Trotwaer. Jaargang 20

[p. 274]

Doeke Sijens
In reager op it lân

‘En dêr meie wy dan nei útsjen!’ seit de dûmny. Hy wachtet even, as wol er in reaksje fan ús, en giet dan fierder oer it hjirneimels.

Ik haw wolris yn 'e krante lêzen dat der tsjintwurdich mar in bytsje minsken mear nei tsjerke geane, mar no sjoch ik hoe min at it is. Doe't wy lyts wienen, moast men op 'e tiid komme om in goed plakje te krijen. Dizze moarn binne wy mar mei ús tweintigen. No kin ik dêr net oer kleie, sels kom ik der al mear as tsien jier net mear. Ik wie in from jonkje en dêrnei ha ik noch in skoft tocht dat it evangeelje wol wat betsjutte koe foar de wrâld, mar dat is oer.

Yn de fakânsjes haw ik in protte tsjerken besocht, mar allinnich foar it gebou en de keunst, nea foar de preek. Net ien hat my fan 'e moarn frege wêrom't ik no ynienen wol wer meigie en ik soe ek gjin útlis jaan kinne. Unwennigens tink ik, op sa'n moaie sneintemoarn en dan wer by ús heit en mem thús.

De tsjerke is koartlyn restaurearre; banken en muorren hawwe no in oare kleur en boppe de preekstoel hinget in grut houten krús. De lucht fan stoffige kessentsjes en âlde tsjerkeboekjes mei losse, skuorde bledsjes is fuort. It oargel hat no in helder lûd. Dêr hawwe se noch koeken foar ferkocht. It is allegear sa feroare, it is ús âld tsjerke net mear.

‘Sjoerd is no âlderling’, lústere ús mem, doe't de dûmny der mei de tsjerkeried ynkaam. ‘Wol wat jong’, sei se derby, ‘mar se koenen gjin oarenien krije.’

It is in wat frjemd plak om jins earste leafde werom te sjen. Kreas yn it pak, mei in ynbannich gesicht; alle ferskes sjongt er mei. As er by de Bhagwan gien wie, hie dat slimmer west, mar ek oan dizze ûntwikkeling moat ik wenne. Fierders is er net folle feroare. It hie miskien moaier west as er paffich en griis wurden wie. Mar hy is like kreas bleaun. It hier is tsjok en swart en ik tink dat syn lichem noch krekt sa slank is as trettjin jier lyn. Doe siet ik hjir ek en harke ik ek net nei de preek. Ik wist wol dat ik it him net fertelle koe. Hoe't ik hast elke minút oan him tocht en meigie te swimmen om him neaken te sjen. Hy is troud en hat in pear bern, dat wit ik fan ús mem. Wat hy fan my wit - noch net troud, in baan by de gemeente - hat syn mem him grif ferteld. Sjoerd! Wer krij ik gjin skok, it sil wol te lang lyn wêze, mar wat is it in kreaze fint.

[p. 275]

Ik sjoch wat om my hinne en besykje myn knibbels oer elkoar te krijen (de banken binne noch like smel). Wat sille se elkoar aanst oer my fertelle? ‘Dy jonge fan Alkema wie der ek, dy is ek net folle feroare; ja, hy wie allinnich.’ En sille se letter yn 'e wike myn âlden dernei freegje? Mar dy sille harren nea fertelle: ‘Nee, ús Reinder huzet mei in jonge, in learaar biology.’ Se witte wol fan Wouter, freegje ek wolris hoe't it mei him is, mar se prate der fierders net oer. Ek net mei famylje. Ik soe se dat kwea-ôf nimme moatte, mar dat doch ik net. Ik kin it my wol yntinke. Ik soe as buorfrou Gryt it my frege miskien sels ek wol sizze, dat ik de goede noch net fûn hie. Myn suster fynt dat laf, Wouter fynt dat ek, it is laf, mar ik wol net oars. Yn 'e stêd kin it my neat skille, mar hjir - yn myn âlde fermidden - heart it net. Doe't ik ús heit en mem fertelde dat ik in frou net begearlik fûn mar in man wol, wienen se der fan bûten net oars fan wurden. ‘Der binne slimmere dingen’, hat ús heit sein. Dochs bin ik der wis fan dat it harren muoit, se hienen it sa graach oars hân.

De dûmny sykhellet. Hy is der hast. Ik ha net nei him harke, mar ik ha wol safolle ûnderfining, dat ik it beslût oankommen fiel. Nei it lêste wurd sjocht er noch even nei boppen troch it rút (net brânskildere hjir yn it noarden) en seit dan ‘Amen’.

‘Wat hawwe jo dochs moai waar foar jo jierdei. En alle bern thús!’ Dat seit dûmny tsjin ús mem as wy de tsjerke útgeane. Hy jout ús allegear in hân.

It is yndied in moaie oktoberdei, mei in dizige sinne en hast gjin wyn. De beammen binne oan it ferkleurjen en de bieden russelje fan droechte. It gers om 'e grêven hinne is koartmeand as wie it in blikke en de grêfstiennen blinkerje yn it ljocht.

Sil ik noch even mei Sjoerd prate, tink ik, mar wêr moatte wy it oer ha? It is al sa lang lyn. It jild fan 'e kollekte moat dochs earst ek teld wurde.

Guon lju bliuwe stean om noch wat te praten, mar wy moatte nei hûs, oars is de besite der foar ús. Frijwat hastich rinne wy de buorren troch.

Op in sneintemoarn liket it allegear wat kreazer, moaier as yn 'e wike, mar it doarp is net folle mear. Elke kear liket it lytser, suteriger ek. Ik soe der no net mear wenje wolle en dochs is it it plak dêr't ik - as ik my yn 'e stêd ûngelokkich fielde - graach wer hinne woe. Mar sa ûngelokkich haw ik in hiel skoft al net mear west.

Us heit syn pleats stiet bûten it doarp, krekt net mear op 'e terp. It is mar in pear minuten rinnen. Us mem fleant it hurdst, se hat ús heit by de earm.

‘Daliks binne se der al’, ropt se tsjin ús, ‘se binne altiten sa betiid.’ No

[p. 276]

en dan krimmenearret se wolris wat. ‘Dan wachtsje se mar even’, seit myn broer rêstich. Hy is it langst yn 'e hûs bleaun en is har it bêste wend. Myn suster en sweager rinne efteroan, se binne oan it healwiizjen, wilens praat myn skoansuster tsjin my. Dan tink ik, soe ik hjir mei Wouter tuskenrinne kinne? As in part fan 'e famylje? No is elkenien sa fleurich, hoe soe it dan wêze? Ik hie it nea besocht, mar de stimming soe dan oars wêze. Sels soe ik my dan ek spand fiele. ‘Sa bliuwst altyd in bern foar se. In bern dêr't wat mei is’, hat Wouter ris sein. Hy kin gelyk ha, mar dat makket it net makliker om te feroarjen. It soe oars kinne, mar sa is it dochs ek goed? En Wouter hat it ek altyd sa drok.

In oere letter sit it hûs fol mei omkes en muoikes. De twa lytse bern fan myn broer tjirgje harren yn' e gong. De kofje is op, de measten binne oan 'e buorrel. Net dat it sokke sûpers binne, mar by in jierdei kin it wol wat lije. Us mem rint drok hinne-en-wer, wy ha leard har gewurde te litten, se wol net oars. Muoi Frouk fertelt, goed lûd, in ferhaal oer har buorfamke, dy't in bern krigen hat op it húske en nea witten hie dat se swier wie! Us heit hat spul mei in omke oer in skodder. Elke jierdei by ús thús liket op in eardere, mar it ferfeelt my noait in kear. Sels praat ik net folle, ik harkje it leafst. Sokke feestjes hat men yn 'e stêd net.

Dan freget in muoike, it is ús mem har suster Tetsje: ‘En wannear kinne wy dyn freon ris sjen?’ Ik sjoch har oan. Se laket freonlik. Ik swit derfan en krij der, leau ik, ek noch in kleur fan. Der is oer praat. Muoike, en ek myn suster, dy't neist har stiet, wachtsje in andert ôf. Ek oaren - sa fielt it - wachtsje. Wat betsjut dit, sa ynienen. ‘Hoechst net sa'n reade kop te krijen’, seit myn leafste suster, ‘it liket wol ofst dy foar him skammest.’

‘Miskien skammet hy him wol foar ús’, seit muoike tsjin har, en laket nei my. Ik moat no wol wat sizze. ‘Hy ferstiet gjin Frysk’, sis ik. ‘Mar wy kinne wol Hollânsk, hear! Sis dat mar tsjin him.’ Lokkich is it dêrmei dien, se begjinne oer wat oars.

Ik gean de keamer út. Yn 'e keuken is ús mem dwaande tsiis yn blokjes te snijen. ‘Wat wer in drokte net en elkenien hat sa'n wille’, seit se. Se sjocht my oan. Ik nim it mes fan har oer. ‘Ik doch it wol even.’

‘Net te lytse stikjes, hear. Hoe giet it mei Wouter?’ Ik snij troch. No begjint sy ek al. ‘Dat hast juster ek al frege. Goed.’ Ik sis it mei klam.

‘Ferstiet er eins wol Frysk?’ freget se. Wat wolle se fan my. Hawwe se it der mei-elkoar oer hân? Miskien hie ik better net nei tsjerke gean kind. No tinke se dat ik om help ferlegen bin.

‘In bytsje. Hy wit wol wat ‘heit’ en “mem” betsjutte.’ Se laket en pakt

[p. 277]

de skaal mei tsiis. As se fuort is, besykje ik Wouter tusken de groep yn 'e keamer te tinken. Hy soe him wol rêde, hy wit altyd wol wat te sizzen. Mar soenen sy it dochs net wat frjemd fine, har net hielendal noflik fiele? De stimming soe net mear deselde wêze en dat wol ik perfoarst net. Myn famylje wol dat, tinkt my, ek net. Soe de dûmny mei har praat ha? Se meie it allegear wol witte, se meie ek wol in foto fan Wouter sjen, mar him hjir mei hinne nimme, dat kin net. Dy twa parten fan myn libben hâld ik leaver útinoar. Ik bliuw noch wat yn 'e keuken, spiel mar wat kopkes ôf. Wouter wit wol dat ik my net foar him skamje. Hy docht ek wolris wat allinnich. Dat geëamel ek!

Ik haw him hjirwei noch noait skille, miskien ienkear doe't wy elkoar krekt troffen hienen. ‘Reinder hat syn famyljebesites’, hat Wouter ris tsjin ien sein. Mar no draai ik dochs ús tillefoannûmer, hast foar't ik der erch yn ha. Wylst ik wachtsje, sjoch ik troch it rút dat Moarke op myn auto yn 'e sinne leit. Us mem hat har sa bedoarn, it bist is noch eigenwizer as oare katten.

Dan is Wouter oan 'e tillefoan. ‘Bisto it’, seit er optein, mar dêrnei prate wy gewoan oer dingen fan al den dei. ‘Ik sil fan 'e middei in ein te hurdrinnen. Is it dêr by jim ek sok moai waar?’ Ik wol him eins oer hjoed, hjir thús, fertelle, en ek wol dat ik mâl mei him bin, mar it slagget my net. Miskien wit er it sa ek wol. As wy útpraat binne, fiel ik my net tefreden. It soe fansels kinne, dat er altyd al in kear meiwollen hat, mar it my net freegje doarst. Ik sil de tillefoan wer pakke, mar dan is muoike Frouk by de doar. ‘Ik gean fuort, hear.’

Letter op 'e middei sitte wy noch wat bûten. De measte besite is wer fuort, heit en Atze binne oan it melken. Yn 'e sinne is it noch waarm. Der wurdt net folle praat, elkenien slûget wat.

It komt grif fan it moaie waar, tink ik, it is al oktober, mar de hjerst komt deroan. de bou is der klear foar, de sleatten binne úthekkele, de ljippen sitte al byelkoar om nei it suden ta, allinnich wy binne noch net sa fier. Yn 'e stêd merk ik noait net folle fan it waar, mar hjir namste mear. It hat jin hjir ek mear te sizzen. ‘Moatst mar dichter wurde’, sei Wouter, doe't ik him dat betsjutte.

Ynienen stiet lytse Wytse by myn stoel. Hy skuort my oan 'e mouwe. ‘Ome Reinder’, ropt er, ‘der is wer sa'n fûgel.’ Ik gean oerein en sjoch it ek.

Ut 'e sleat by de skuorre fleant in reager. Stadich, kalm, mei brede wjukken. It binne grutske fûgels. Inkeld as se midden op it lân steane, mei dy lange, ûnbidige poaten, dan lykje se healwiis.

[p. 278]

Ik fertel myn omkesizzer wat ik fan reagers wit, ek dat se in skel lûd ha. ‘Jim moatte yn 'e hûs komme’, ropt ús mem, ‘it wurdt fierste kâld.’

By it iten wurdt der net mear oer Wouter praat. Ek net as ik de jas oandoch, mar by de auto seit ús heit: ‘Mei in wike of wat moatte wy jim kant ut, sille wy dan ris oankomme?’ Se ha fêst mei de dumny praat, tink ik wer. ‘Dêr kinne we noch wol even oer belje’, sis ik. As ik myn sin doch, giet it net troch.

Op de motorkap sitte modderige taasten fan Moarke. ‘Dy reine der wol wer ôf’, seit ús mem. It bist sit no yn it finsterbank en sjocht my ûnferskillich oan. Katten binne noait fan 'e roai.