Trotwaer. Jaargang 22

[p. 180]

Magda van Ommen
Bantsje

Hoi Sytske! Hearst wol, wa't it is? Liuwe, Liuwe van der Meer. Silst wol tocht hawwe: in bantsje? Mar do draaist it no ôf en dan hast begrepen, wat de bedoeling wie. Wêr binne bantsjes oars foar.

Wêrom sit ik foar de mikrofoan, silst dy ôffreegje. It antwurd is maklik genôch: Ik wol graach myn ferhaal kwyt. Kin dat net gewoan ûnder fjouwer eagen? No nee, ik doar net rjocht. Ik bin in bangeskiter dy't allinnich op syn keamer tsjin in apparaat sit te praten.

Der wie noch in mooglikheid, hear ik dy sizzen. Ja, ik koe dy in brief skriuwe. Mar dat leit my hielendal net. De wurden dy't ik sizze wol, komme op papier altyd oars oer. Ek al begjin ik tsien kear op 'e nij, it wurdt noait wat mei dy brief. En sis no sels, dit is folle orizjineler as in brief. Dat silst mei my iens wêze moatte. Ik haw al even proefdraaid, want ik wol net hûndert kear eeeh... en enneee... sizze.

Ik wurdt tiid om ta de saak te kommen. De lêste wiken haw ik faak oan dy tocht. Tritich juny haw ik dy foar it lêst sjoen. Witst it noch? Wy troffen elkoar tafallich yn dyn bar. De namme fan dy tinte wit ik net iens mear. It wie dêr gesellich, dat wol.

Ik haw doe in lang ferhaal oer mysels ophongen. Miskien bist it fergetten. No, ikke net. Achternei besjoen, siet ik behoarlik op te skeppen. Ik hie in grut wurd oer dy rotskoalle, dêr't ik ôftrape wie. Dat wie allegearre de skuld fan dy sek fan in Zylstra. Ik bin him ommers nei de strôte flein. Dêrnei moast ik myn ekskús oanbiede. Dat haw ik moai ferpoft en ik wie net mear wolkom. It koe my neat skele, wat moast ik langer op dy stomme skoalle. Ik wie al achttjin en woe graach oan it wurk.

Inkelde dingen haw ik dy net ferteld. Us mem jammere it hiele hûs by elkoar. Ik soe der spyt fan krije as ik it net goed makke, bewearde se. Der kaam ek noch in rottige brief fan 'e skoalle. De ynhâld wie foar mem it slimste net, mar it adres wie foar har sa'n bytsje de lêste drip... Ik sil it dy útlizze, Sytske. Der stie:

Aan de ouders/verzorgers van Liuwe van der Meer. Do moatst witte, dat heit op dy dei krekt in jier lyn stoarn wie. Hy is net gewoan deagien nei in ferskriklike sykte of sa. Nee, hy hat himsels fan kant makke. Ik sis dit sa kâldwei, mar wy ha der allegearre in knoei

[p. 181]

fan krigen, myn suster Anne, broer Gerryt en ik. Mem is nei dy fatale dei in senuwelijer wurden.

Ik fertel dy dit net om myn gedrach goed te praten. Foar myn part kinne se yn 'e stront sakje, haw ik tsjin mem sein. It minske woe plak foar my sykje op in oare skoalle. Neffens har wie in diploma belangryk. Ik koe sûnder diploma likegoed oan 'e bak komme, miende ik.

Dat wie ek it gefal, want ik koe fuort oan 'e slach fia Randstad. Earlik wier, by dat buro hiene se altyd wol in baantsje foar my. Yn it begjin foldie it my bêst, it wie wat nijs, begrypst wol. Ek wie it faak spannend: Wêr stjoere se my no wer op ôf. Mar ja, alles went en it wurk begûn my te ferfelen.

Bist mar foar tydlik oannommen, soms foar twa of trije dagen. Dan fielst dy gau de fuotfeech. Meastal waard der sein: Dat kin dy jonge wol even dwaan of dat is in moai putsje foar him. Dy jonge die braaf wat fan him frege waard. Dochs stie dat hiele gedoch my op it lêst tsjin.

Der kaam trouwens noch wat by: Ik murk stadichoan dat ik neat koe. Wêr hie ik foar leard? Wat koe ik mei myn skoallewysheid? Ik wie deagewoan in leek, mear net. Foar my wie dat in pynlike ûntdekking, gjinien siet op my te wachtsjen.

Dy sneontejûn yn juny trof ik dy en do hast my min of mear bekeard. Do net allinne, ek in âlde man op 'e saak, dêr't ik twa moanne sitten haw. Sjoch, ik hoegde net sa noadich te fertsjinjen. Mem is oan it wurk by myn broer en skoansuster. Dy hawwe beide in goede baan. Witsto dat ús Anne in twaling krigen hat? Yn maart bin ik twa kear omke wurden, yn ien klap. In jonge en in famke. It wiene earst krekt aapkes, neat oan en janke, ferskriklik. No binne se in healjier en it wurde echte minskjes.

Foar mem is dat wurk needsaaklik, in soarte fan terapy. Se hat wat om hannen en krijt net de kâns om tefolle te prakkesearjen. As se dêrmei begjint, is it glêd mis. Dan jout se harsels de skuld, dat heit... Witst wol wat ik bedoel. Om mem prate wy der net oer, want by ús komme ek altyd de fragen boppe: Wêrom hat er it dien? Wêrom hat er ús stikke litten? Koene wy him net helpe? Mei dat wurk by de famylje fertsjinnet mem der aardich wat by, swart uteraard.

No sit ik der wat frjemd yn om te lullen, haw ik yn 'e gaten. It giet hjir om: Op dy bewuste jûn sei ik tsjin dy, dat it sa geweldich wie om sels te fertsjinjen en yn it arbeidsproses mei te draaien. Do soest yn 'e fakânsje nei Noard-Hollân yn 'e bollen. It jild koesto moai brûke foar winterklean. Dêrnei hiest it oer skoalle. Do kaamst yn 'e eksamenklasse fan it VWO. Dat haw ik goed ûntholden, net? Om yndruk te meitsjen, kletste ik dy de earen benei fan 'e kop oer myn wurk. Doe

[p. 182]

fielde ik al, dat it feitlik neat te betsjutten hie. Ik makke mysels wat wiis en woe de wierheid net hearre.

Ik bin bang, dat ik net dúdlik genôch bin. Hoe sil ik no útlizze wat ik krekt bedoel...

Ja, it wie even stil, mar dêr bin ik wer. Wat ik sizze woe is dit: Do wiest en bist wierskynlik noch earlik. Seist doe teminsten gewoan tsjin my, datsto hast noait yn 'e bar kaamst, omdat it dy te djoer wie. Fjouwer bern op skoalle kinne dyn âldelju mar amper betelje, haw ik begrepen. Dêrom giest ek yn 'e bollen. Hiest der wat foar oer om te fertsjinjen. Gjin geseur en gjin ferwiten. Dat fûn ik moedich fan dy.

Dêrtsjinoer wie ik net oprjocht. Hè, wat heart dat âldmannich. In oar wurd kin ik sa gau net betinke. Ik die opskepperich en ferfelend, wylst ik al wist dat ik it mis hie. Wennen jim noch mar neist ús, haw ik letter tocht. Jim sitte hast al tsien jier yn dat oare hûs of is it langer lyn?

Yn july en augustus haw ik in skoft achter elkoar op itselde kantoar sitten. De kollega dêr't ik it earder oer hie, sei fuort al tsjin my dat it skande wie dat ik de skoalle net dien makke hie. Wat wit dy âld keardel dêr no fan, tocht ik earst. Do witst it tink ek wol, dan komme se mei dy ferhalen oan. Wý hawwe gjin kânsen hân. Wý moasten al hiel jong wurk sykje.

Jo hawwe it wol aardich fier skopt, sei ik op in moarn tsjin him. Doe waard er suver nidich op my. Oft ik wol wist, wat him dat koste hie. Nee, hoe soe ik dat witte kinne. Hy lei my ûngefear út, wat er allegearre by de ein hân hat. Stapke foar stapke is er hegerop kommen. Dêr hoech ik fierder net op yn te gean. Dêrnei sei er tsjin my: As ik dy wie, gie ik werom nei skoalle. Op myn fyftichste wie ik noch oan it studearjen. Ik wol dy net beledigje, mar dêr sjoch ik dy net foar oan. Bist net sa'n trochsetter, it spyt my dat ik it sizze moat.

Dy wurden wiene in klap yn myn gesicht. Gjin trochsetter, ik soe ris sjen litte, wa't in trochsetter wie. It hat noch wiken duorre, foardat ik in beslút nimme koe. Hâld dy beet: Nije wike - ien oktober - gean ik wer nei skoalle. Onder voorbehoud toegelaten, seine se derby. Ien treast, Zylstra stiet dêr net mear foar de klasse. Hy is ferhuze nei Grinslân of Drinte, ik wit it net presiis.

No Sytske, dit wie it dan. Liuwe yn 'e bychtstoel, kinst wol op it bantsje sette. Ik sjoch wol tsjin moandei oan, hear. Ik soe lige as it net sa wie.

Myn útspatting hat ek wol wer foardielen hân. Yn maaie haw ik myn rydbewiis helle. Ik bin mem har privee-sjauffeur. Se mei net mear achter it stjoer, om't se bytiden stiiffol medisinen sit. It is in wûnder, dat se har by my yn 'e auto sa rêstich deljout. Yn it

[p. 183]

wykein mei ik de auto brûke, mar it learen giet aanst foar. Dat hat mem wol tûzen kear tsjin my sein.

Giest in kear mei nei de film, Sytske? Net laitsje, mar mem en ik passe wolris op 'e twaling. Mem doart dat allinnich net oan en dan moat ik mei. Miskien wolst dy twa razers ek in kear sjen?

No komt der muzyk. Op 'e achterkant fan it bantsje stiet ek fan alles en noch wat, muzyk bedoel ik. Ik haw der in hiele snein mei ompield. Fynst it fêst wol moai, hoopje ik. Dat geâldehoer fan my kinst der wol ôfhelje. Moatst mar sjen. Dit wie it dan, hoi Sytske, hoi!

Magda Kuiper

Libben

Berteplak De Lemmer - 12-12-1944 - hat dêr oan har tsiende jier wenne. Is doe mei âlden, broers en susters ferhuze nei Tersoal, letter nei Moarmwâld (no Damwâld).

Hat nei de skoalle alderhanne kantoarbaantsjes hân, tefolle om op te neamen. Is yn Baarn terjochte kommen en dêr troud mei Karel van Ommen. Se hawwe trije dochters krigen.

Yn Baarn hat se skriftlike kursussen Frysk folge: Fryslân A en B.

Dêrnei is se mei skriuwen begûn. Net sasear om skriuwster te wurden, mar om der wat by te fertsjinjen.

De famylje Van Ommen is yn july 1984 nei Tsjom ferhuze (yn '86 waard de l.û.-akte Frysk helle). Sûnt oktober '88 wenje se yn Frjentsjer.

Wurk

It boek Frânsk op syn Frysk (1983, K.F.F.B. nû. 303) wurdt troch in soad minsken in ‘jongereinboek’ neamd. It giet yn haadsaak oer fiif jongelju, dy't in fakânsje-aventoer yn Frankryk belibje. Foar jongere bern (8-10 jier) is it boek Read en Reader (1987) ornearre. Dat is in ferhaal oer in famke mei in probleem: Se hat read hier.

Fierder is yn maaie in hânskrift ynlevere foar jongerein (12-15 jier). It is in boek yn opdracht fan 'e Provinsje skreaun. Dêr kin noch neat oer meidield wurde.