Trotwaer. Jaargang 27

[p. 131]

Jelle Krol
Leer

We are the hollow men
We are the stuffed men

T.S. Eliot

Sûnt East-Dútsklân der wer by wie, ried der net mear in trein neffens de tsjinstregeling. De frou fûtere en klage, sa't dat heart op healferlitten stasjons. Wy stiene op it perron yn Leer en wachten op 'e trein nei Bremen. Troch it gewicht op myn rêch seach ik wat foardel en stoarre ik op 'e tegels om. Ik frege my ôf oft it it gefolch wie fan myn foarynnommen hâlding foar Dútsers oer, mar ik koe net oars as ik moast it motyf fan 'e tegels dêr't ik op stie wol sjen as in einleaze rige ss-tekens. Soe der by it bestraten fan it perron wier net ien west ha, dy't dat opfallen wie? It woe my net oan. Ik rûn hinne en wer om wat út 'e buert fan 'e frou te bliuwen. In kat kaam nijsgjirrich tichterby, mar bleau wol op feilige ôfstân. Doe't it my slagge om it bistke mei wat getsjitsk oan te heljen, liet it him eefkes letter mei nocht troch my streakje. Mar samar ynienen, grif troch it lûd fan de trein dy't oandaverjen kaam, wie er ek wer fuort.

It wie in hiel moderne trein dy't goed tsien minuten te let oan it perron stilhâlde. Ik socht myn reservearre plak op yn 'e hope dat de frou wol earne oars sitten gean soe. Op 'e doarren fan myn kûpee seach ik, dat alle oare plakken ek fersein wiene en ik tocht dat de frou no wol in oar plakje sykje soe. Mar de frou rûn efter my oan en naam ek in sit yn 'e kûpee. Ik wie net fan doel om fierder tsjin har te praten, mar sy die gjin lichten. Ta myn grutte argewaasje tovere se eefkes letter ek noch in hûntsje út har tas tefoarskyn en frege se oft ik it bistke net ‘niedlich’ fûn. It hûntsje wie leaf en blafte net ienris, mar ik wie net fan doel om it ‘niedlich’ te finen. Ik socht beskûl efter myn boek om hielendal mar neat mear sizze te hoegen, mar ek dat holp net. Se frege wêr't ik weikaam en oft ik op fakânsje soe. Doe't ik sei, dat ik út Fryslân kaam en op trochreis wie nei Denemarken, antwurde se dat se my net hielendal begriep. Wy wiene no dochs yn ‘Friesland’ en se miende dochs fêst te witten dat ik út ‘Holland’ kaam. Dus moast ik noch mear tsjin har sizze en útlizze. Holland koe se wol, mar fan in oar Fryslân hie se noch noait heard. Har earste man hie yn 'e oarloch noch yn ‘Reisweik’ west. Oft ik dat wol

[p. 132]

koe? Ja, ‘Reisweik davon habe ich gehört, aber ich bin da noch nie gewesen,’ liigde ik. Al myn hope hie 'k no op 'e kondukteur set. Dy soe it frommes, as er daliks kaam, grif fertelle dat se op in reservearre plak siet en dat se dêrwei moast. It duorre lykwols noch in moai skoft ear't er opdaagjen kaam.

It begûn goed, dizze fakânsje allinne fuort. It wie no mear as in fearnsjier út tusken Sieger en my, mar fan myn kant wie it noch lang net út. Hy tyske mar yn myn holle om en allinne dêrom al wie it goed om no ris echt fuort te gean. Fakânsje: lege tiid, jinsels leechmeitsje foar wat oars. Wat dat oangie, hie ik fansels gjin better begjinpunt fan myn reis fine kind. Mar dan moast ik fansels al wat minder ôfwarrend mei de minsken omgean oars koe 'k kontakten überhaupt wol ferjitte. Ik hie my ynskreaun foar in ynternasjonaal yogakamp foar homo's, organisearre troch ien of d' oare idealistyske Deenske feriening. Lolland hiet it eilân dêr't ik hinne moast. Yn ien dei koe 'k dêr net komme, dat ik soe yn Kiel earst wol om in hotel sykje moatte.

De frou prate wer en hie it der oer dat se neat oan it flakke, keale lân fûn dêr't wy trochkamen. Neffens har wie it lân hjir tusken Leer en Bremen ien grutte ‘Einöde’. Ik hie net folle nocht om tsjin har yn te gean. Neffens my wie dat har bedoeling.

It krong ta my troch, dat sy likegoed as ik, ek kontakt socht. Mar de wize dêr't se dat op die, soe minsken net gau foar har ynnimme. Ut in soarte fan meilijen en lotsferbûnens stelde ik har doe marris de fraach wêr't har reis hinne soe. Se fertelde, dat se wer nei hûs werom soe en dat se yn Hamburg wenne. Se hie krekt by har dochter yn Norden west en se begriep net hoe't dy it dêr yn dat gat mei sa'n stille Eastfries úthâlde koe. Eins hie ik no wol fierder lêze kind, want der kaam in hiele monolooch. Mar om de frou it gefoel te jaan, dat der nei har harke waard moast ik har wol oansjen. Lang om let wie dêr dan dochs de kondukteur dy't útrêding joech. Sa't ik al tocht hie, siet de frou op in reservearre plak, dêr't yn Oldenburg in oarenien op sitte moast. Salang mocht se fan 'e kondukteur noch wol yn 'e kûpee bliuwe, mar dêrnei moast se dochs earne oars in plak sykje. Alhiel feralterearre socht de frou fuortdaalks al har spullen byinoar en liet my doe allinne. Har ferhaal hie se net dien makke.

It hotel yn Leer hie ferskriklik west. De deis dêrfoar wie ik dêr al hinne reizge, om't ik dat plak wolris wat better besjen woe. Oant dan ta wie 'k der allinne mar in pear kear op trochreis trochhinne kaam. It die bliken dat der yn dat âld marineplak eins net folle

[p. 133]

te besjen wie, mar dat de hotels nuvergenôch wol hast allegear beset wiene. Allinne yn de Gaststätte Raabe wie noch plak foar my. It wie al in oere as tsien, doe't ik dêr de jûns weromkaam om nei myn keamer ta. Om't ik noch wol sin hie oan in flaubyt bestelde ik in Käsebrot mei in pilske derby. Foar it fatsoen moast ik wol oan 'e bar sitten gean. Oars soe al te bot opfalle dat ik de oare gasten ûntrûn. Ferheard seach ik nei de foto's dy oan 't lewant om my hinne hingen. It wiene allegear foto's út 'e tritiger jierren dy't goed útkomme lieten dat it nasjonaal-sosjalisme ek oan Leer net foarbygien wie. Der stiene optochten fan minsken op dy't blier mei hakekrúsflaggen marsjearden, feestlik oanklaaide winkels dy't mei deselde flaggen har bydrage joegen oan de jûchheistimming fan destiids en in fersierde haven mei matroazen op oarlochsskippen út dy tiid. Dy foto's hiene it hjir al in moai skoft úthâlden sa te sjen. It eardere wyt wie al aardich skier wurden.

Ik waard oansprutsen troch myn buorfrou oan 'e bar, dy't my frege wêr't ik wei kaam. Ik sei foar de feroaring dat ik út Kopenhagen kaam. De frou ornearre dat dat goed útkaam, want se foel no ienkear op Skandinaviërs. Nei't ik myn pilske op hie, stie der al wer ien foar my klear. De frou sei, dat ik net sa'n hurde drinker wie en dat dat har fan in Deen dochs wol wat ôffoel. Ik fielde my twongen om dêrnei foar har ek noch in Weißwein te bestellen, mar woe dêrnei sa gau mooglik nei myn keamer. Doe't ik har wolterêsten winske, miende ik fan har ôf te wêzen. Mar eefkes letter stie se ek al op 'e treppen om nei boppen. Se soe my wol lekker ynstopje, sei se. Doe't ik har dúdlik makke dat ik dêr gjin ferlet fan hie, stelde se har noch mear dronken oan as dat se al wie en foel in eintsje by de trep del. Sûnder nei har om te sjen, wie ik dêrnei nei myn keamer rûn en hie ik de doar yn 't slot draaid.

Op de boat nei Lolland tiisde de opmerking fan de frou oer har foarkar foar Skandinaviërs my troch de holle. Ik wie gjin sprút better en yn hoefier wie it rasistysk om sa'n foarkar te hawwen? Want dêr begûn de ellinde dochs mei? It gong my der dochs ek om om yn it kamp in kreaze Skandinaviër te finen mei wa't ik it in skoftsje nei 't sin hawwe soe? Ik hoegde mysels neat wiis te meitsjen. By myn sykjen nei in freon spile it fysike ynearsten altyd in rol. Mar wie dat by elkenien sa net? Wie dat it potinsjele fassisme yn 'e minske? Fansels wie it wol dúdlik dat it uterlik gjin trochslachjaande faktor wêze mocht. Mar as it earste kontakt der wol troch beskaat waard, yn hoefier wie it dan net trochslachjaand?

[p. 134]

Yn it kamp wiene wy mei syn fyftjinnen. De measten wiene Denen. Botte ynternasjonaal wie it net. Op trije Dútsers en ien Switser nei, wie ik de iennige net-Skandinaviër. Elk wie earst wat ûnwennich, mar de man dy't de yogatraining fersoargje soe, wie in earsten organisator, dy't der slach fan hie om elk op syn gemak te setten. Foar it kamp hiene we fjouwer oeribel grutte tinten ta ús foldwaan. Ik tocht earst, dat op folle mear minsken rekkene wie, mar it die bliken dat der yn 'e tinten de hiele simmer troch alderhanne soarten kampen hâlden waarden en dat wy - tafallich? - de lytste groep foarmen.

Hy wie it fuortdaalks alhielendal. Gert Buchlarsen hiet er. Hy kaam út Lund. Lang, ljocht hier, de prachtichtste ûndogenskblauwe eagen, slank, ensafuorthinne. De jonge fan myn dreamen. En samar dêr om in wike lang mei te boartsjen en alles te dwaan wat ik sa graach woe. Fan 'e yogalessen kaam net it measte. Ynstee dêrfan ferkenden Gert en ik de strannen fan Lolland en inoar. Beide hiene wy der ferlet fan it ferline en ús eardere relaasjes te ferjitten. It waard in echte fakânsje, in ûntlestigjende leechmeitsjende, mar entûsjaste boarterij. Mar mear ek net. By it ôfskie wist ik, dat ik him nea wer sjen soe, ek al hie ik dat fan myn kant faaks wol wollen.

Hoe hie it mooglik west, dat it in wike sa goed klikt hie en - tagelyk - dat Gert sa gau syn bekomst wer krije soe? Hawar mei de swiete oantinkens mar wer in jier fierder. Wêrom koe men net in kat wêze, jin oanhelje en bedjerre litte en dan gewoan wer fierder? Wêrom moast der mear bykomme dat dochs noait wat waard?

Ik wie net de iennige dy't fan Lolland ôf woe. De fearboat wie grôtfol. Werom yn Dútslân waard it mei it waar ynienen stikken minder. De loft berûn en wy soene wolris swier waar krije kinne. Tusken Bremen en Oldenburg wie de loft yndied hielendal swart en koene je boppe it geraas fan 'e trein út al it tongerjen hearre. Hieltyd mear begûn it te wjerljochtsjen en foarby Bad Zwischenahn koene wy fanwegen stikkene boppeliedings ynienen net fierder. Mear as twa oeren te let kamen wy lang om let yn Leer oan. De oanslutende trein nei Grins wie allang fuort. It slimste fan de tongerbui wie alwer oer. It dripte noch wat nei. Ik rûn nei in telefoansel om in taksy te bestellen. In fersopen kat sprong fuort doe't ik de doar fan it hokje iepensloech. Mei myn lêste Dútse marken liet ik my oer de grins bringe, want yn Leer woe 'k perfoarst net bliuwe. Yn Nijeskâns stapte ik út by in lyts pension. Ferwûndere liet de eigener my deryn en frege: ‘Wo kommen Sie denn her?’ Net sûnder gefoel foar rym en nei wierheid, andere ik: ‘Aus Leer.’