Trotwaer. Jaargang 31

[p. 26]

Moaie monografyen oer hjoeddeiske keunstners
Henk van der Meulen

Karst Berkenbosch, De iene is de aander niet. Leven en werk van Rinny Siemonsma. Stichting Vrienden van Rinny Siemonsma, Oldeberkoop 1998. 126 siden. f 49.95. Gerrit Lubbers, Anne Woudwyk. Drukkerij Necum, Drachten 1998. 124 siden. f 39.50. Remco Heite, Guus Hellegers. Stichting Stellingwarver Schrieversronte, Berkoop 1998. 96 siden. f 39.50.

Wa't op 'e hichte komme en bliuwe wol fan it oeuvre fan in hjoeddeiske keunstner hat it op it mêd fan de literatuer gâns makliker as op dat fan de byldzjende keunst. Fan in skriuwer kin je trochstrings al syn boeken nij en gauris ek twadde hâns oanskaffe en dat foar in bedrach dêr't je amper in stikje grafyk foar oantuge kinne. En der binne ek noch altyd bibleteken dêr't je dy boeken liene kinne. Mar by de byldzjende keunst is soks eink net mooglik, Ommers, de produktiviteit fan in skilder of byldhouwer is oer it generaal sa grut dat in gewoan minske der gjin jild en ek gjin romte foar hawwe soe om al it wurk fan ien en deselde keunstner yn 'e hûs te heljen, as dêr al gelegenheid ta wie. Skilderijen en skulptueren komme nammentlik foar it grutste part telâne yn foar it publyk net tagonklike romten sa as wenhuzen, kantoargebouwen en partikuliere tunen. Komselden wurde se útliend foar in oersichtsútstalling of sa. Fansels der steane ek hiel wat bylden yn iepenbiere romten, op pleinen en yn parken. Mar as it jin om it oeuvre fan ien bepaalde keunstner te dwaan is moat je faak stêd en lân ôfreizgje om al syn kreaasjes sjen te kinnen. En der binne net in soad minsken dy't dat wolle of kinne.

Thús, yn 'e stoel, kin men gelokkich ek mei de skeppingen fan wat langer wat mear byldzjende keunstners yn 'e kunde komme. Der komme geregeldwei rynsk yllustrearre monografyen út fan hjoeddeiske byldhouwers en skilders. As keunstbelibbing fansels wol surrogaat, mar dochs in moai helpmiddel, sokke plateboeken. Fanwegen it feit dat de keunstner sels faak slim belutsen west hat by it tastânkomnen fan ‘syn’ boek, kinne de dêryn ôfbylde kreaasjes yn alle gefallen as represintatyf foar syn hiele oeuvre beskôge wurde. Om't de teksten meast troch freonen of goekunde skreaun binne, ha sokke boeken faak wol mear it karakter fan in liber amicorum as fan in ûnôfhinklike keunstkrityske ferhanneling. En men moat ek yn it each hâlde dat de ferskining fan in monografy mooglik mear seit oer handigens by it finen fan sponsors en oare subsydzjeboarnen as oer de artistike betsjutting fan de keunstner yn kwestje. Dat lêste jildt lykwols net foar de resint ferskynde monografyen oer de byldhouwers Anne Woudwijk en Guus Hellegers en de skilder-tekener Rinny Siemonsma.

Anne Woudwyk: autentyk byldhouwer

Fan dizze trije is de autodidakt Woudwijk - hy hat allinnich in oplieding foar timmerman en mitseler folge - it meast Frysk yn hâlden en dragen. In typyske rebelske Wâldpyk, dizze Drachtster dy't yn Fryslân benammen as byldhouwer bekend wurden is. Yn de oan him wijde monografy binne alle 35 skulptueren yn

[p. 27]

dizze provinsje op swart-wyt foto's te finen. By Woudwijk is it fanselssprekkend dat de tekst yn dit boek sawol yn it Hollânsk as ek yntegraal yn it Frysk ôfprinte is. Dy teksten binne foar in grut part út 'e mûle fan Woudwijk sels optekene troch syn freon Gerrit Lubbers en jouwe dêrtroch in moai ynsjoch yn de persoan, de tinkwrâld, it keunstnerskip en it wurk fan dizze autentike byldhouwer, dy't syn liif spitigernôch sadanich mei it hakjen yn hurdstien ferwrotten hat dat hy, pas 46 jier âld, de beitel al dellizze moatten hat.

Mei dit typografysk prachtich útfierde boek markearret Woudwyk dus om sa te sizzen de ein fan in suksesrike skulpturale karriêre. Mei eigensinnich, markant en talintryk keunstnerskip hat er Fryslân yn sa'n tweintich jier ferrike mei in grut tal oansprekkende bylden, sa as it Anty-apartheids-byld yn Drachten, Grutte Pier yn Kimswert, it Joadsk Famke yn Ljouwert, it Frysk famke mei fôle en bern in Drylts, de Walfisk yn 'e Waadsee by Holwert en Bintsje yn Sumar. De foto's yn dit 124 siden tellende boek binne makke troch Eilert Lubbers. It is printe nei in ûntwerp fan Woudwijk sels en ynbûn yn in moaie linnense bân.

Guus Hellegers: te min nasjonale erkenning

Fan uterlik wat beskiedener - in slop papieren omslach, in lytser fjouwerkant formaat en wat minder siden - en doch hiel stylfol is de monografy dy't ferskynd is oer de byldhouwer en medailleur Guus Hellegers. In keunstner mei it foarkommen fan in ‘keurige heer’ neffens boargemaster-keunst-kenner Remco Heite, dy't de tekst skreau oer de yn 1932 berne Brabander fan komôf, oplaat û.o. oan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst yn Den Haach, mar no al sa'n fearnsieu húsmanjend yn Steggerda.

It wurk fan Hellegers stiet rûnom yn Nederlân. Hy is ien fan de suksesrykste byldhouwers fan ús lân en oer opdrachten hat hy wier net te kleien. Dochs, fynt Heite, genietet Hellegers noch altyd te min nasjonale erkenning. Ek soe syn wurk mear offisjeel museaal omtinken fertsjinje as at no it gefal is. Heite jout yn in wat essayistyske, tige lêsbere ynlieding in knap byld fan it keunstnerskip fan syn freon Hellegers. Ferhelderjend is ek it nijsgjirrige fraachpetear tusken harren. Mar it bêste leart men fansels de keunstner Hellegers kennen troch it grutte tal foto's fan syn bylden en penningen, foarsjoen fan taljochtings optekene út eigen mûle.

It yn dit boek ôfprinte wurk bestrykt in perioade fan krapoan fjirtich jier, fan Hellegers syn akademytiid oant hjoed de dei. Men krijt sa in moal ynsjoch yn en oersjoch fan syn skulpturale ûntwikkelingsgong. Hoewol't de minsklike figuer yn alderhande relaasjes en kombinaasjes in konstant tema bleaun is yn syn faak boartlike skeppingen, is hy yn syn foarmetaal wat langer wat mear de kant fan de abstraksje en stilearring útskaaid. In bekend foarbyld fan syn ‘platte’ bylden is dat fan Fedde Schurer op It Hearrenfean. En hiel evidint en slagge is de stilearring yn it Keatsmonumint (de ‘Kontsjekikers’) yn Frjentsjer. Ek bylden op 'e Jouwer, yn Suwâld, Ljouwert en Wolvegea krije omtinken.

Rinny Siemonsma: in artistike belofte

‘De iene is de aandere niet’, wie it fêste antwurd fan de Stellingwerver tekener en keunstskilder Rinny Siemonsma as der wer ris opmerkings wiene oer syn swankebasterige jildferslinende libbenswize. It is ek de titel fan it boek dat troch de Stichting Vrienden van Rinny Siemonsma útjûn is as in postume hommaazje oan dizze yn 1985 ferstoarne

[p. 28]

Rinny Siemonsma, selsportret

bohémien. Hy is mar 45 jier wurden, mar wie by syn libben al in legindaryske figuer, it klisjee-foarbyld fan in keunstner yn 'e eagen fan it brave boargerdom.

Siemonsma wie in kroechrinner mei in soad ‘alkolol’ (om in útdrukking fan himsels te brûken), mar ek in yntinse natuerleafhawwer. Hij wie in frouljusgek (‘De belangrijkste vrouwen trokken voor hem de broek uit’ is in sitaat út dit boek), mar ek in wat dichterlike filosofyske figuer. Hy wie tagelyk dierefreon en streuper. Troch syn sjarme gongen oeral doarren foar him iepen, mar hy stjitte ek like maklik minsken ôf troch gefoelleazens en agressiviteit. En boppe-al wie hy yn ieren en sinen in Stellingwerver, mar fereale op Itaalje. Nei in jier ulo, in Its-oplieding timmerjen en skilderjen en baantsjes as hússkilder, bedarre hy dochs noch op de Akademie Minerva yn Grins. Dêr died er eineksamen yn ‘vrije, teken-, schilder-, plastische en grafische kunst’. Syn ûnmiskenbere talinten hat hy spitigernôch, mei troch syn libbenswize, net folslein wiermakke, de artistike beloften út syn begjinjierren nea alhiel ynlost.

Dit boek is útkommen om't de ‘Vrienden’ fan oardiel wiene dat de bjusterbaarlike ferhalen dy't noch altyd yn de Stellingwerven oer Siemonsma rûn geane, it fertsjinnen om op skrift fêstlein te wurden. Karst Berkenbosch hat party anekdoates ferwurke yn in skoandere monografy. Fierder binne der inkelde siden mei sitaten út resinsjes. De minske Rinny Siemonsma komt dochs it bêste nei foaren út in mannichte útspraken en mieningen oer him fan freondinnen, freonen, famylje en goekunde. En fral ek út de rige ‘quotes’ fan himsels oer fan alles en noch wat.

Siemonsma's artistike betsjutting wurdt myld-kritysk beljochte troch Sikke Doele, keunstredakteur fan de Ljouwerter Krante. Doele kin oer it generaal mear wurdearring opbringe foar de tekeningen as foar de skilderijen, dy't neffens him soms op 'e râne fan de kitsch balansearje. Dat hy dêrmei net ûngelyk hat docht bliken as men de swart-wyt tekeningen en de yn kleuren ôfprinte skilderijen fergeliket.

Hiel spitich is it dat de belangstelling foar dizze moaie, yn royaal formaat ferskynde monografy daliks sa grut wie - sa'n twahûndert foarynskriuwers, benammen út de Stellingwerven -, dat it boek net mear fia de normale kanalen te krijen is.