Trotwaer. Jaargang 22

[p. 15]

Hilda Schram
Alle dagen snein

Tryater hat dit jier keazen foar in tal lytsere produksjes, om dêrnei it seizoen ôf te sluten mei it grutte stik Mephisto. Yn dat lêste is nei alle gedachten de measte enerzjy stutsen en boppedat hat it harren net meisitten mei de sykte fan Jan Arends dy't fan gefolgen hat dat Richard III net wer opfierd wurde kin. Troch in ûngemak fan ien fan de spilers tidens it spyljen it foarige seizoen koe dat doe ek ynienen net mear trochgean en soks giet jin fansels nei. Dat alles makket dat ik Tryater net te swier falle wol oer de kwaliteit fan Alle dagen snein, mar tafallen is it my net.

It is net ienfâldich in stik op syn literêre kwaliteit te beoardieljen as dy folslein ûntbrekt. Alle dagen snein fan Jean Paul Wenzel is net ferrassend en net nij, net wat de ynhâld en net wat de foarm oanbelanget. De opbou fan it stik yn lytse sênes is funksjoneel foar safier't it de skriuwer yn 'e gelegenheid stelt om in protte ferskillende sitewaasjes sjen te litten. Mar it effekt is net in ferdjipping fan it ferhaal mar in stykjen bliuwen yn oerflakkige sketskes. Ek oan jins estetyske ferwachtings as taskôger wurdt net foldien om't nòch de wurdkar (oft him dat oan de oersetting fan Hylkje Goïnga leit of dat it yn it orizjineel krekt sa wie bin ik net neigien) nòch de ynhâld fan wat der sein wurdt it gewoane deistige oerstiigje. Lykwols krije je dochs net in dúdlik byld fan wat harren beweecht en wat hja trochmeitsje. Ek in mooglikheid ta identifikaasje wurdt jin ûnthâlden troch de faken oerdreaune, ûnwierskynlike reaksjes en de niis al neamde yndieling yn koarte lytse sênes.

It ferhaal is gau ferteld: in man en frou, Georges en Mary, dy't mei pensjoen binne en no op it plattelân har dagen trochbringe. It dekor, altiten sa'n sterk punt fan Tryater, is oars net as truttich. It liket in karavan foar te stellen, mar blykt letter gewoan in hûske op it plattelân te wêzen. It is tige werkenber en realistysk, mar nei myn smaak tè. De klean wiene ek like ôfgryslik as je se by âlde minsken sa faak sjogge, mei kleurekombinaasjes dy't je sear oan de eagen dogge, wat op himsels wol grappich is, mar hie dat net wat mear suggerearre wurde kind yn stee fan sa'n letterlike kopy?

De psychology fan de personaazjes is net alhiel nei te kommen, se lykje tige ferfeeld mei alles, en dat se dan dochs út en troch ynienen sizze (!) moatte dat se tige mâl meiïnoar binne komt wat

[p. 16]

plichtmjittich by my oer. De man moat in ‘workaholic’ útbyldzje mar de fantasy fan de skriuwer gie net folle fierder as: in workaholic is ien dy't altiten wurkje wol. Dus dat is wat der bart, sels op syn jierdei moat er ta de nacht út wurkje oan syn sinleaze taffeltsje, sûnder mar even tiid te hawwen mei Mary in stikje fan har selsbakte taart te iten. Soks wol my net oan. Sokke oerdreaune, absurde sitewaasjes soene fansels in funksje ha kinne mar hjir wurdt it doel mist. Dat wie nammers wol ien fan de aardichste sênes: benammen dat Mary begjint mei it opiten fan in partsje dêr't in brânend kearske op stiet jout in komysk effekt. Mar it sinleaze nifeljen oan it begjin fan it stik stiet wer yn skril mar nuver en net ferklearre kontrast ta syn lettere besetenens mei it metaalbewurkjen.

En fierder frege ik my ôf, as se it beiden sa min nei 't sin hawwe op it plattelân, wêrom dan net werom te gean nei Hagondange, dêr't se it wol altiten nei 't sin hân ha? In fraach dy't net it effekt hat de taskôgers oan it tinken te setten mar allinnich as in yrritante omisje fungearret.

Dat der net in leauwensweardich byld fan de personaazjes delset wurdt, leit him nammers net oan de spilers. Sy spylje sa goed as it sjoen de omstannichheden kin, mar sy kinne der net mear fan meitsje as der yn sit. Boppedat jouwe de lytse koarte sênes te min gelegenheid en tiid om se wierskynlik te meitsjen. Ek is it tige steurend foar it publyk om de helte fan de tiid tsjin swarte skimen oansjen te moatten.

De tekst sels joech ek genôch reden ta argewaasje, it doel hat sa't it liket west om yn in puntige bondige styl te skriuwen dêr't mei in pear wurden in soad sein wurdt en de taskôger de rest sels ynfolje moat. Dêrom nei alle gedachten ek de koarte sênes dy't sabeare djipsinnich middenyn ophâlde.

Sa einiget de sêne, dêr't Mary in mosterglês brekt dat se as wynglês brûke en wat neffens har neat hinderet, mei Georges syn ‘mar it is tafallich wol minen’. SWART. Sa seit Mary op in stuit dat se neat mear fan him begrypt, en fuort dêr oerhinne: ‘o heareminsken, myn ierpels siede droech.’ SWART. Sa wurdt even meld dat Mary fan ‘dy dochter fan ús’ ek net wyt wat se tinkt. Sa seit Mary nei it obligate ‘it skeelt wol in jas’ yn in praatsje oer it waar, wylst se, sa docht Georges ús te witten, ôfpraat hiene dat se it dêr net mear oer ha soene ‘mar wêr dan oer?’ SWART.

De jierdei-sêne, dêr't Georges op 't lêst syn wurkhokje ferneatiget, hat my folslein kâld litten en ik frege my ôf wêrom't dy man him sa oanstelde. Mar aldergeloks waard my de ferklearring even letter al jûn: ‘der is wat binnenyn my ûntploft’. Dat hie ik al tocht, mar leaver as in etiket der opplakt, hie ik de ûntjouwing dêr-

[p. 17]

hinne wat better folgje wollen.

Tige aardich en ek grappich wie de sêne mei de enkêtrise. Dêr draait it hert je yndie by om, dêr fiele je de iensumens fan Mary foar it earst echt. Knap wie ek hoe't Mary der yn de ien nei lêste sêne dea hinne falt. Dêr is de superkoarte tekst wol ‘to the point’ en wurdt mei it iene wurdsje ‘Georges’ in hiele protte sein, benammen troch wat Hilly Harms dêr mei docht. Dizze ein (fan har en net fan Georges) wie ûnferwachte mar ek net mear as dat en de lêste sêne mei Georges wie wat my oanbelanget hiel ferfelend. Spitigernôch ferstie ik ek noch ‘ik wol net allinnich bliuwe’ yn it brief oan syn dochter sadat ik, sûnder reden sa't my út de tekst bliek (it wie nammentlik ‘ik wol hjir net allinnich bliuwe), myn idee dat Georges net in leauwensweardige persoanlikheid wie, folslein befestige seach. ‘It is in nachtmerje Mary’ skriuwt er fierder en dat wol ik graach leauwe, mar ek dat gefoel waard my folslein net oerbrocht. Hy bakt nei it skriuwen fan it ûnheilsbrief in aai, en je sille wol ite moatte, ek op 'e dei nei't je frou ferstoarn is, mar foar my wie it in banale antiklimaks.

Al mei al fûn ik dat der foaral yn it begjin tige werkenbere mominten sieten: it sinleaze fan 'e hannelingen, it praat om praat te krijen, de ferplichte nûmers fan tee en kofjedrinke, ite en mar op bêd om't je oars ek net witte hoe't je de tiid om krije moatte, de stereotipe rolferdieling (wat dan foar my wer bedoarn waard troch de ûndogenske suggesje dat de frou de geiser eins folle better meitsje kind hie, mar dêr't ferfolgens wer neat mei dien wurdt). Mar al rillegau docht dan bliken dat dit libbensechte nivo net oerstiigd wurde sil en dat is net nijsgjirrich om nei te sjen. It bliuwt sa in ‘en toen, en toen en toen’ ferhaaltsje. It tema is aardich en relevant mar dêroer binne grif stikken mei mear djipgong en orizjinaliteit te finen as dit.