Trotwaer. Jaargang 22

[p. 204]

Tsjalling fan Wolsum
Grüsse!

Nei alle drokte fan it earste diel fan 'e jûn falt der no in eigenaardige stilte.

Dy drokte wie trouwens ek al ûngewoan. Want safolle laitsjen, safolle hantsjeklappen en safolle geheister makkest doch net folle mei yn skoalle?

Soks kin mar in pear kear yn it jier. It gebeurt as de master syn jierdei fiert, wêrby't it gewoane skoallelibben plezierich ûnderbrutsen wurdt en it klasselokaal sa'n bytsje op syn kop komt te stean. En it komt foar op de lêste skoalledei fan de bern fan groep acht. Mar dan wol de jûns, as de âlders ek útnoege binne om it ôfskied fan har bern mei te fieren.

Wat in wille hawwe se meiïnoar hân. Op it poadium lizze noch de spoaren fan de musical dy't se opfierd hawwe. Hjir en dêr slingerje klean, in pear fel kleure toeters steane nuver tusken in fuortsmiten giel kessen en in akkordeon. Wat in feest hawwe de skoalferlitters derfan makke! It daverjend applaus klinkt harren noch yn de earen.

Yn it skoft hawwe se mei gleone gesichten de felisitaasjes fan harren heiten en memmen yn ûntfangst nommen.

‘Dat hawwe jimme knap dien! - No, jimme hawwe net om 'e nocht wiken lang repetearre! - En dat jimme sa'n protte sels betocht hawwe!’

Mar no feroaret alles, no wurdt it plechtich. It kringt ta de bern troch, dat no it echte momint fan ôfskied komt. En dan wurdst fansels stil. Oer in healoerke bist ommers gjin learling mear fan dizze skoalle.

Master skopt wat romte op it poadium, hy wol der sels ek noch by kinne.

‘Bêste âlders, bêste jongelju! No is it dan echt safier.’

Oan syn lûd is dúdlik te hearren dat er sels ek ûnder de yndruk fan it momint is. Evert knikt even nei Jan, dy't nêst him sit. Dy sjocht him sa ris oan en knikt werom. Se kènne harren master, se witte dat dit foar him in min kerwei is. Hy moat ‘syn’ bern no loslitte.

‘Alles hat in begjin en in ein, dat heart by it libben. Wy hawwe in moaie jûn hân, mar dy is aanst ôfrûn. Wy hienen ek in fijn skoaljier, mar dat moatte wy no ôfslute.’

Deastil is it. Sels gjin geskoffel fan fuotten is te hearren.

Master sjocht noch even werom op de ôfrûne kursus. Hichtepunten út it skoallelibben

[p. 205]

en deagewoane ferhaaltsjes krije in beurt. ‘En witst noch wol, Tsjerk, watst doe tsjin my seist? Nee? No, ik wol. Do seist: Ik leau dat master in foút makke hat!’

Ja, no wit Tsjerk it wer. Tsjónge-jonge, dat dy master dat sa goed ûntholden hat! Hy laket wat ferlegen foar him út. Simen krijt ek in beurt. Wit dy noch wol dat er him ris raar fersinde, doe't er by in skiednisles keningin Wilhelmina de ‘Vader des Vaderlands’ neamde?

Simen begjint it knap waarm te finen, sa te sjen. Hy strûpt de mouwen mar ris op en faget him in pear kear oer it reade gesicht. Mar master sjocht ek foarút, dat besiket er teminsten. ‘Want net ien kin yn de takomst sjen, dat witte jimme bêst. Wy kinne inoar allinnich mar it bêste tawinskje en ús foarnimme der meiïnoar wat fan te meitsjen.

Nei syn earnstige praatsjes moatte de bern ien foar ien by him komme. Elk krijt in prachtichmoaie plaat mei de namme fan de skoalle derop, syn eigen namme mei moaie letters en de datum. No master noch in hân jaan en... se binne fan skoalle!

Yn de gong, by de kapstokken, is it in drok gepraat. De bern wolle it wat benearjende gefoel, dat se niis by it echte ôfskied krigen, kwyt reitsje en dat slagget it bêste troch oer lekker luftige dingen te praten. Dêr docht master ek oan mei. Mei in pear âlders hat er it oer de fakânsje. Fakânsje! No't er it ûnderwerp fan dat petear opfangt, kringt it ta Jan troch, dat de fakânsje einlik op dit stuit begjint.

Hearlik! Seis wike frij!

‘Hé, Willem! Wy hawwe fakânsje, jong!’

‘Ja!’ ropt dy werom. ‘Ik sil moarn dalik oan it fuotbaljen!’

Fakânsje is wat fijns om oer te praten. Ynienen is de gong der fol fan.

Bûten is it hast al tsjuster, mar de learlingen meitsje gjin haast om fuort. It ûnderwerp fan elkenien en de situaasje binne dêr fiersten te leuk foar. Yn groepkes steane se byinoar, krekt as harren heiten en memmen. ‘Geane jimme ek nei it bûtenlân, Harm?’ freget Jan oan ien fan syn klasgenoaten.

‘Jawis jong, wy geane nei Switserlân. Mei Evert syn âlders!’

‘Nei Switserlân? Wy ek!’ ropt Jan. ‘Net fier fan Ynterlaken!’

‘Dêr komme wy ek fuortby te sitten. Miskien sjogge wy inoar noch. Hâld elk sjalet mar goed yn 'e gaten,’ laket Evert. ‘Witst, watst dan sizze moatst, ast ús tsjinkomst? Grüsse! Dat betsjut: Goeie!’

Ja, ja, Jan sil der om tinke, hear. Mar syn heit stiet him al in skoftke oan 'e mouwe te lûken. Dêrom stekt er mar gau de hân op. ‘Grûsse!’ ropt er en stapt syn heit en mem achternei it tsjustere skoalplein op.

[p. 206]

Wat is Switserlân prachtich! Foaral as it ek noch sok hearlik waar is as no! Skerp tekenje de wite Alpentoppen har ôf tsjin de helderblauwe loft. Reusachtige houten pleatsen lizze by de skeanten op en klingeljende halsbellen ferriede de oanwêzigens fan kij achter de rotsen.

Jan syn heit en mem hawwe harren caravan op in camping by in lyts doarpke yn in delling set. Se steane dêr o sa moai. Moarns meitsje se mei Jan en syn suske Neeltsje meastal in kuier nei de bergen. Middeis is it dêr faak te waarm foar en dan dogge se in spultsje yn it skaad fan in groepke beammen op 'e camping. Of se meitsje mei de auto in toerke troch de omkriten.

Juster hawwe se in passentocht makke. By almeugend hege rotsen binne se lâns riden en troch lange, donkere tunnels; hú, doch wol wat yslik!

Op it heechste punt fan de berchpas hat mem de auto delset. Meiïnoar binne se doe hegerop klattere, nei in plak dêr't in fracht snie lei.

Frjemd wie dat. Wa tinkt der no yn Nederlân oan om yn july te sniebaljen? Hjir is dat hiel gewoan. De projektilen fleane geregeld troch de loft en treffe faak doel!

Jan en Neeltsje hawwe alle war dien om heit yn te sjipjen. Dat slagge pas, doe't mem partij foar harren keas. Nei ôfrin ferklearret heit mei syn wiete hier om 'e holle sabeare earnstich, dat er him djip besinne soe op passende wraakmaatregels.

Echt wier, de tiid fljocht hjir om, sels nachts. Yn de caravan sliepe de twa troch de Alpensinne brún bakte bern as roazen en binne mei gjin stok wekker te krijen.

Wat in lân! Wat in fakânsje!

‘Heit, mei ik noch in eintsje de berch op?’ freget Jan op in middei.

Heit sjocht wat sunich. ‘Allinnich?’ wol er witte. ‘Dêr hâld ik oars net fan.’

‘Neeltsje giet ek mei,’ antwurdet Jan fluch.

‘Ja, fansels!’ helpt syn suske, dat ynienen ek wol sin oan in útstapke hat.

‘H'm. Wat seisto derfan, mem?’

Mem fynt it goed, as se mar net te lang weibliuwe. ‘In oerke, net langer.’

Even letter klauwe Jan en Neeltsje al tsjin de skeante op. Se binne al aardich yn it sâlt bebiten en witte dat se net te gysten moatte, oars hâlde se it net fol. Kalm rinne se dus nêst inoar en steane no en dan even stil om út te pûsten. Oef! It is doch wol knap gleon! ‘Hoe let is it? Kinne wy noch wol fierder?’ freget Neeltsje nei in skoft.

‘Och fanke, mei gemak!’ Jan hat him foarnommen dy top dêr links fan harren noch te nimmen.

Ynienen stiet er stil. In ein foar him út sjocht er nòch twa klimmers. It binne twa jonges. ‘Moatst dêr ris sjen!’ seit er.

[p. 207]

Neeltsje sjocht yn de rjochting dy't er wiist. ‘No, wat soe dat?’ freget se wat snibbich. ‘It binne gewoan twa berchbeklimmers.’

Mar Jan fynt der doch wat eigenaardichs oan. Wat langer er nei dy jonges digeret, wat mear oft er oan Evert en Harm tinke moat. Sjoch, hoe't dy iene ûnder it rinnen in bytsje slingeret mei syn linker earm. Dat docht Evert krekt sa!

Ynienen set er de hannen as in toeter oan 'e mûle. ‘Evert! Harm!’ ropt er sa lûd er kin. It skrille jongeslûd rôlet oer de skeante en berikt de jonges, dy't dalik sykjend om har hinne sjogge.

‘Hjirre!’ ropt Jan.

Dan hawwe de beide knapen him en syn suske yn it fizier. In pear tellen steane se stokstiif, dan fleane se nei harren klasgenoat. ‘Jan! Hoe is it mooglik! Ha, Neeltsje, wêr steane jimme mei jim caravan?’

Sûnder antwurd ôf te wachtsjen giet Evert fierder: ‘Mar wy stienen krekt te harkjen. Wy mienden dat wy ien roppen hearden.’ ‘Ja, fansels. Dat wie ik!’ stelt Jan fêst.

‘Nee, nee, it wie hiel oars. Krekt as siet ien yn need en rôp er om help!’

Evert praat o sa wis en hy wol it herders ek net oer dizze ûnferwachte moeting hawwe. ‘Kom mar mei nei it punt dêr't wy niis stienen.’

Fjouwer pear eagen steane dêr even letter om sa te sizzen rjochtop. Neeltsje is de earste dy't wat op 'e antenne krijt.

‘Stil ris!’

De oaren seinen oars gjin wurd, mar se hawwe goed yn 'e rekken wat se bedoelt. Se hâldt de holle wat skean, it rjochterear nei in puntige rots keard. ‘Hearre jim dat?’

Ja, no wol. Dúdlik! Der wurdt roppen, mei in wat trilderich lûd. It is in man, mar wàt ropt er dochs?

‘Please, help me! Please!’ ferstiet Jan ynienen en seit it lûdop nei.

‘Wy moatte derhinne!’ makket Neeltsje út. ‘Dêr earne sit er,’ wiist se, ‘en dit paad moatte wy hawwe.’

Dy Neeltsje! De jonges sjogge har bewûnderjend oan.

‘Dy rots moat it dus wêze,’ seit Evert en rint al fuort.

It wurdt noch in hiele klim. Hymjend en pûstend, soms op knibbels, komme se by de top.

‘Wachtsje even,’ ropt Jan ynienen. ‘Hallo!’ galmt er om him hinne. Dan betinkt er him en ropt: ‘Hello!’

‘Hallo!’ klinkt it yn 'e fierte. En dan ‘Hello!’ Dat is de echo, witte de bern. Sille se mar wer fierder?

Klauwe mar wer.

Nei in hiel skoft steane se op 'e nij stil.

‘Hearden jimme dat ek?’ freget Harm.

Jawis! In swak lûd fan rjochts! Dat kin gjin ferbylding west hawwe. Dy kant út dus!

[p. 208]

Jan set it op in draven. Heal stroffeljend en roppend ferdwynt er achter wat beamkeguod.

‘Hjirhinne!’ hearre de oaren him even letter roppen. ‘Ik haw him!’

Se fine him op knibbels by in man, dy't op 'e grûn sit mei beide hanne om syn rjochter ankel. Oan syn gesicht is te sjen dat er pine hat. It glimke dat er nei de bern stjoert, mislearret.

‘I have broken my leg,’ tsjirmet er.

Dat fersteane se. Dy earme man! Hjir moat holpen wurde, jawis, mar hoe?

‘Wy drage him mei ús fjouweren nei ûnderen,’ stelt Evert foar. Mei muoite krije se de man fan 'e grûn en witte op itselde stuit, dat it neat wurdt.

‘Fiersten te fier,’ seit Harm.

‘En fiersten te steil,’ stimt Harm mei.

De pasjint kreunt, as se him foarsichtich wer op 'e grûn sette.

‘Wy moatte help helje. In pear fan ús bliuwe hjir, de oaren moatte de heiten helje,’ makket Evert út. ‘Wa?’

Nei in pear tellen binne Jan en Harm al nei de camping, want dat is it tichtstby bekende punt.

‘Treast him mar in bytsje!’ ropt Jan oer syn skouder nei syn suske.

Dat is maklik sein, tinkt Neeltsje. Hoe moat se yn it Ingels ien treaste? Of moat se him mar ris oer de holle strike? Dat doart se net. By de yngong fan de camping stiet Jan syn heit, mei in gesicht fan sân dagen ûnwaar. ‘Hoe lang duorret by dy in oere?’ byt er Jan ta. ‘En wêr is...?’

Mar Jan hat it net oan tiid om rabbelemintsjes oan te hearren. Fluch leit er de situaasje út.

Fuort is heit. Hy draaft nei it campinggebou. Binnen in pear menuten is der aksje. Sân, acht man steane al klear mei in draachberje dy't opteard wurde kin. It binne Switsers, se kenne it klappen fan 'e swipe wol.

‘Jim foarop,’ seit heit koart.

‘Foarsichtich hear!’ Dat is mem, dy't ûnderwilens ek fernommen hat dat der wat te rêden is.

In bytsje grutsk wize de jonges de wei. Se fiele har belangryk.

Neeltsje en Evert sitte trou op harren post, as de ploech oankomt. De Ingelsman sjocht bliid en wiuwt nei syn rêders mei syn frije hân, wylst er de oare noch altyd om syn ankel hâldt.

Sûnder folle praatsjes lizze de Switsers de ûnfortúnlike klimmer op 'e berje en begjinne linich oan de weromreis.

By de camping stiet al in ambulânse te wachtsjen.

‘Hast wat fergetten, Jan!’ gniist Evert.

‘Do hiest ‘Grüsse’ sizze moatten, doe'st ús seachst.’

[p. 209]

‘Sjoch mar gau dat jimme yn jim sjalet komme,’ seit Jan fleurich. ‘Wy komme grif wol ris by jimme. Grüsse!’

Nei elke fakânsje komt in earste skoaldei. Alles is nij diskear: dy dei, it grutte gebou mei al syn gongen, sydpaden en lokalen, mar ek de measten fan de brêgeklassers binne folslein ûnbekend foar inoar.

‘Jongelju,’ seit de learaar Nederlâns, ‘ik haw goed yn 'e gaten dat jimme jim hjir noch net thús fiele. Jimme kenne my noch net en oarsom is dat ek sa. Mar fan no ôf sjogge jimme my hjir wyks fjouwer lesoeren foar de klasse. Boppedat bin ik oanwiisd as klasselearaar fan dizze groep. It soe dus in goed ding wêze, dat wy gau en goed meiïnoar yn 'e kunde kamen. Dêrom liket it my it bêste, dat jimme mar ris begjinne mei in opstel. As ik dy allegearre lêzen haw, wit ik mear fan jimme. It ûnderwerp is frij. Jimme meie om my wol wat skriuwe oer wat jimme yn 'e fakânsje meimakke hawwe of sa...’

Trije jonges sitte nei inoar te knikken, Jan, Evert en Harm. Harren ûnderwerp is dúdlik.

‘Grüsse!’ set Jan boppe syn opstel.

En dan skriuwt er dat er nó al sin oan 'e hjerstfakânsje hat. Want dan mei er in wike nei Ingelân, mei Evert, Harm en Neeltsje. Dat hat dy man fan dat ankel harren beloofd. Ut tankberens foar harren optreden.

As Jan ienkear op papier oan 'e praat rekket, giet it oan ien tried wei troch.

Nei in healoerke skriuwt er syn slotsin. It is in fraach. ‘Hoe soe it komme? Moat ik boppe myn opstel nei de hjerstfakânsje ‘Greetings’ skriuwe?’

[p. 210]

Tsjalling fan Wolsum

Libben

Myn namme is Jelle Tjalsma.

As skriuwersnamme haw ik keazen: Tsjalling fan Wolsum. Wolsum is it doarpke dêr't ik op 20 maart 1931 foar it earst ljocht seach. Tsjalling is in namme dy't in soad yn ús famylje foarkomt en dy't mei myn achternamme te meitsjen hat. Sadwaande.

Yn Eksmoarre haw ik ûnderwizer west en letter haad. Yn dy lêste funksje haw ik ek seis jier yn Oentsjerk taholden. No bin ik direkteur fan in basisskoalle yn Emmeloard. In Fries om utens dus. Mar as it wêze moat, kin ik it heitelân berinne.

Wurk

Ik bin let mei skriuwen begûn: achter yn'e fjirtich. En ek noch wol yn it Hollânsk. It moanneblêd Onze Eigen Krant skreau in priisfraach út foar in ferfolchferhaal. Dat is in boekje wurden. De verstoorde vakantie hjit it. By dat moanneblêd bin ik yn 'e redaksje kommen. Ik skriuw geregeld in artikel foar de jeugd fan sa'n tsien oant fjirtjin jier. Myn nijste Hollânske boek hjit Vrienden in het Feriendorf’.

By de K.F.F.B. kamen trije jongereinboeken fan my út: Fjouwer op it spoar, 1984, Fryske Tsjerk yn Frânske tsjinst, 1985, en Om frijdom, 1986.

Myn twa romans, dy't dêr ek útjûn binne, hawwe as titel Swier sulver en Tiden hawwe tiden, 1990.