Trotwaer. Jaargang 25

[p. 138]

Willem Abma
De Mafiaman

Fragmint fan syn noch te ferskinen roman De Mafiaman (it earste koarte haadstik)

De earste wedstryd fan ús nij oprjochte fuotbalteam foel er my op, de twadde wedstryd wist ik wêrom. Wêr't in oar gewoan skoppe soe, kopte hy. Hy sweefde, dûkte en sprong bysûnder heech om de bal mei de holle reitsje te kinnen. Ik frege my ôf hoe't immen mei sa'n útsûnderlike balbehanneling fierder wêze soe. De earste wedstryd ferlearen wy mei 3 - 2. Beide goals makke hy. Mei in kopbal. De earste út in corner, in moaie strakke bal. De twadde út in scrimmage foar de goal. De bal stuite sawat in meter fan 'e grûn omheech tusken in grimelgrammel fan skonken. Ynienen dûkte er nei ûnderen en kopte de bal fia de peal de goal yn. De twadde wedstryd wûnen wy mei 2 - 1. Wer wie der in kopbal fan him by, opnij út in ûnmooglike posysje wei. Om't ik sels lofts bin, stie ik op de flank as lofsbûten opsteld. It sil septimber 1966 west hawwe. Doe wie de opstelling ornaris noch 4 - 3 - 3 - 1 en dus ek fan ús team. Ik frege de loftsbinnen wa't dy rjochtsbûten wie, mar hy wist it likemin as ik. Wy wiene net iens mei elkoar yn 'e kunde brocht troch de trainer dy't út de mannichte dy't him oanmeld hie in seleksje makke foar twa teams op grûn fan wat er oan rûtine en oanlis by de trainingen waarnaam.

Myn niget oan it fuotbalspul hat fan jongs-ôf-oan grut west, de oanlis nammerste beskiedener. Soms koe ik in tsjinstanner ferrifelje troch myn lofts-wêzen en him passeare, mar meastal mislearren myn aksjes. Dochs waard ik om foar my noch altyd ûndúdlike reden yn it earste team hanthavene. Ik wie wol aardich fluch, mar no ek wer net sa dat ik der út rûn. Koppe, die ik noait. Ik haw it oait ien kear dien en dat wie ôfdwaande, want de iennichste kear dat de stjerren my foar de eagen spatten, wie nei dy iene kopbal doe't de keeper fan de tsjinpartij de bal ûngelokkich útskôp en ik nei besocht te dwaan wat de midfoar sa faak slagge. Sûnt wit ik dat myn plasse foar soks de goede foarm net hat. De bewûndering foar de koptechnyk fan Gerlof Wiersma sa't er bliek te hjitten, boaze oan. Ik soe neier mei him yn 'e kunde komme moatte. Mar der wie neat oan syn foarkommen dat dêrta útnoege. Boppedat prate er sa sêft dat er frijwol net te

[p. 139]

ferstean wie. As skamme er him foar himsels, as woe er him it leafst weimoffelje. Ik wyt net oft it oaren opfallen is dat er altyd in kaam krige as er him, neidat er wer ris in goal makke hie, wol lokwinskje litte moast. Hy hie in ynwyt gesicht mei tige ljocht hier. It hier wie it iennichste dat moai oan him wie, der sieten krollen yn, grutte op 'e plasse en lytse lâns de sliepen. Mar wat te sizzen fan syn eachopslach? Syn eagen wiene opfallend ljochtblau fan kleur, suver wat gril. As er oansprutsen waard, stiene se fuort ferwûndere, wat der ek tsjin him sein waard. As wie er op gjin oanspraak betocht. De noas skaaide út nei it ierdbeitype. No, hast tritich jier letter, twivelje ik der oan oft de twa brune flekken op de rjochter wangbonke warten of deaplakken west hawwe. Fan de earskulpen wiene danksij de krollen allinne de rânen sichtber as moanneskyltsjes dy't justjes troch wolken hinne kypje. In fuotballer sil fuort gjin achtslaan op hannen. Dochs foelen dy hannen my op, omdat er der sa eigenaardich mei fladdere foar't er kopte, sa't hinnen dat mei de wjukken dwaan kinne as se op útstruide kerlen foer ta sjitte. Selden haw ik sokke bonkige hannen sjoen, sa taai en tanich. Lang wie er net, ik rus him op sawat ien meter tachtich, mar hy like lang omdat er tige meager wie. Ik ha my der faak oer ferwûndere dat dat fragile lichem nei in snoekdûk wer yn syn hiele hear en fear oerein kaam en dat dy teare ynwite holle fan al dy ysbaarlike kopballen noait skansearre waard. As wy fan it fjild nei de klaaikeamer rûnen, wie der gjinien dy't mei him in praatsje makke, nimmen soe der oait op werom komme as er wer ris in prachtgoal makke hie. Ik ek net. In ûnsichtbere hân wjerhold my dy't ornaris maklik tajout oan in opstiging dêrfan. Of hawwe it syn eigen hannen west dy't sels by in flechtich fustkjen op it fjild, like kâld oanfielden as dat se der útseagen. Dochs kaam it in kear safier, dat ik net langer distânsje hâlde koe. Dat hie in dübele reden.

De earste wie dat wy stadichoan wat langer wat mear as team nei elkoar ta groeiden en dêr ús yn de omgong mei elkoar nei gedroegen. Dat Gerlof him dêryn ôfsûndere, gie sa natuerlik en temûk dat it de measten wierskynlik net opfallen is. Ik haw der it mier oan as der ien oer is, ik fyn dat al gau begrutlik, al moat ik tajaan dat dat lêste net sa hoecht te wêzen as de persoan yn kwestje him der sels noflik by fielt. Mar dy yndruk hie ik net yn it gefal fan Gerlof. Hy like my te behearren ta it slach minsken dat lijt ûnder de ôfsûndering, dy't it siket.

De twadde oanlieding wie in seldsume goal fan Gerlof, dêr't nei myn sin fierstente min omtinken oan jûn waard. It fjild dêr't wy op spilen wie besiedde mei mollebulten. Soks kaam doe noch foar, fral op de sportterreinen yn de lytsere doarpen dêr't wy doe soms

[p. 140]

hinne moasten. Sa'n fyftjin meter fan de goal fan de tsjinstanner, krekt fjouwer meter leadrjocht boppe de penaltystip, lei de grutste mollebult fan it fjild. Dêr hiene de warbere mollen grif harren mienskipssintrum, dêr't ridden fan alle hoeken en harnen fan it fjild yn gearrûnen. Op in stuit kaam de bal fan lofts, net fan my, ik haw yn myn hiele fuotbalkarrière mar selden in brûkbere foarset jun. (Mar ien kear folslein mei ûngelok in prachtige goal makke. Ik rekke de bal foar myn gefoel hielendal ferkeard ear't er as in projektyl it net bûlje liet. Ik waard wiidweidich lokwinske, myn teamgenoaten wiene sa sportyf om nearne oan te twiveljen. Sels de prachtige kurve dy't de bal tanksij in wynfleach meikrige, waard my yn tank oanrekkene). Gerlof kopte de bal, doe't dy yn de mollebult delploffe soe. Hy naam sawat de hiele bulte mei. Syn ljochte krollen sieten fol mei fine swarte moude, sadat er in wiere facelift ûndergien hie. Der waard omraak om lake, net mear as dat. Fan kleare ferbjustering protestearre de keeper fan de tsjinpartij by de skiedsrjochter. De stomoude fan de mollebult soe him it sicht op de bal benaam hawwe, sei er. Wat fansels neat úthelle. De goal telde.

Yn de klaaikeamer bin ik doe op Gerlof ôfstapt en hy my oan him foarsteld. Ik sei dat ik him bewûndere om syn kopballen. Hy krige wer in kaam, mar geniete sichtber fan myn kompliminten. Om't er syn namme net neamd hie, frege ik hoe't er hjitte. Wy praten ôf dat wy elkoar de jûns yn in kroech moetsje soene om ris wat neier mei elkoar yn 'e kunde te kommen. Dat wie yn 'e lette hjerst fan 1966.

Tweintich jier letter falt myn each op in tsjokke kop boppe in artikel op side trije fan de moarnskrante: ‘Riedseleftige besjitting fan túnhúske. Gjin slachtoffers’.

Meast slaan ik sokke wat nei sensaasje utskaaiende berjochten oer, mar diskear jit ik my earst noch in bakje kofje yn om myn bepaald net ûnferklearbere nijsgjirrigens nei de ynhâld fan dit berjocht ekstra te nytgjen. Dêrnei moat ik nei it húske en twing mysels om it my noch langer oan tiid te dwaan as oars en dat net allinne om't poepen in útsûnderlik wichtige beuzichheid is. Wa't net mear poept, is ommers ferlern. Dêr steane minsken nei myn sin te min by stil. Oer de dea wurdt sa stadichoan iepenlik praat, mar poepen en pisjen? Ho mar, wylst beide dochs betingsten binne foar in sûn libben. In bist wit dêr better mei om te gean. Tink oan hûnen en katten, sy sjogge noch ris om, rûke of bedobje. Mar nim fral de kij. Fan 't maaitiid haw ik ûnder Aldegea Sm. mei in boer kij ophelle. Ut en troch giene swierich sturten omheech as flaggen dy't hyst waarden om in feestlik barren yn te lieden. De efter-

[p. 141]

poaten waarden mei soarch justjes wider fan elkoar postearre, ear't se harren ‘klappende boodschap van vrede’ sa't Rutger Kopland it hieltyd omskreaun hat, delflijden. It wie yn in kampke greide, dêr't de Aldegeaster Feart útwetteret yn de Smelle Ie. Lammen mjêken, skriezen rôpen, earne op in hiem sloech in hûn oan. It wie blakstil en hoar. Yn 'e sleatswâl bloeiden bolle- en bargepysten. Douwe Franke soe hjir oer ien kubike meter in boek fol skriuwe kinne en oars Maarten 't Hart wol.

De weae damp fan de kowestront krinkele fan it bedauwe gers omheech my de noastergatten yn. Ik moast tinke oan de kâlde kak fan de iepening fan it Holland Festival dêr't ik dyselde jûns hinne kind hie en priizge my lokkich dat ik foar 't earst sunt tritich jier wer kij ophelle. Ik koestere de fine strontspatten op de boksen fan myn sneinske broek. In ko sjocht altyd eefkes om, hoe flechtich ek, as er skiten hat. Mar, wylst de ôfstân tusken kop en kûnt by in minske folle lytser is as by in ko, liket de mins fan alle besef fan sekreesje berôve. As de minske sa omgiet mei wat him ferlit, dan sil it nei myn betinken net lang mear duorje dat er deselde hâlding oannimt nei wat er ta him nimt. It iten út blik is der in begjin fan. Ik sjoch dus om en konstatearje mei spyt dat der diskear gjin letters lizze, mar gewoan in weak heapke. Werom yn de keamer bûch ik my oer it artikel. ‘Justernacht is yn it plakje L. in túnhúske fan kugels trochsingele. Omwenners hawwe ferklearre, dat se wekker waarden fan in gerattel fan eat wat op it fjurjen mei masinegewearen like. Ien fan de bewenners hat twa motors stean sjoen mei de beriders der noch op. De plysje beskikt oer oanwizingen dat der fjouwer man yn 't spul binne: de twa bestjoerders fan de motorfytsen en twa duopassazjiers dy't sketten hawwe. De plysje stiet ynearsten foar in riedsel oer de motiven fan de sjitpartij. Der wurdt tocht oan in ôfrekken yn de kriminele sfear. Bekend is, dat de lêste bewenner fan it túnhúske dat troch de eigneresse trochstrings ferhierd wurdt oan minsken dy't sa gau net in gewoan hûs besette kinne, twa dagen ferlyn hookstrooks útnaaid is. De man, de fjirtichjierrige G.W. is in fearnsjier ferlyn út it Karibysk gebiet werom nei Nederlân kaam. Neffens de ferhierster, mefrou De Keyser, dy't in eintsje fierderop wennet en dy't net wekker wurden is. (‘Ik sliep altyd tige fêst’), wie der oan har hierder neat bysûnders te merkbiten, of it moat wêze dat er wat minskeskou die. Neffens de frou hie de man mar ien kear besite hân. Op in wykein wiene in man en in frou by him dy't Frysk mei elkoar praten. It liken har gewoane minsken ta, âlde kunde fan G.W. of sa dy't it faaks om him begrutte dat er sa iensum wie en in kear út it hege noarden lâns kaam. Yn alle gefallen perfoarst gjin

[p. 142]

gangsters. Wol krige de man in soad post, soms in oantekene stik, en wiene syn telefoanrekkens absurd heech. ‘As jo it my freegje, skille er de hiele wrâld oer. As ik by it rút dat er altyd iepen stean hie, lâns rûn en hy wie oan it skiljen dan hearde ik him Ingelsk of Spaansk. Al syn telefoanpetearen giene yn it Ingelsk of Spaansk, like it wol.’ Wit se dan net wêr't it oer gie. ‘Nee, ik ferstean min Ingelsk en Spaansk al hielendal net, mar ik haw wol de yndruk dat er sêfter begûn te praten sadree't er my lânskommen seach’.

Wa't troch de stikkene finsters sjocht, treft in wiere ravaazje oan. Diggels fan kopkes en pannen lizze rûnom oer de flier. Yn de gerdinen en it flierkleed, en sels yn it plestik taffelskleed sitte kûgelgatten dêr't de rânen fan skroeid binne. It bêd liket in gatsjepanne, as hawwe se witten wêr't it stie. De frou wyt noch te fertellen, dat de man soms post krige mei dr. foar de namme en der gauris op út gie mei in metaaldetektor sa't er it apparaat sels in kear tsjin har neamd hie, nei't se him oer it mad kaam, doe't er der mei op it hiem omskarrele. ‘Hy woe ha der soe hjir miskien goud yn 'e grûn sitte’. Dat hie se doe wol wat frjemd fûn.

As wy tsien oeren letter neifraach dogge, hat de plysje net stil sitten, docht bliken.

‘Nei't wy yn sân hasten it ien en oar neilutsen hawwe, ûntstiet der dochs wol wat in eigenaardich byld fan menear G.W.’, seit de hear L. de Zee, ynspekteur fan plysje yn A., dêr't it gehucht L. ûnder ressortearret. ‘Yn belang fan it ûndersyk is it ús net mooglik in soad meidielingen te dwaan. Wy witte it sels trouwens ek net krekt, alles stiet ús noch net klear foar de eagen, dat seit himsels. En fan de dieders ûntbrekt elk spoar. Mar safolle is wol dúdlik, dat G.W. mei enoarme skulden weromkaam is fan de Antillen. De man is yn 1974 út Nederlân nei de Kariben ferhuze. Hy hat dêrearne wiskunde dosearre oan in universiteit. Hy wie troud en hie in bern doe't er dêr oankaam. De man moat doe ± 25 jier west hawwe. Yn 1977 hat er syn dosintskip der oan jûn en is er úteinset mei in firma dy't Latynsk-Amerikaanske produkten eksportearre fia it Karibysk gebiet. Sa skynt er keunstfoarwerpen fan keramyk út Kolombia nei Nederlân ymportearre te hawwen. De firma is fallyt gien. Wat dêrnei allegearre bard is, is ús no noch net dúdlik’. Op ús fraach oft der sprake wêze kin fan drugshannel, wol de plysjeman yn it belang fan it ûndersyk net yngean. Wol hat út inkelde poststikken dy't de plysje yn it túnhúske oantroffen hat, bliken dien dat de man rûnom wei fan earbere skuldeaskers hjitfolge wurdt. “Mar”, seit De Zee, “in trochsnee skuldeasker sil om in pear tûzen gûne mear of minder net samar immen likwidearje. Us gedachten geane dan ek in oare kant út”. Hokker kant wol er net kwyt. It liket net ûn-

[p. 143]

oannimlik dat G.W. der lucht fan krigen hat dat syn tsjinstanners him op it spoar wiene. De plysje hat reden te tinken dat er de grins oer flechte is’.

Ik kin net neilitte eefkes te spytgnyskjen. Twa dagen ferlyn is er útnaaid. Wat him yn dy nacht op 'e flecht jage hat? Hy hat it der sels nei makke. In mins kin bang wurde, sa bang dat er nachts de doar fan syn sliepkeamer barikadearret. Eangst dy't oergiet yn in soarte fan paranoia dy't agressyf makket. Soms hat agressy de skyn fan moed, soms makket it domdryst. Dat in gewoan foefke fia de telefoan him sa de skrik op 'e lea jage hat. Menear soe konneksjes mei de Mafia hawwe. Is de koynsidinsje net frappant? As der gjin aksje ûndernommen wie, hied er no miskien dea west. Wa hie tinke kind dat dy wraakaksje him it libben rêde soe? Hy sil no grif yn dy kommune yn Eastenryk sitte, dêr't er altyd sa fol fan wie. In loftfytser is it. Soe de plysje de Fryskpratende wykeingasten noch op it spoar komme? It ûndersyk sil by gebrek oan jild en mankrêft, no't der gjin slachtoffers binne, grif in sêfte dea stjerre.