Trotwaer. Jaargang 18

[p. 250]

Jac. Dykstra
It komplot

Op it stuit dat Josse it gebou fan ‘De Noordelijke Leergangen’ ynkaam, wie it der al in drokte fan belang. Yn 'e gongen tilde it op fan de FAC studinten, wylst dertuskentroch in protte jongelju fan Ubbo besochten harren leslokalen yntiids te berikken.

Josse wie oan 'e lette kant. De bel hie grif al troch de skoalle rinkele, want in tal dosinten bemongen har stadich yn 'e kliber folk by de doar en op 'e treppen.

Josse die dan ek alle war om de presinsjelist fan de earste klasse op te heljen en dan sa gau mooglik nei boppen ta: de jas hong er yn it glopke neist de húskes, hy liet de eagen yn 'e spegel oer syn wat knûstige stal gean en helle in hân troch it donkerbrune hier. Kreas, sa koe it der wol op troch. Blinder, no dy akelige list net ferjitte!

Op in draaf rûn er troch de skoalle. Moaisa, hjir wie de dosintekeamer al. De list lei net yn syn postfakje, dan wie dat ferrekte ding grif noch by Poerder. Hy stapte de rektorskeamer yn, seach de list boppe op it buro lizzen. Poerder wie yn gjin fjilden of wegen te bekennen, no gau nei de klasse ta.

Earst doe't Josse him omdraaide, seach er dat Warmerhoven, in froulike kollega, yn 'e hoeke stie. Josse mocht har net bot lije en winske har yn 'e gauwichheid goemoarn, om fan har ôf te wêzen. It wie in stoef en bazich frommes. Hja seach him lytsachtsjend oan, kaam op him ta en sei mei in noaseftich lûd:

‘Ik ha de lestabellen foar ankomme jier saniis út it postfakje helle.

Witte jo wol Spyksma, dat jo as lêstkommende man mei de nije kursus mear oeren taskikt krije as de oare kollega's hjir op skoalle?’

Josse fernaam, dat se kûgelsk wie: hja fielde har fansels swier misledige troch de gong fan saken.

‘Ik ha dy listen juster earst sjoen’, andere hy, om har fuortdaliks net al te bot op it sear te kommen, ‘en ik ha my der wol wat oer fernuvere.’

Dat wie net sa, mar hy koe har no slim fertelle wat Poerder him in pear wike lyn yn alle betrouwen meidield hie.

‘As jo it der net mei lykfinne kinne’, gie er fierder, ‘dan moatte jo by de direksje wêze.

[p. 251]

De rektor hat dit útstel grif net om 'e nocht makke.’

Josse liigde der mar wat hinne, al wie it allinne mar om har wat del te bêdzjen.

‘Ik wie sels ek wol in bytsje ferheard’, ferfette er, ‘mar jo witte ek wol dat ik dy oeren skoan brûke kin, dat ik sil der net oer krimmenearje.’

Sa, dy siet. Hja seach him grimmitich oan, joech lykwols gjin belies, mar besocht it nochris.

‘Dat sil wol, mar sa hiene wy yn 'e fakseksje net ôfpraat, dat witte jo ek wol.’ Hy wist it en it begrutte him eins ek wol wat, dat dy Warmerhoven dêr sa earmhertich stie te triljen. Ynstee dat er him fierder net mear om har bekroade, hearde er himsels sizzen:

‘Ik moat no earst lesjaan mefrou Warmerhoven.

As jo wolle, kinne wy der om kertier oer alven noch wol eefkes oer prate. Is dat goed?’

Ja, it wie goed, dat Josse koe oant wurk. Hy winske har nochris goemoarn en gie nei boppen.

It lesjaan gie, dat it slydjage. De klasse harke mei sân pear earen nei syn útlis en Josse hie wrachtich mei in soad nocht op 'e tekst west oer persoansfoarm, únderwerp en stelde.

De sprekbeurt fan Boukje Jansma wie, tsjin alle ferwachtings yn, folle better as doe't hja foar de earste kear foar it buordsje moast. De studinten fan 'e deiskoalle learden o sa fanatyk. De iene joech gjin belies foar de oar; hja boksten allegear tsjin inoar op en dat utere him benammen yn 'e sifers. Wat dat oanbelange, wie Josse hjir goed teplak. It lesjaan oan grutten foldie him skoan. Men hie gjin gedonder yn 'e klasse, sa't dat mei bern wol bart, gjin oarderproblemen en gesanger fan âlden oan 'e kop en de minsken wiene oer it generaal tige motivearre.

Nei it skoft joech er ekstra omtinken oan de fragen by tekst sân: ‘Noodsignalen’, in nijsgjirrich ferhaal fan Olie Matson dat ferhellet fan in skip, dat yn 'e fjorden fan Noarwegen oan 'e grûn rint.

Benammen Gitti Smeding en Tineke Bos hiene swierrichheden mei de ynterpretaasje fan 'e tekst. Soks fret tiid en doe't elk fan harren syn gerak krigen hie, wie it al sawat kertier oer alven.

Josse joech gjin húswurk op foar de oare wyks, fage it boerd skjin en rûn in telmannich letter de treppen del nei de learaarskeamer.

Sa, foar hjoed siet it der hjir yn Ljouwert gelokkich wer op. Aanst noch even by boekhannel Van der Velde oan en dan nei hûs ta.

Troch alle drokte wie de ôfspraak mei Warmerhoven him finaal troch it sin gien, mar hja heinde him by de doar op en Josse woe him der net foar weiwine.

[p. 252]

‘Kom, dêr wiene jo al.

Sille wy hjir mar even sitte?’

It kaam der in bytsje fluensk út, dat hy hie op syn iepenst wêze moatten, mar hy hie de holle der net goed by, om't er al heal en heal yn 'e boeken omstrúnde.

It petear slagge tige. Josse siet net om wurden ferlegen en sels Janke Pripper fan 'e administraasje harke mei iepen mûle nei syn riddenaasje oer de mooglike ferdieling fan lesoeren yn 'e nije kursus en de gearhing fan dit alles mei it kostwinnersprinsipe. Doe't er sawat útpraat wie, ûnderbriek Warmerhoven him ynienen.

‘Dus jo binne fan betinken Spyksma, dat jo mear rjucht ha op ekstra lessen, om't jo kostwinner binne?

En hoe komt it dan mei ús?

Wy binne al jierren foar it FAC yn it spier en no liket it wol, oft wy samar, oan 'e kant set wurde.

Wurket jo frou der net by?’

Hoewol't Josse eins net fan doel wie en jou sa'n stik ûnfatsoen antwurd, koed er him net ynhâlde.

‘Ik begryp net wat jo dêr mei te krijen ha, mar as jo it no perfoarst witte wolle: hja docht de húshâlding, de bern en fierder wat frijwilligerswurk dêr't se neat mei fertsjinnet.’

Wat in brutaal kring fan in wiif wie dy Warmerhoven. It gie har allegearre gjin bliksem oan! Hy moast har ris flink oanpakke, dat sekreet.

‘De direksje hat my tink safolle oeren jûn, om't ik kostwinner bin.

Jo moatte net lilk op my wêze, mar by dyjingen, dy't it útstel makke ha.’

Sa, hja like takocht, dat truttige frommes. Poerder hie folslein gelyk. Dy leararessen gunden inoar it ljocht yn 'e eagen net. Altiten wie der reboelje op 'e deiskoalle. Josse koe him skoan yntinke dat Poerder him hjir beneamd hie.

It like him de baas, om der fierder mar it swijen ta te dwaan, mar hy hie sa njonkelytsen sa freeslik it mier oan dy Warmerhoven, dat hy skrille net tebek en joech har doe mei alle leafde de deastek.

‘Wat jo ek dogge, jo krije my net safier dat ik foar jo oan 'e kant gean.

Jo fertsjinje ommers mear as genôch, eins soene jo ûntslach nimme moatte om jonge, wurkeleaze kollega's ek in kâns te jaan!

En no sil ik nei hûs, dit hat lang genôch duorre. Ik kin der fierders ek neat oan dwaan.’

Josse helle de jas, lake noch even nei Janke en stapte doe ta de doar út. Wat wie it bûten moai sinneskynwaar, der wie gjin wolkje oan 'e loft. Op 'e Aldehou hiene de wizers fan 'e klok inoar likernôch fûn. Hy moast opsjitte, it wie

[p. 253]

aanst tolve oere. Hy tocht der nochris oan, skodholle, draaide him doe om en rûn de Bollemanssteech troch. In telmannich letter wied er al by Van der Velde op 'e Nijstêd. It sneupen koe begjinne.

Dyselde jûns noch wie it gesoademiter begûn. Om acht oere hinne gie de telefoan. In telmannich letter kaam Janneke ferheard boppe en sei:

‘It is Poerder. Hy freget nei dy, komste ûnder?’

Josse siet yn 'e studear, om it wurk foar de oare deis ta te rieden. Hy wie suver wat yn 'e war, dat Poerder him thús opbelle, mar faaks hie it út te stean mei de earstkommende gearkomste, dêr't de planning foar ankomme jier yn bepraat wurde soe. Fuortdaliks klapte er de boeken ticht, draafde fia oergong en treppen nei ûnderen. Men moast in rektor net te lang wachtsje litte, benammen net as it fan belang wie foar jins takomst. Mar goed, dat er dat frommes fan 'e moarn sa ôfsâlte hie, dan koe dy de boel yn alle gefallen net mear yn 'e bulten jeie. Poerder soe him der letter grif tankber foar wêze en hy soe der alles oan dwaan om de direksje net op it sear te kommen. En syn wurk, dêr stie er foar!

Sa tocht Josse, wylst er de hoarn fan 'e grûn krige en mei in fleurich sin andere, dat er harke.

‘Ja Spyksma, jo prate mei Poerder.

Hjirby doch ik jo te witten, dat de direksje dwaande is mei in nij útstel oangeande de oerenferdieling foar ankomme jier.

Wat der fan 'e moarn bard is op 'e deiskoalle wit ik net, mar it is my wol dúdlik, dat jo mefrou Warmerhoven slim misledige ha. Hja kaam gûlend by my. As it wier is wat jo tsjin har sein ha, en foar safier as ik it no besjen kin is dat sa, dan moatte jo jo werklik skamje.’

Josse waard kjel. Wat hie dat ferrekte frommes no úthelle? Soe se him no sà foar de kroade ride en liich der mar wat hinne? Dat dy Poerder dat net troch hie!

‘By myn witten ha 'k neat ferkeards sein.

Jo kinne it sels neifreegje: Janke Pripper wie der tafallich ek by.

Warmerhoven hat my oangeande ús útstel oer de oerenferdieling in tal tragen steld en dêr ha 'k antwurd op jûn. Mear net.’

It wie eefkes stil oan de oare kant, mar krekt net lang genôch.

‘Dat haw ik al dien Spyksma en ik moat sizze, dat ik skrok.

Mar goed, ik wol der fierder net oer prate.

Jo fernimme op 'e gearkomste fan ankomme wike moandei wol, wat der feroaret.

Goejûn.’

Josse wie alhiel ferstuivere. Dêr siet er mei de hoarn noch yn 'e hân, it tastel

[p. 254]

op 'e skurte. Hy wist net mear hoe't er it hie. It like wol in komplot! Dy ferrekkelingen, hja woenen him te fiter ha en it hie der in soad fan wei, dat Poerder der yntrape. Dat dy man soks net foar it begryp hie, dat woe net yn Josse del. En om der no hinne te fleanen, dat hie gjin doel. Hy kaam oerein, lei de hoarn op it tastel en helle in glês bier. Lamslein wied er, net by steat om noch in helder oardiel oer de saak te hawwen. Mar dat dy froulju yn Ljouwert him yn 'e fûke rinne lieten as hja it oprêden, dat wie him no wol dúdlik. En hy koe der neat oan dwaan, se hiene him domwei brûkt en hy wie der ynstonken, grutte sokses dy't er wie.