Trotwaer. Jaargang 27

[p. 28]

Doeke Sijens
Kronyk fan it proaza

Oer: G. Willem Abma, De mafiaman. Ljouwert, Frysk en Frij, 1994.

De útjower ûnthjit ús by De Mafiaman ‘barnende spanning’ en neamt de roman in ‘psycho-thriller’. Soenen dat ek de ambysjes fan de skriuwer west ha, in roman te skriuwen mei ‘in flotte ferteltrant, humor, nijsgjirrige karakters’? De fraach komt op om't net ien fan dy beneamingen jilde kin foar De Mafiaman.

Sintraal yn it boek stiet de relaasje tusken de ‘ik’ fan it boek, Ruurd Bosma en de ‘mafiaman’ Gerlof Wiersma. Men soe it in freonskip neame kinne dy't tusken de twa manlju bestiet, mar eins is it mear in negative freonskip en letter feroaret it yn in obsesje. Twa oare minsken spylje noch mei yn De Mafiaman, mar hja hawwe in beheinde rol: Marja, de frou fan Gerlof, in sloofke en Yfke, de freondin fan Ruurd dy't foarsteld wurdt as in breinleaze frou dy't allinnich mar nocht hat oan tennis.

De ‘ik’ begjint de freonskip mei Gerlof út begrutsjen. De ‘mafiaman’ hat in minne jeugd hân (sike, demoanyske heit; spikerhurde mem; debile broer) en ek yn syn studintetiid libbet er sosjaal yn in isolemint. De manlju treffe inoar by it fuotbaljen, mar ek dêr krijt Gerlof gjin wurdearring (foar syn machtige kopballen). De ferteller mei Gerlof eins net lije en syn freondin moat hielendal neat fan him ha. Dochs treffe se inoar geregeld. De ‘mafiaman’ is hjit op jild, hy is gokferslaafde en nei syn trouwen giet er nei it belestingparadys fan de Antillen. Dêr jout er al rillegau syn wurk deroan en giet er yn saken. Troch syn grutte skulden, sa wurdt grute, soe de mafia him op 'e hûd sitte. De ferteller is al dy jierren rêstich yn Fryslân bleaun, hy hat in goede baan, sjocht tillevyzje en giet mei syn freondin (as dy teminsten net op de tennisbaan is) op bêd.

Op in stuit komt Gerlof nei Hollân werom. Syn frou en de twa (slim traumatisearre bern) binne dan al by him weigien en hawwe wer kontakt opnommen mei Ruurd. Ek de ‘mafiaman’ komt sa werom yn syn rêstige libben en dan giet alles ferkeard: syn freondin giet by him wei, hy krijt frjemde tillefoantsjes en brieven, hy rekket út it wurk en hat eangstdreamen. Sawat alles soe de skuld fan de ‘mafiaman’ wêze.

[p. 29]

Om dat te leauwen hat men betrouwen nedich yn it ferhaal dat de ‘ik’ fertelt. En dat is no krekt it probleem fan De Mafiaman.

By in thriller moat de spanning dy't de persoanen fiele, ommers oerbrocht wurde op 'e lêzer. Soks komt de lêzer fan De Mafiaman net oer. It is noch slimmer: Wêrom docht dy man sa frjemd, tinkt men allinnich mar. Hy wol gjin kontakt ha en giet der dochs hinne. Wêrom de freonskip sykje mei in man dy't men net lije mei? Miskien as sa'n man wat bysunders wie, mar de ‘mafiaman’ is net mear as in gewoan mantsje, dy't miskien wat better op syn frou passe moast en syn bern wol wat minder tramtearje mocht, mar as dat alles is! De ‘ik’ hoecht hielendal gjin gedoente mei de man te hawwen en út noch yn is dúdlik wêrom't er dat dochs wol.

In part fan it probleem by De Mafiaman is dat Abma sokke ûnnatuerlike petearen skriuwt. Dat wurket ek negatyf op it belûken fan de lêzer by it ferhaal. Bygelyks it petear mei Gerlof syn mem (s. 41): ‘Wat Gerlof jo ferteld hat oer my, is wier,’ sei se. ‘Ik haw deroer neitocht, ik wol jo dy ynformaasje net ûnthâlde. Wat jo derfan fine dat ik him op syn winken betsjinne haw, kin my neat skele, sels al ride jo nei hûs mei de gedachte dat Gerlof syn mem in ûnmins is. (..) Jo moatte jo konklúzjes mar lûke oer my en myn man. Mar hy en ik binne net gelyk. Tink dat net. It soe my muoie as Gerlof jo as freon ferlieze soe. Dêrom begripe jo? Ik winskje jo in goede reis. Ik tink net dat wy elkoar ea wer sjogge.’

It bliuwt, ek op de ein fan it boek, ûndúdlik hoe't de saken no yn inoar stekke. De ferteller narret de ‘mafiaman’ op dat stuit werom, mar hoe't it no gien is mei dy brieven en tillefoantsjes, dat witte wy dan noch net.

Miskien hie Abma de ‘mafiaman’ mar weilitte moatten. Spitich foar de barnende spanning, mar better foar it boek. As syn freondin by de ferteller weirint, begjint hy mei in selsûndersyk (‘Breadronken, as in nofteren keal, sa sawat moat ik yn it libben stien hawwe.’), mar ek dan giet it al rillegau wer oer de ‘mafiaman’. Dat is spitich, want it elemint fan de selsfoldiene man, dy't foar de tillevyzje sit mei de fuotten op in djoer fuottebankje en ûnderwilens syn relaasje ferrinne lit, is noch it meast aardige fan de roman.