Trotwaer. Jaargang 34

[p. 102]

In gouden medalje foar Fred Wagemans
Rudy Hodel

De Grote Hoop. Nederlandse kunst 1960-2001. Fries Museum, Ljouwert (o/m 14 april).

In skoft lyn, doe't ik noch foar de Ljouwerter Krante as keunstkritikus it fjild yn moast, wienen der altyd wer minsken dy't tochten dat ik ek keunstner wie, dat ik ien fan harren soarte wie. Hoe't se dêrby kamen wit ik net, mar hieltyd wer fregen se hoopfol oft ik ek skildere, tekene of myn fingers yn 'e wiete klaai stuts. Grut wie harren teloarstelling at ik dan as in automaat antwurde: ‘Nee, asjeblyft nee, ik bin gjin keunstner, ik ha gjin ambysjes of oanstriid yn dy rjochting, want ik ha gjin ideeën oer de wrâld, dy't de muoite wurdich binne.’ Skilderje (ensafuorthinne) as ‘kreative’ beuzichheid of - noch slimmer - as middel ta ‘kreative’ selsekspresje ynteressearre my gjin bal.

De tentoanstelling De Grote Hoop. Nederlandse kunst 1960-2001, dêr't wurk te sjen is fan 22 wichtige Nederlânske keunstners, giet eins oer deselde fraach. Wat is de funksje fan keunst? Is keunst it (ein)produkt fan de frije selsekspresje, de útdrukking fan it eigen, faak ta mytyske proporsjes opblaasde ego? Of is keunst in middel om de wrâld te toanen, en dêrmei it bewustwêzen fan de wurklikheid te ferhelderjen? Mei oare wurden: is keunst passyf en in doel op himsels of is keunst aktyf, in ynstrumint, dat ús oan it tinken sette kin? Fred Wagemans, it brein en de motor efter dizze foar Fryske ferhâldingen unike tentoanstelling, kiest lykas ûndertekene foar it lêste: keunst is it plak dêr't makker en taskôger elkoar moetsje.

De earste fraach is fansels de fraach nei de titel. Wat hat ‘De Grote Hoop’, dy't nei stront of poep ferwiist, te krijen mei de Nederlânske keunst fan 1960 oant en mei no? Alles, neffens Wagemans, dy't net allinnich keunsthistoarikus, mar ek tentoanstellingsmakker en galeryhâlder te Beetstersweach is. Lês syn hilaryske ynliedende katalogustekst en je begripe der neat mear fan. Want de útdrukking ‘de grote hoop’, oftewol de minslike ôfgong, hat mei de stront fan beide partijen te krijen: de stjonkende poep fan Karel Appel en alle oare frije kreativelingen stiet foar de reukleaze poep fan alle oaren oer dy't oan recycling dogge en dy't skite ta it ‘Nut fan it Algemien’. Je wurde der letterlik strontsiik fan. It hie hûndert persint better west om alle pseudoliterêre byldspraak troch it húske te spielen en foar in mear saaklike posysje te kiezen.

Dizze tentoanstelling giet (neffens my) foaral oer it ûntstean en de ynfloed fan de konseptuele keunst yn Nederlân sjoen troch de bril fan Fred Wagemans. Net mear en net minder. Sa binne der yn it Frysk Museum op syn minst fjouwer generaasjes Konseptuelen oan te wizen. De earsten binne de foarrinders fan Nul: Jan Schoonhoven en Henk Peeters. Dan komt de hard core generaasje fan 1968 mei Bas Jan Ader, Ben d'Armagnac en Jan Dibbets. Dêrnei komt yn 'e jierren tachtich de generaasje dy't de skilderkwast wer oppakt (René Daniëls,

[p. 103]

Marlene Dumas en Philip Akkerman). Yn 'e jierren njoggentich komt dan de grutte trochbraak fan de fotografy (Hans Aarsman, Rieneke Dijkstra en Micha Klein).

It hie neffens my ek mear doel hân om mear oer de jierren sechstich te fertellen, de tiid, dat de keunst definityf in oar gesicht krige. No beheint Wagemans him yn syn ynliedende tekst foaral ta it sinleaze abstrakt-ekspresjonistyske goai- en smytnûmer fan Karel Appel en de reaksje fan Nul dêrop. De folle wichtiger ideeën fan Dibbets en konsorten bliuwe yn it tsjuster. Spitich. Yn Denemarken, dêr't dizze tentoanstelling ek west hat, hjitte er From de Low Countries, realiteit en keunst 1960-2001. In titel dy't ek net botte helder wie, want goed besjoen giet alle keunst sûnt 1960 (yn Nederlân en dêrbúten) oer it begryp realiteit.

De iennichste konklúzje is dat it in poepetoer is en organisearje in goed en orizjineel ynklaaid oersicht fan de Nederlânske keunst sûnt 1960. It is sels de fraach oft der noch wol Nederlânske keunst bestiet. De doarpsmienskip dy't de Nederlânske keunst bygelyks yn 'e njoggentjinde ieu noch wie, feroare hieltyd mear yn de mienskip fan de metropolis. De ynfloeden komme hieltyd faker en hurder op ús ta út it bûtenlân. En ek de yndividualisearring wurdt hieltyd wichtiger. Nei 1970 binne der amper noch keunstners dy't mienskiplike útgongspunten en idealen ha. En ek dat leart dizze tentoanstelling. Wagemans docht oan 'e ein fan syn ferhaal noch in skot en neam guon Nederlânske eigenskippen, mar ik leau der neat mear fan. It is ien grutte kroade mei kikkerts.

It geniale fan De Grote Hoop is dat dizze kikkerts alle romte krigen ha; sadat se elkoar

Rineke Dijkstra The Buzz (Club). Liverpool England 3 maart 1995

net yn 'e wei sitte. Wagemans hat nei tsjinstellingen tusken de keunstners socht dy't harren eigen lûd fersterkje of ûnderstreekje. Fierders hat er nei it bêste wurk fan de útsochte keunstners socht. Hy hat alle grutte Nederlânske kolleksjes fan it Stedelijk Museum yn Amsterdam oant en mei it Grinzer Museum plundere. Syn seleksje is goed foar in gouden medalje. Wurk fan dit kaliber sille wy yn Ljouwert fuortendaliks net wer sjen. It docht trouwens wol sear oan 'e eagen dat net ien fan de útstalde wurken yn it besit fan it Fries Museum is!

[p. 104]

Wa't fan De Grote Hoop genietsje wol, moat eefkes wat húswurk dwaan. Guon elemintêre feiten leare is genôch. En wa't noch nea moderne keunst sjoen hat, soe ik oanriede wolle om yn 'e romte te begjinnen dêr't de foto's fan Hans Aarsman (nee, gjin konnotaasje mei stront) en J.C.J. Vanderheyden en de Arte Povera skulptuer fan herman de vries yn ien beweging de hiele wrâld omfiemje. Allinnich yn 'e keunst reizgje jo yn trije tellen fan Nederlân nei de Himalaya en komme jo op ierde del tusken de krûden en woartels fan de vries. Goeie reis.