wol yn haedsaek út oerheitssubsydzjes. Wij binne nou sa fier, dat it Ryk, de provinsje Fryslân en de stêd Ljouwert alle trije foar dit doel in bidrach biskikber stelle, mar elk hat der kondysjes oan forboun, dy't de saek tige gearstald meitsje en dy't ik yn dit forbân net allegear neame hoech.

De Rykssubsydzje is alhiel foar de L.O.F., de provinsjale stipe moat forparte wurde troch L.O.F. en G.O.V. en de Ljouwerter bijdrage is bidoeld as stipe foar it Ljouwerter muzyklibben yn 't algemien.

Ek as de L.O.F. it maximum fan dit jild yn 'e hannen kriget, kin it dêrmei mar in diel fan syn leden finânsjeel stypje. Fan in salaris, dêr't in fakmusicus fan bistean kin, is gjin sprake. De man kin dus syn wurk yn it orkest nea as

[p. 221]

haedoffysje sjen, moat ek oar wurk dwaen, b.g. lesjaen, yn it amusemintsbidriuw arbeidzje, ensafh. Dit bitsjut ek dat hij mar in diel fan syn tiid oan it orkest jaen kin foar riptysjes en útfieringen. Wij moatte dus yn Fryslân alteast de kommende jierren net tidigje op in goed biset fakorkest. Dat is spitich, mar wier.

It doel is, dat G.O.V. en L.O.F. ankomme winter, ûnder auspiciën fan de foriening ‘Kunst aan Allen’ to Ljouwert in rige konserten jaen sille yn Ljouwert, Snits, Frjentsjer, 't Hearrenfean, Boalsert, Drachten en mooglik ek noch op oare plakken. Dêrneist sil it L.O.F. de bigelieding fan alle oratorium- en sjongspul-útfierings op him nimme. Mei de biskikbere middels liket mij dit optheden de gaedlikste oplossing ta, dat it wurkfjild fan de beide orkesten nou ôfbeakene is, dat der kontakt lein is tusken de bistjûren en dat in ûnfruchtber provinsjael-chauvinisme op dit mêd gjin kâns mear hat.

It wurd is nou oan de Fryske muzykleafhabbers. Men kin wol hurd roppe om in Frysk orkest, mar dan moat men ek sjen litte kinne, dat der wierliken forlet fan is. De subsydzjes fan de oerheitsynstânsjes skeppe de mooglikheit foar dit experimint. Mislearret dit, dan wurdt it in poepetoer om de saek yn 'e takomst to bihâlden. M.o.w.: komme der gjin minsken genôch op 'e konserten, dan bistiet de kâns dat de subsydzje ynkoarten of alhiel ynlutsen wurdt. Dêrmei is dan foar Fryslân de mooglikheit op in ûntjowing fan it muzyklibben foar jierren ûnwis wurden. En dan hawwe wij ek net better fortsjinne.

Der moat dus hwat barre, binammen yn de plakken dêr't orkestútfieringen jown wurde sille. It liket mij needsaeklik, dat men dêr in kearn fan minsken yn in foriening bij inoar swilet. Dizze pleatslike forienings kinne har dan yn in federatyf forbân oanslute bij ‘Kunst aan Allen,’ de organisaesje dy't op him nommen hat, it tarissende wurk foar alle konserten to dwaen. Mar de forantwurdlikheit moat net yn Ljouwert lizze, mar yn 'e plakken sels, dy't der bilang bij hawwe.

Der leit op dit fjild in dreech stik wurk op ús to wachtsjen. It giet yn wêzen om it bimasterjen fan in stik kultuerbisit,

[p. 222]

wurk op 'e lange baen dêr't idealisme en forantwurdlikheitsbisef foar nedich binne. Ik leau noch altyd dat Fryslân dy twa dingen opbringe kin.