Trotwaer. Jaargang 22

[p. 184]

Itty Sluis
De achten
Twadde part út It holle ljocht

It paad is foarme troch karrespoaren. Hjir en dêr leit in farske hynsteheap dêr't tûzenen miggen op ôf komme. De sinne skroeit it sân en de loft trillet derboppe. De kym liket ôfsletten troch hege bergen.

Fiif wenweinen folgje it spoar, fiif hynders lûke de swiere sile yn in almeugende waarmte. Nederigens is it biedwurd.

De fiif weinen folgje stadich de spoaren mei achter harren in grutte stofwolk. In gjalp en út elke wein springt in stal dy't it hynder oan 'e leie nimt. Se draaie de weinen yn in heale sirkel; sa wurdt de waarmte it bêste opkeard. Yn 't skaad fan de wenweinen fersoargje se de hynders. Dan slane se handich in pear peallen de grûn yn en spanne dêr in seil oerhinne.

It fjoer wurdt oanlein en eefkes letter binne linige frouljushannen dwaande mei iten. Al rap sweeft in hearlike rook om de weinen hinne. Ut de weinen komme de reizgers mei in stoel yn 'e hân en hjir en dêr wurdt in taffeltsje delset. Ut de fiifde wein komt in man oanrinnen mei in fioele yn 'e hân.

‘Hast ek sin oan iten? En dan in stikje muzyk? Dat liket derop. Sykje mar gau in plakje.’

Hy knikt en rint fierder. Mei de rêch tsjin in peal jout er him noflik del ûnder it seil en leit de fioele njonken him yn 't sân.

Syn eagen dwale by de minsken lâns. Elkenien is warber al wie 't allinne mar om eefkes wat oars dwaan te kinnen as de hiele dei te sitten en hinne en wer skodde te wurden. Dan nimt er de omjouwing op. Oan de kym lizze de bergen en bûten it paad leit hjir en dêr in rotsblok. De natuer is skraal, begroeiïng is der net; in neaken en keal gebiet. De loft is skierblau en de sinne hat in almeugende krêft. Miggen pleagje de minsken. No en dan jout ien in skreau en slacht himsels op it lichem. Nima komt op him ta. Se langet in board iten oer. Ut har oare hân krijt er in glês molke. De makaroany rûkt lekker en it glês molke fielt suver koel oan. Mei bewûndering sjocht er har oan. Se laket en knikt him ta. De wite tosken glimme tusken har lippen en it swarte krolhier plakt har op 'e foarholle. De reade jurk is hjir en dêr

[p. 185]

[p. 186]

dûnker fan kleur. Hastich rint se werom.

- Wat binne dy froulju handich, samar ha se in miei iten klear! -

Nima is troud mei Erbo en se komme út de waarmere streken fan d' ierde. It is krekt oft de minsken him as lieder sjogge, alteast de reizgers fan dizze fiif weinen.

Erbo rydt foarop en as Erbo it tiid fynt om te stopjen dan wurdt dat opfolge!

Allegearre ite se mei smaak en priizgje it hastich klearmakke miei.

As elk sêd is, bejout harren de lea. Guon ha muoite om de eagen iepen te hâlden. In noflike stilte beflapt harren ûnder it seil.

It fjoer dôvet en ynienen giet der in rilling troch de reizgers. It hynder wrinzget. De alles ferskroeiende bal is sakke en it liket krekt as er grutter wurden is. It sân jout de waarmte ôf en in kâlde dize krûpt stadich om har hinne.

Hastich wurdt hout op it fjoer goaid en mei in âlde balge wurdt der mei krêft wer libben yn pûst. De sinne stiet rea op de sânsee as er de fioele ûnder it kin skoot. Hy stapt ûnder it seil wei en postearret him ûnder de bleate loft. De rjochter hân beweecht de strykstôk stadich hinne en wer. It lûd klaget út 'e houtene kast. Dan beweecht de earm hurder... en hurder giet it! Syn lichem skokt mei de muzyk mei. Syn linige fingers fleane oer de snaren en noch hurder giet de strykstôk.

De wurge reizgers reitsje yn de ban fan de muzyk, komme oerein en bewege har op it ritme.

Ynienen ûntsteane de âlde dûnspatroanen, de taal fan it lichem. De manlju hâlde de froulju oan 'e rjochter hân. Der wurdt in kring foarme. De bûtenste peallen wurde symboalysk yn it dûnspatroan behelle. No foarmje se in rige. Achterinoar rinne se op it ritme fan 'e muzyk. Allyk in grutte slange kronkelje se om de peallen hinne. Se foarmje wer in kring en de wide frouljusrokken waaierje as kleurige sirkels troch de tsjustere jûn. Noch gystener wurdt de melodij. Stadichoan wurdt de muzyk wer rêstich en as de kleitoan wer klinkt, foarmje se in rûnte om it fjoer. De skonken wurde no net mear ferpleatst; allinne it boppelichem kronkelet oant de muzyk stoppet en se foar dea yn 't sân lizze. Stil sjocht er nei de hymjende rêgen. Hy draait him om en sjocht nei it lêste skyltsje sinne dat fuortsakket en de omjouwing yn 't tsjuster set. Hy rint nei syn wein en lûkt de doar hastich ta.

Hy wurdt wach fan it snuven fan 'e hynders. Gau set er de hoed op it ljochte prûkje hier en giet fan 'e matras ôf dy't yn 'e hoeke fan 'e wein leit. As er de klean rjocht lutsen hat, giet er nei bûten. De dize leit noch op it sân, mar de sinne stiet der al wer waarm boppe. Hy giet by it trepke del en hellet it hynderke.

[p. 187]

It tou sit ytlike slaggen om de peal hinne wuolle; ûndertusken streaket er it bistke oer de noas. Gewillich rint it mei en lit him ynspanne.

Ut 'e dize sjocht er Nima kommen mei in kop tee en in hompke bôle. Hy bûcht nei har en nimt it oan. Op 'e bok set er it del en as er klear is mei 't ynspannen, wachtet er. Rêstich yt er de bôle en nipt no en dan fan 'e tee. De lûden út de oare weinen sweve op him ta en it skynt dat elkenien wer klear is foar de reis. Erbo rint by de weinen lâns en hâldt hjir en dêr in praatsje. By de fioelespiler rint er swijend om de wein hinne en as er wer oan de foarein komt, knikt er him ta. De waarmte fan de nije dei hat de dize samar opslokt. It spoar leit wer klear foar harren. In skreau en de weinen begjinne te rôljen. Hy streaket it hynderke eefkes mei de leie oer de rêch en fuortendalik spant it bist de spieren en lûkt de wein út it sân. It duorret oeren ear't se by de ôfsletten kym binne. De om jouwing wurdt rûger; de oanrin fan 't berchte is no goed te fernimmen. It karrespoar leit achter harren. De wein botst oer glêde rotspunten. Somtiden spat it fjoer ûnder de hynstepoaten út. Al smeller wurdt it úthoude paad. Njonken harren riist oan wjerskanten de rotsmuorre steil omheech. Tusken de wein foar him sit sa'n trije meter en dy koetsier kipet no en dan om de wein hinne om te sjen oft er noch wol folget. Sa ride se tige oandachtich troch en it duorret oeren! As 't paad lang om let wider wurdt, sjocht er foar him in folslein oare natuer. Neigeraden se fierder ride, ferdwynt de rotsboaiem en komme se yn in heuvelich lânskip mei hjir en dêr beammegroepkes. De kym is dûnkergrien.

De dei is alwer fier oer de helte as Erbo beslút om tusken de beammen in plakje te sykjen foar de nacht.

Te foet liede de koetsiers de hynders; en de weinen krije elk in plakje ûnder de beammen. De froulju begjinne fuortendalik mei 't miel. In fjurke wurdt oanlein en guon sykje droech hoút om de flammen krêft te jaan. It is in drokte fan komsa. It liket oft elk bliid is no't de bergen achter harren lizze.

Earst fersoarget er syn hynderke en rommet dan de wein op. As alles wer kreas te plak leit, makket er risselwaasje om fuort. Mei in ammerke yn 'e hân kuieret er by de weinen lâns. De reizgers sjogge him meilydsum nei. ‘De stumper, hy kin net iens prate!’

Nijsgjirrich nimt er de omjouwing op. Tsjok gers leit op 'e heuvels. Fûgels fleane op en oan en it lyts dierte flechtet as er deroan komt. It klimaat is myld en it rûkt hearlik om him hinne. Hjir en dêr kypje de kleurichtste blommen út it hege gers wei.

Om de rjochting fêst te stellen, skôget er de sinne, draait om syn eigen as en kiest de

[p. 188]

westlike rûte.

No en dan bliuwt er even stean en printet alles goed yn 't ûnthâld. Merktekens yn 'e foarm fan deade takken triuwt er de grûn yn. Foar him rint it sterk omheech en it kostet him muoite om it topke te berikken. As er op 'e kop fan 'e heuvel stiet, giet er even sitten. Hy himet as in baarch! Mei de hannen graaft er in gat yn 'e modder en set it ammerke op 'e kop deryn. Stevich trapet er de grûn om it ammerke hinne oan. Mei stúdzje nimt er no alles yn him op. Hy rint hinne en wer. Underwilens rûkt er oan de wyn. No rint er rjochts fan it ammerke stadich de heuvel del, almar snuvend. Yn 't ferlingde fan 't ammerke plantet er in deade takke. Hy hat de rjochting útset en rint dy kant op. Soms draait er him eefkes om. It huodsje op dy iene heuvel is it paad werom en is dúdlik te sjen. Foar him lizze dunen en it duorret oeren ear't er dêr is. It wurdt no hurd tsjuster en kâlder, mar hy giet oan ien tried wei troch, oant er de dunen berikt hat. Hy rûkt de see no klear en rint hastich by de hichte op. It wiete helmgers strykt him by de boksen lâns en as er einlings yn 'e dúnpanne sit út te pûsten, fange syn eagen ynienen in grien ljocht dat almeugende hurd yn 'e dize ferdwynt!

De siken besette him en syn hert slacht in kear oer fan bliidskip. Ut 'e bûse hellet er in ring, skoot him om 'e finger fan 'e rjochterhân en streaket der hoeden in pear kear oerhinne. In tinteling giet him troch de lea. Wurch faget er oer de eagen. De nacht hinget roettsjuster om him hinne. Hy rint healwei it dún nei ûnderen. Yn 'e lijte fan de dúnpanne rôlet er him op en besiket wat te rêsten.

De miuwen meitsje him wekker. Kâld en stiif riist er omheech. De wiete damp út 'e see rydbosket er fan. Hy rint it strân op yn 'e rjochting fan it griene ljocht dat er dy nachts sjoen hie. Hyltyd fierder giet er. It waait hurder as juster en de droege sânkerls sweve no en dan omheech. Ynienen bliuwt er stean en sjocht om him hinne. 't Is krekt oft dêr fuotstappen steane en twa lange, smelle printen steane op 'e râne fan 't wetter. Hy rint der omhinne en krijt wiete fuotten. It wetter komt omheech en de wyn boazet oan. Djip foaroerbûgd siket er it strân ôf. Dan sjocht er dat de twa lange, smelle printen folle wurde mei seewetter!

It paad werom is maklik te finen en as it ammerke wer oan syn earm bongelet, hat er mear as de helte ôflein.

De fuotten en de broekspipen binne dweiltrochwiet en it hier hinget yn wiete slierten by de holle del. Oan it strewelleguod hingje de beien te rypjen en hy kin it net litte om der wat fan mei te nimmen. As de boaiem

[p. 189]

fan it ammerke goed oersljochte is, rint er wer hastich fierder.

Yn 'e fierte sjocht er de weinen stean. De hynders steane rêstich byinoar; de azem is goed te sjen. Mei in wide bôch rint er om it kamp hinne en berikt it wer fan d' oare kant. Syn wein stiet as lêste en hoeden slûpt er derhinne. It ammerke set er op 'e bok. It stiet op lemieren en der is noch gjin beweging op it kamp!

Súntsjes iepenet er de doar en docht him wer sêft ta. Hy strûpt de wiete klean út en mei in sucht joút er him op de matras del. De ring hellet er fan de finger en skoot dy ûnder it hollekessen.

Hy skrillet op fan it lûde klopjen op de doar en sjocht betize om him hinne. Sliepdronken giet er hastich stean.

- Gau de skonken troch de broekspipen en de oerstrûper oan! -

Hy docht de doar stadich iepen. Erbo stiet mei bôle en tee yn 'e hân op it trepke.

‘Hast beien socht, wy hawwe dy mist by 't jûnsmiel. No, do hast lekker sliept, tink, mar wy wachtsje op dy!’

Kalm nimt er it iten oan.

‘Oer in kertier sille wy fierder!’ En fuort is er. Allinne syn hynderke stiet der noch. Hy spant it bistke yn en wachtet geduldich op de bok. Underwilens yt er en fernimt no pas dat er sin oan wat hat.

In skreau en de reizgers geane wer op wei.

De nacht folget op de dei en de dei folget op de nacht. Troch bosken en oer iepen fjild giet it almar fierder. As se wer yn in mânsk bosk ride, lizze der farske spoaren foar harren. De reizgers wurde ûnrêstich en drokker yn praat en maneuvels. It karrespoar rint wer omheech en it hynderke spant de rêch. Hy springt fan de bok en rint njonken it bistke de hichte op, de leie los yn 'e hân. As it paad wer nei ûnderen laat, sjocht er in grut iepen terrein dêr't in soad wenweinen opsteld steane. Hy bliuwt stean en skôget de omjouwing. It liket fan boppen ôf sjoen krekt oft der twa grutte achten troch de wenweinen foarme binne. It hynderke rûkt de ein en wol wer fuort. Hastich remmet er de wein ôf en stadich rinne se by de gloaiïng del.

Helpsume hannen rêde mei it opstellen en yndie de rûnten wurde grutter makke. Mei fernuvering folget er al dat wurk. Alle weinen moatte wer ferset wurde om harren der by te setten. Der wurdt net skeld, it wurdt dien, de gewoanste saak fan de wrâld!

Dei nei dei komme der noch weinen by en alle kearen wurde de rûnten wer oanpast. Ut hiel de wrâld komme se; út hiel de wrâld wolle se nei dat iene plakje. Guon komme út waarme en guon út kâlde streken mei allegearre itselde doel foar eagen. Dy't mei

[p. 190]

it fleantúch kommen binne, moatte fierder reizgje mei de wenwein. Nederichheid is in deugd en it hat sà altyd west!

Noed hawwen foar iten en drinken kenne se net. Syd en plige is ynhammere en hillich!

Itty Sluis

Libben

Berne yn 1939 yn Akkrum.

Wurk

It ferhaal ‘De achten’ is in part út it sciencefiction boek It holle ljocht. Dat is it earste boek fan Itty Sluis.

It boek is skreaun yn opdracht fan Deputearre Steaten en sil ynkoarten ferskine.