Trotwaer. Jaargang 22

[p. 148]

Sybren Sybrandy
Profesjoneel ferteller

Oer: Bennie Huisman, De rop fan it wetter. Ferhalen.
Friese Pers Boekerij, Drachten/Ljouwert 1990.

It boek De rop fan it wetter hat as ûndertitel Ferhalen en befettet yndied fjouwer ferhalen, ôfprinte yn folchoarder fan ûntstean. Trije fan de fjouwer hawwe as haadpersoan Brand, nû. 4, ‘Lavindel’, giet oer Brand as jonkje, nû. 3, ‘Hjerstferhaal’, giet oer in folwoechsen Brand, nû. 1, it titelferhaal, giet om bar oer Brand as jonge en man. De presintaasje as ferhalen wiist yn oare wei, mar al lêzend komme jo ta it idee dat it yn de trije ferhalen bêst ris om deselde persoan gean kinne soe. Neat yn de tekst ferset him der tsjin, de oantinkens fan Brand oan syn pake en beppe (s. 54) klopje bygelyks presys, en ik achtsje de skriuwer hiel wol bysteat en betink trije ferskillende nammen as hy dit misferstân fan ien en deselde persoan - as it dat is - tefoaren kommen wollen hie. Ferhaal nû. 2 (‘Brief oan Hilde’) falt bûten dizze Brand-story.

Yn ferhaal nû. 1 út 1982 kin de rop fan it wetter hiel letterlik opfette wurde. It jonkje Brand hellet krekt salang ûnfoarsichtige kaprioalen út boppe it wetter, fassinearre troch in deade fisk dy't er driuwen sjocht, dat er der yn falt. De parten fan de jonge binne kursyf printe. Yn de rest fan it ferhaal fine wy de kontoeren fan in man, dy't allinich op in skip hûsmannet en oan it slot fan it ferhaal syn dea temjitte fart, wylst de dize him ynslút. Ik sis kontoeren, want folle ynfolling krijt de figuer fan de man net, útsein dat wy fernimme fan ‘ûnwjersteanbere langst’ (s. 9), ‘ferlittenheid, in net te kearen ienlikens en... ûnpeilber djippe eangst’ (s. 17). Troch de dize komt syn mem mei de waarmens dy't er sa lang al fergetten wie. It jonkje fielt him wol feilich yn it hûs fan syn pake en beppe, ek yn de konfrontaasje mei de dea (de fisk, it hast fersûpen, it ferstjerren fan syn mem). In ferbining tusken de beide ferhaalparten, oars as dat de haadpersoanen deselde namme ha, kin ik mar kwalik fine. Oars sein: hoe is de ûntjouwing fan it jonkje nei de folwoechsene, dy't yn it libben net

[p. 149]

bankje kin? But that's another story, tink ik.

Yn ferhaal nû. 4, ‘Lavindel’ (de swietrook yn beppe kast), it jongste ferhaal út 1987, is Brand fereale op Marijke, dy't krekt by him yn 'e klasse kommen is, giet er mei har riden, sjongt er yn it jongeskoar by in útfiering fan de Matthaeüs dêr't ek Marijke by is, makket er de dea en begraffenis fan syn beppe mei en giet er mei Marijke by pake op besite. De skriuwer nimt de tiid om de lytse soargen (efterôf besjoen) fan it jongeslibben te fertellen. Hy behearsket de keunst fan it dosearjen: hy soarget ek wer foar genôch spanning (û.o. de moeting mei in ferpleechster yn nachtklean, by it foar bern sa nuodlike suteljen mei bernepostsegels), dat it wurdt ek wer net te smout en te leaf. Yn kursive parten jaget ridder Valiant tusken dit alles troch.

Ferhaal nû. 3, ‘Hjerstferhaal’, hat as ûndertitel ‘Op 'e wize fan in symfony’ mei de dielen ‘skerzando’, ‘pasjonata’, ‘pastorale’, ‘elegy’. It giet oer Brand as learaar tekenjen, Picasso, sa't de bern him neame, dy't as learaar en as partner foar syn frou Maria tekoartsjit, wylst er wol wer goed opsjitte kin mei syn nije kollega Anna en in treflik sjonger fan protestlieten op aksjegearkomsten is. It earste diel, ‘Skerzando’, is yn de ik-foarm skreaun en de haadpersoan nimt mei irony himsels waar (s. 41): ‘Kom mar, beest, seit se, en dat doch ik dan mar’. Fanôf diel 2 giet it fierder yn de hy-foarm, al rint it yn it lêstoan wolris wat trochinoar (s. 62/63). Stadichoan wurdt it kontakt mei Maria en de oare minsken minder (s. 53): It giet mis mei Brand as er fêst komt te sitten tusken syn gefoel dat er op skoalle prestearje moat en de winsk fan Maria dat hy mei har nei de dokter giet fanwegen in miskream. Yn tsjinstelling ta ferhaal nû. 1 is hjir de isolaasje fan de haadpersoan wol begryplik en foar de lêzer akseptabel makke. De ferskillende kontakten fan Brand, de wrâlden dêr't hy yn libbet, binne goed kombinearre, sadat it allegearre fasetten fan de iene wurklikheid fan Brand wurde.

Ferhaal nû. 2, ‘Brief oan Hilde’ (1984), hat krektlyk as it earste ferhaal wer in soad kursyf. Ik nim mar oan dat de haadstream de brief oan Hilde is, al hat er net de uterlike skaaimerken fan in brief. De kursive parten beskriuwe dan yn gronologyske folchoarder it kontakt fan de briefskriuwer mei Hilde. De brief is skreaun op in bepaald stuit, nei't de skriuwer Hilde dea fûn hat, en jout dus in soarte fan weromsjen fanút ien punt wei. De ferskillende perspektiven hiene faaks in nijsgjirrich gehiel opleverje kinnen, mar my is net botte dúdlik wurden wat der no eins bart, útsein dat der hiel wat ôflijd wurdt. Benammen hoe't it krekt sit mei de sketsen of skilderijen, dy't wol wichtich binne yn it gehiel, is foar my ferburgen

[p. 150]

bleaun. Der is yn it ferhaal, en alhielendal net yn it stadige begjin, net folle dat útnoeget ta yngeande ynterpretaasje of nijsgjirrich makket nei de krekte betsjutting.

Ofsjoen fan de ‘Brief oan Hilde’ foarmet dizze bondel in moai gehiel, mei in poarsje nostalgy, dy't lykas bekend, lekker is, en in skriuwtrant dy't in wrâld oproppe kin yn alle details, mei rook en smaak, dêr't de lêzer him yn thûsfiele kin as yn in waarme kokon. Neffens it omkaft is de skriuwer fan berop sjonger en ferteller. Fertelle, dat docht er, net minder mar ek net méár.