Trotwaer. Jaargang 22

[p. 266]

[Nummer 6]

Doeke Sijens
It blau fan 'e loft

‘Hòè hytsto?’ frege Hans, de nije freon fan myn suster ferheard doe't wy fûstken.

Nyckle hienen se my neamd, in namme dêr't ik in ôfgryslike hekel oan hie. Altyd waard it ferkeard skreaun, altyd ferkeard ûnthâlden. Op skoalle waard der ek slim oer beard. Dat ik neamd wie nei in omke dy't oan tb stoarn wie, holp ek net. Altyd wer dy sentimentele ferhalen. Ik hie al ris besocht om it te feroarjen yn wat gewoaners, bygelyks Nico, mar ús mem sei dan: ‘Do witst wol hoe lilk dyn heit wurdt as er wer in bern dope moat dat se Babette of Mariska neamd ha.’

It wie de middeis nei iten. Us heit makke syn preek, ús mem wie mei Jeltsje en Hans yn 'e hûs gien. Wy hienen al hiel wat oer dizze jonge heard (sy koe him fan it sikehûs) en hy moast, sa wie der ornearre, mar ris op besite komme. My koe dat allegear net safolle skille, meastal wienen dy jonges wol tsien jier âlder as ik en mei myn suster hie ik neat net folle te bepraten.

Ik lei ûnder de parrebeam yn 'e hoeke fan 'e tún. Hast net ien koe my dêr fine. Krekt as de measte pastorijtunen wie uzes grut, mei in grientetún en in soad blomkeguod. Foar hûs wie in gersfjild, dat mocht ik meane. De iene sneon autohimmelje, de oare wyks it gers. Eins soe dat hjoed moatte, mar it wie my fiersten te hyt.

Earst hie ik noch yn 'e sinne lein, mar dat foldie my net. Brún waard ik dochs net, ik krige allinnich mar skeinspruten. Myn gesicht liket dan krekt in ljipaai.

Moandei mean ik wol, tocht ik, dan kin it ek noch wol. Ik gie op 't liif lizzen en pakte Een ander land. Ik wie fan doel it takom jier op myn boekelist te setten foar it eineksamen, al soe ik it dan noch wolris yn it Ingelsk lêze moatte. Ik hie it al trije kear lêzen en koe it sawat út 'e holle. It ferhaal hie my yn 'e besnijing. Ik wie by it twadde part, as Eric en Yves tegearre yn Frankryk binne. It wie bysûnder, twa jonges, mar nuver fûn ik it eins net. Yn it boek waard der ek sa net oer skreaun. Negers yn New York, dêr wie it folle slimmer mei as mei twa manlju dy't fan elkoar hâlden. Net ien fan de oare persoanen út dit boek hienen it sa moai as dy twa.

Ik hie net folle sliep hân, om't ik nei de nachtfilm op 'e televyzje sjoen hie. Myn âldere broers en susters wolle ha dat ús heit

[p. 267]

en mem it opbringen by de sânde oerjûn ha, mar ris goed útsliepe mei ik dochs net. Eins wie ik no ek te slûch om te lêzen.

Boppe yn 'e hûs die ien in rút iepen, ik hearde roppen. Hans soe wol yn it keammerke by de trep sliepe, dêr't earder, sa't it hiet, de faam wenne. Ik tocht oan it part fan it boek dat ik krekt lêzen hie: Yves en Eric komme yn in hotel en sliepe dan yn itselde ledikant. Dy Eric yn it boek hie krekt as ik read hier; Yves like, fûn ik, altyd wol wat op Johan, dy't by my yn 'e klasse siet. Ek lang en tin, mei swart krollich hier. Ik prate net folle mei him, hy die neat oars as mei de famkes gekjeie. Ik wie dêr wolris by, mar ik fûn der net folle oan. Ik koe ek net rjocht begripe wêrom't famkes safolle nocht hienen oan dat ûnnoazele omhingjen. Ik fuotballe leaver of gie mei in pear oare jonges te swimmen. Ik hie wille genôch.

It wie stil yn it doarp. Allinnich in hûn blafte eefkes. No en dan waaide it in bytsje, dan risselen de blêden oan 'e beam en koe ik it fernimme oan de hierkes op myn skonken. Hans hat ek swart hier, tocht ik, en dêrnei rekke ik yn 'e sliep.

‘Wol ien dy treppot even rjocht sette?’

‘Tink om dat kopke!’

‘Wêr giet heit syn preek oer?’

‘It paradys en de sûndefal.’

‘Ik ha ek al sein, moat it no krekt op sokke kostlike dagen wer sa dreech?’

‘De minsken ferjitte sa gau fan wa't wy it allegear krigen ha en hoe gau't it bedoarn wurde kin.’

‘No ik kom net!’

‘Ik preekje hjir moarn net. Schellenberg komt hjir. Hy hat it leau ik oer de Filistinen.’ ‘Jo moatte it my mar net kwea ôfnimme, mar mei dat soarte fan ûnderwerpen jeie se de minsken de tsjerken út!’

‘Jonge, de minsken hjirre, foaral de boeren, dy wolle gjin wurd hearre oer flechtlingen en solidêrens mei de tredde wrâld.’

‘Jasses, in bij!’

‘Sa't ik sis, se wolle hjir in swiere preek. Yn sa'n doarp kinne se de bibel faaks better as ik.’

‘In dûmny wurdt hjir noch op in fuotstik set, mar wy moatte dêr ek wer tige mei rekkenje.’

‘Wy drinke allinnich in gleske wyn as de gerdinen ticht binne.’

‘Wol ien Moarke even pakke, dy dogeneat besiket it altyd by in frjemd. Toe Nyckle pak do it bist even.’

Oant no ta hie ik my koest hâlden, ik hie my sa ûnsichtber mooglik makke. It petear koe my neat skille, dat wist ik foarút ek wol, mar ik hie toarst. Ek hienen se my al sa faak foarhâlden dat ik ris wat minder ûngesellich dwaan moast en dy Hans like my wol aardich ta. Dus dêr siet ik mei in

[p. 268]

kopke tee en in koekje. Ik wie der wis fan dat der dochs wol wer op my omeamele wurde soe.

Oan 'e kat hoegde ik neat mear te dwaan. Troch it gerop fan ús mem wie se al ûnder in beamke stoot. Daliks besocht se it wol wer en úteinlik soe se har sin krije: alle iten en drinken besnuve en sa mooglik wat opite. Ik seach nei de bij, dy't yn in dopkeblom krûpte en dan wer steatlik nei in oare fleach. Bytiden, tusken twa wurden yn, hearde ik it gûnzjen.

‘Ik ha Afke belle, se is no noch thús. Ik woe der eins wol even hinne, mar foar Hans is dêr neat oan.’

Sy seach my oan, in bytsje freegjend.

‘Hans tennist graach. Kinne jim net even tegearre?’

Dêr hienen je it al! It hie folle slimmer kind. Sûnt der krekt bûten it doarp in baan kommen wie, tennisde ik dêr geregeld. Meast mei Maarten, mar dy wie der dit wykein net. Boppedat, tocht ik, die ik dit, dan hoegde ik dat ferhipte gers hjoed ek net mear te meanen.

‘Jim kinne der wol wat fan krije, it is fiersten te waarm.’

Dat wie ús mem fansels.

‘Dat sil wol wat tafalle. It kuollet wol wat ôf. Hast do dyn guod meinommen?’

Ik gie oerein, dit moast trochgean. Hy stie ek al.

‘Twa minuten, dan kinne we?’ sei er.

Hy tennisde goed, dat foel my neat ôf. Earst wie ik wat sleau (troch myn sliepke faaks) mar dêrnei gie it lykop. Wy wûnen beide in set. It wie yndied hyt op 'e baan. Der wie suver gjin wyn en troch de swiere, swiete lucht fan de jasmynbeamkes, dy't om 'e baan stienen, fielde it noch waarmer. Der wie fierders gjin minske.

Underweis hie Hans ferteld, dat er it leafst dokter yn 'e tropen wurde woe. ‘Wit Jeltsje dat wol?’ frege ik. Strak wie se dizze ek wer kwyt en it like krekt sa goed. Hy luts oan it skouder. ‘It duorret noch wol fiif jier foar't it safier is. Dan sjogge wy wol wer.’ Foarearst hoegde ik gjin noed te hawwen. Hy fertelde ek dat er meastentiids twa kear wyks tennisde en dat koe ik fernimme. De tredde set wûn er maklik.

Ik wie út 'e liken. It swit rûn my troch de wynbrauwen yn 'e eagen. Hans syn himd wie wol wiet, mar hy eage noch fit.

Wy rûnen nei de klaaihokjes. Eins wie it net folle mear as in skuorke, dêr't it nei semint rûkte. Men koe dêr dûse, mar net folle minsken dienen dat. Maarten en ik dienen dat altyd thús. Hans wie it wol fan doel. Hy hie de klean samar út en foar't ik der erch yn hie klettere it wetter oer him hinne.

It wie der mar lyts, ik koe him goed sjen.

[p. 269]

It wetter rûn troch it hier op syn boarst, oer syn liif en troch it hier by syn pimel. Ik hie fansels wolris faker in neakene jonge sjoen, mar net ien dy't sa breed, sa grut, ja sa moai wie. Syn fel glânze.

‘Wolst do net?’ frege er. Hy wiisde op it plak neist him.

‘Ik ha gjin handoek by my,’ andere ik. Dat wie ek sa, mar der wie wat oars dat my tebekhâlde. Ik soe dan ommers fiersten te ticht by dat lichem dat my sa fassineare wêze, ik bleau leaver sa wat nei him sjen. Doe't er him ôfdroege mei in ûnbidige, griene handoek seach ik nei it bewegen fan syn spieren. Miskien wol wat te folle. Foel it him op. Doe't er syn ûnderbroek oandie, sei ik dat ik bûten wol op him wachtsje soe. Wy rûnen werom. It wie iterstiid, mar gâns lju wienen noch bûtendoar. Ik hie Hans eins noch even it âlde part fan it doarp sjen litte wollen, mar dat waard neat. Hoe't it kin, wit ik net, mar se witte alles yn sa'n doarp. In frou rôp tsjin Hans: ‘En hoe fine jo it hjir? Wy seinen al tsjin inoar, dit is fêst de nije freon fan dumny's Jeltsje.’ Hy fûn it, leau ik, net iens sa slim.

Us heit en mem mochten him wol lije, dat die dúdlik bliken. Nei iten sieten wy wer yn 'e tún. It wie maaie, mar it like wol simmer. Us heit fertelde oer wat er allegear yn Seelân belibbe hie. Wy koenen syn repertoire sa stadichoan wol, mar Hans harke geduldich. Hy seach in bytse ûlich doe't ús mem begûn oer de jierren dat sy yn it sikehûs wurke hie as suster. It wie sawat nacht doe't wy dat hân hienen.

Boppe ús fleagen heech yn 'e loft noch wat sweltsjes en in man rôp syn hûn. Fierders wie it stil. It soe moarn fêst ek wol wer in moaie dei wurde, dêr wie elkenien it oer iens. Nei in skoftsje ferfeelde it praat my en gie ik mar nei myn sliepkeammerke. Troch it iepen rút koe ik de oaren praten hearre. Wêr 't se it oer hienen koe ik net ferstean. Ik wie yn myn boek no by it tredde part kommen: Eric is wer werom yn New York. Yves sil dêr letter ek komme, mar safier wie it no noch net. Om dêr wis fan te wêzen lies ik de ein nochris, as Eric him ophellet fan it fleanfjild. Foaral it momint as se mekoar foar it earst wer treffe, fûn ik moai beskreaun. Dochs koe ik de kop der net echt byhâlde. In motflinter fleach yn 'e lampe om. Dy moast ik earst rêde. Doe't ik wer op bêd gie beseach ik my yn 'e spegel boppe de waskbak: meager, bleek en bonkich wie ik. Net folle oan, tocht ik. Net sa as Hans. Hy wie fansels folle âlder; Johan wie krekt sa tin as ik. It soe by ús miskien noch wol feroarje.

De oare deis. Ier en betiid waard ik yn ien kear optein wekker. Meastal wie dat wol

[p. 270]

oars. De sinne skynde en de fûgels songen, mar dêr kaam it net fan. Hans wie by ús, hy sliepte mar in pear meter fan my ôf, dêr tocht ik oan. Ik hie, leau ik, ek oer him dreamd. Dy moarns wie ik op myn bêst. Ik hie my skeard (al wie dat noch net rjocht nedich) en die in skjinne oerstrûper oan (mar sûnder strik).

Froed siet ik neist ús mem yn 'e bank en harke nei de frjemde dûmny. It wie ek wat makliker as oars. Ik skamme my altyd foar ús heit, dy't op 'e preekstoel sa wis die, wylst er thús lilk waard as de ierpels net gear wienen. It gie hjoed oer Simson, de Filistinen en fansels de betsjutting dêrfan foar ús. De man jeuzele frijwat lang, mar ik bleau rjochtoerein sitten.

Jeltsje hie kofje set. Sy woe neat mear mei de tsjerke te krijen ha. Dêr hie spul oer west, mar Jeltsje hie wûn doe't se drige oars noait wer thús te kommen. It oare jier soe it mei my krekt sa gean, dat hie ik al lang foarinoar.

Wy sieten wer bûten. Ek yn it skaad wie it waarm. De measte boeren soenen hjoed wol wer it lân yn wolle, ornearre de gastdûmny. ‘Moarn kin der wol wer in moai snjitterke komme?’ sei er.

‘It is in nuodlik bestean.’ Dat sei ús mem. Dy wist ek wol wat er no komme soe.

‘De bibel is oars dúdlik genôch. Wy meie dêr net oankomme!’

‘Nimme se dat fan jo wol oan?’

It die no bliken dat Hans syn heit boer west hie (yn 'e Súdwesthoeke) en it praat gie dy kant út. Net botte ynteressant, fûn ik. Hans hie in donker lûd, soms wat heas. Hy wie folle rêstiger as Jeltsje har eardere freonen. Dy hienen samar rúzje mei ús heit en fûnen sa'n doarp mar neat. Tsjin my dienen se meastal tige ôfhâldend. Se tochten dat ik noch in bern wie. Hans die dat net - hy harke oandachtich, doe't ik him fertelde dat ik sa'n hekel oan myn eigen namme hie. Hy koe him dat wol yntinke, sei er. Hy blêde wat yn Een ander land om, mar frege my dêr neat oer. Iterstiid. Us heit kaam thús, de oare dûmny gie fuort. Wylst ús mem en Jeltsje yn 'e keuken dwaande wienen, bleauwen wy noch wat sitten. In boumantsje hipte soargeleas op it paadsje om.

‘Wat is dat dochs in prachtich bistke?’ sei ús heit. Hy koe soms tige kliemsk oer de skepping prate.

Hans lei lui ûnderút yn 'e stoel mei it gesicht yn 'e sinne.

Ik begûn. ‘Wy kinne fan 'e middei nei iten noch wol even tennisje, Hans. Fynst net?’ Hy die syn eagen iepen en kaam oerein. ‘Ik wol wol, mar ik wit net wat Jeltjse fan doel is.’

Mar doe ús heit: ‘Der wurdt op snein net sporte!’

[p. 271]

Dat wie it begjin. Under iten gie ik fierder. Wy krigen it hiele rychje wer. De gemeenterie, de tsjerkerie, de stikken yn 'e krante, yn it tsjerkebledsje. Dat in dûmny yn sokke saken in foarbyld stelle moat. De snein as rêstdei. Ik woe gjin belies jaan. Ik wie it net mei ús heit iens, mar dat wie neat nijs. Der wie wat oars dat my dreau.

Hans bemuoide him der net mei, myn suster frjemd genôch ek net. Ik woe sa graach, ik fielde dat it tige wichtich wie. Hans en ik soenen dan noch in skoftsje tegearre wêze. Dat wie it, mar sa koe ik it fansels net sizze. Wie dat no sa slim, jûn gienen se ommers al wer fuort.

It waard neat. Jeltsje sei dat se dy middeis eins nei myn oare broer soenen. Wêrom hie se dat net earder sein? Ik fielde dat ik in kleur krige, allegear seagen se my oan. Se sille wol tocht ha, wat is der mei him. Oars wie ik sa igaal.

Ik holp ús mem mei it ôfwaskjen. Sy sei net folle en dat fûn ik net slim. Ik fielde my machteleas, ik woe wol wat stikken smite. Mar ik pakte myn fyts en ried it hiem ôf. (De striid oer twa kear op snein nei tsjerke hienen se al in jier of twa lyn ferlern.)

Bûten it doarp, sa yn 'e fjilden kaam ik gjin minske tsjin. Fûgels seach ik: ljippen, ljurken, skriezen, bûnte liuwen, reagers, eksters, roeken. Net dat ik der goed om tocht. Stikken greiden wienen al meand, oaren noch net en dy twa kleuren grien neist elkoar wie in moai gesicht. Hjir mocht ik graach bylâns fytse en meastentiids waard ik der rêstich fan. Hjoed net. Ik fielde my frjemd - net mear lilk, mar krekt as doogde it net, soe it blau út de loft gean.

Us Sytse sylde faak op snein kaam my yn 't sin. Wêrom hie ik dêr net earder oan tocht! Hans hie him ek wol wat mear oppenearje kinnen. Dat foel my wol wat fan him ôf, mar ja, Jeltsje hie der by west.

By in hikke sette ik myn fyts del. Yn 'e berm, achter wat boskjes koe men noflik lizze. Ik hearde in trekker en noch fierder lette in klok. Ik hie Een ander land meinommen, mar ek dat foldie my net mear. Eric, dy't werom wie yn New York, trof in frou (dy't troud wie) en hy fergeat Yves, sa like it wol.

Dat wie fansels sa net en de frou gie ek wol wer nei har man en bern, mar ik fûn it mar raar. De eardere kearen hie ik der net sa'n lêst fan hân, mar no fûn ik dat it ferhaal bedoarn wie.

Doe't ik werom fytste wie ik dochs wer moedich. Wy koenen noch wol gesellich wat yn 'e tún sitte en, tocht ik, Hans soe fansels wolris wer mei Jeltsje op besite komme. En oars koe ik by har op besite gean, dat hie se faak genôch sein.

Der wie net ien thús. Us heit en mem wienen fansels te kuierjen. Rinnendeweis waar-

[p. 272]

den der dan in hiel soad swierrichheden mei de doarpslju bepraat. It bûtendoar sprekoere neamde ús mem dat.

Krekt doe't ik yn 'e keuken de koelkast iepen die, hearde ik wat yn 'e tún. Ik seach se, ûnder de parrebeam. Se hienen, tocht ik, sinnebaaid. Yn it gers leinen in pear handoeken en se hienen allebeide hast gjin klean oan. Jeltsje siet by Hans op 'e skurte en joech him in tút. Ik seach syn brún liif, seach hoe't er Jeltsje beethâlde. Wêrom docht er dat, tocht ik, sa soe er my beethâlde moatte. Tagelyk wist ik dat ik soks hielendal net hearde te tinken.

Ik pakte in flesse mei molke en geat in glês fol. Ik dronk. Bûten song in fûgel en de loft wie blau. Alles like gewoan, mar ik wist seker dat der wat feroare wie.