Trotwaer. Jaargang 28

[p. 86]

[Nummer 3]

Dwersreed
Albertina Soepboer

Grins, 30 april 1996

It is hjoed keninginnedei. Persoanlik ha ik neat mei en ek neat tsjin de keninginne. It liket my in aardich minske. Dat ik op 30 april dochs faak in gebakje iten ha, komt omdat myn suster tagelyk mei de keninginne har jierdei fiert. Hjoed ha ik sels gjin gebakje iten, de tillevyzje is út en ik fiel noch hieltiten gjin antipaty tsjin ús keningshûs.

Wat keninginnedei mei de Fryske literatuer te krijen hat? Neat. Wêrom ik dan dochs oer keninginnedei jeuzelje? Omdat it in soad seit oer de kleau tusken de generaasjes. Sa't ik al sei, ik bin net foar en ek net tsjin. Yn literêr Fryslân liket de situaasje wol sa te wêzen dat eltsenien ergens foar of tsjin is. Seker at it oer de jongere generaasje giet. Wy moatte mear skriuwe. Wy kinne net skriuwe. Wy âlje. Wy lêze net genôch Fryske boeken. En dat is noch lang net alles. Blykber hat de âlderein ferstân fan de jongerein krigen. Dat mei dan wol yn 'e Ljouwerter. Soms dogge se dat ek noch.

In lytse ynventarisaasje. Yn Trotwaer 95-6 konkludearret Jurjen van der Weg al dat de ‘Fryske literatuer regearre wurdt troch in massa jongere âlderein en in inkelde ‘oudere jongere’. Jemig de pemig dus. Dat is de baby-boom generaasje dy't in baan hat (by foarkar yn it ûnderwiis), in hypoteek en in auto. Dy hat it foar it sizzen. Net allinne yn letterlân, mar ek yn subsydzjelân en útjouwerslân. Sa koe it gebeure dat by it 25-jierrich jubileum fan de KU (novimber 1995) trije mannen fan yn 'e fyftich mei lang sixties-hier ferklearren dat de KU noch like fitaal wie as 25 jier ferlyn. Kwa foto's liket it jubileumboek mear op in Beatle-klupboek as op in fitale skriuwersklup. Jemig de pemig.

De Fryske literatuer liket dus mear as ryp foar in nije generaasje en dan leafst mei wat mear froulju. Wa't de kollum fan Eppie Dam yn de Ljouwerter Krante fan 29 maart 1996 lêst, kin witte dat Fryslân dêr noch lang net oan ta is. ‘Frou wêze én Fryske literatuer bedriuwe én yn Grins wenje is blykber net in lokkige kombinaasje’ skriuwt Dam. Soa, dy sit. Dam fynt it mar neat dat Jetske Bilker yn in artikel yn Frysk en Frij fan maart 1996 sein hat dat it berop fan skoalmaster en skriuwer him goed ferienigje lit, omdat beiden nocht oan útlizzen hawwe. Dam, dy't sels foar de klas stiet, wol hielendal net útlizze: ‘It is wier dat in skoalmaster nocht oan útlizzen hat, mar dat is no krekt wêr't je as skriuwer as de dea foar wêze moatte.’ At Marijke de Boer him yn Hjir 96-1 ferwyt dat er yn syn berneboek Tachtich yn 'e bocht ‘it belearjende masterfingerke net yn skoalle litte kin’, fynt er dat dan ek mar neat. ‘Marijke âlet’ skriuwt Dam. Skoalmaster Dam seit Marijke en Jetske flink it leksum op. Ek Lolkje

[p. 87]

Hoekstra ûntkomt net oan de belearende finger fan Dam. Har wurk as bôlefamke by de Albert Heijn betitelet er as ‘de aldergrutste dwaasheid’. Dat krije je je as je man binne én Fryske literatuer bedriuwe én net yn Grins wenje. Dan kinne je je blykber alles permittearje. Wat in dwaasheden.

Yn Trotwaer 96-1 hat Doeke Sijens in oplossing foar it probleem dat der hast gjin jong talint is. Hy fynt dat de útjouwers wol mear dwaan koenen. Mar lykas al earder sein, dêr sitte mannen mei hypoteken. Dy sjogge wol út. Dy jouwe it leafst Fryske streekromans út. Dy skriuwt de jongerein net. Omdat dy wrâld net mear bestiet. Taboe trochbrekkende romans hawwe wy ek al hân. Dus bliuwt der net folle oer as de situaasje sa't de foarman fan de generaasje Nix Rob van Erkelens dy beskriuwt: ‘Wat doe je als schrijver? Beetje seks, beetje spanning, beetje sensatie? Beetje skinheads, beetje voetbal, beetje dierenwinkel? Beetje humor, beetje computers, beetje misdaad? Beetje SM, beetje incest, beetje joods-zijn? Beetje historie, beetje drank, beetje oorlog?’ (De Groene Amsterdammer, 13 maart 1996) Nix is dus ek niks. Dat is zappend skriuwe. Dat is as ûnder it frijen hamburgers ite mei tefolle ketchup. Werom nei it âlde Fryslân bestiet net, de blik moat breder. En wa doart?

Wy binne bedoarn, skriuwt Joop Boomsma yn in reaksje op Doeke Sijens yn Trioel fan dit nûmer fan Trotwaer. Wy moatte mar bliid wêze mei sa'n avantgarde fan boppe de fyftich. (Sjoch foar de redenen it stik sels.) Binne wy bedoarn? Hawwe wy yndie tefolle patat iten, tefolle ‘Goede tijden slechte tijden’ sjoen en tefolle frije tiid? Persoanlik kin ik sokke jonge minsken net, mar dat kin oan my lizze. Ik sil ús heit en mem ris freegje oft ik bedoarn bin. Miskien jout dat útslútsel. Miskien bin ik bedoarn sûnder dat ik it wist.

Fansels, jonge skriuwers hoege gjin begryp fan de âldere generaasje. Mar it is lykas Lolkje Hoekstra it sa prachtich seit yn in fraachpetear mei de Ljouwerter Krante (8 maart 1996): ‘Men moat as tweintiger wol hiel dwers wêze om by dat synyske klubke fan Fryske skriuwers hearre te wollen. Ik ha it al in pear kear meimakke dat se my begroeten: “Kom, wie it famke dêr ek?” En dat binne dan deselde minsken, dy't sa lûd roppe dat de jongerein skriuwe moat.’ Wat wolle se dan? Of binne it inkeld de meneuvels fan manlju yn de midlife-crisis dy't net mear witte wat se moatte en dan mar âlje oer alles wat oars is?

Soa, en no dan noch wat posityfs. Der binne jonge minsken dy't yn it Frysk skriuwe en dat is al hiel wat. Der is in iepen poadium foar jonge, Fryske skriuwers dat al twa kear in grut sukses west hat. En last but not least is der de Blauwe Fedde, in nij literêr tydskrift dêr't krekt it tredde nûmer fan útkaam is en dêr't allegear jonge minsken yn skriuwe. Wa't seure wol, dy kin altiten wol wat fine.

Keninginnedei is hast foarby. Ik ha hjoed patat spesjaal iten en sit no te lústerjen nei in bantsje mei âlde nûmers fan de Stones. Fan beide saken kin ik yntins genietsje. Sa't ik al sei, ik bin nergens foar en ek nergens tsjin.