Trotwaer. Jaargang 18

[p. 29]

Doete Venema
Lêste reis

‘Do moast no mei.’

‘Wêrom moat ik mei?’ ‘Hearst de trommen net? Se noegje dy út.’

‘Ja, ik hear trommen, in fanfare.’

‘Se komme foar dy, moast mei.’

‘Mar wêr hinne dan?’

‘Dat silst sjen.’

‘Ik wol net.’

‘Do moatst.’

It tromgeroffel waard lûder, twingender.

‘Ik moat wat spul byïnoar krije, ûnderguod, toiletspul.’

Hy fette har by de earmtakke en troande har mei.

‘Alles watst nedich hast, is der wol. Hoechst neat mei te nimmen.’

In lêste tsjinakseling; in djip snokkerjend lûd ûntkaam mei benaude siken oan har lichem en doe joech se belies. Se liet har meifiere, fielde har nuver lichtfuottich as hoegde se har eigen gewicht net mei te tôgjen. Har gong wie fearjend, sweevjend hast. Ek har begelieder hie dyselde lûdleaze, gewichtleaze gong, seach se. It eangstige, it bedriigjende fan de trommen like fier fuort te wêzen. Se wist dat it der west hie, mar it belibjen sels, de bedriging dy't har hast de siken benaam, koe se net mear oproppe. It hie plak makke foar in serene rêst. Greiden safier as it each se omfiemje koe, leine yn in dizige jûnssinne foar har.

‘Wêr nimst my mei hinne, fertel it my no.’

‘Do silst aanst sjen.’

‘Hoe lang duorret ús reis?’

‘“Hoe lang” komt by ús net foar. Wy hawwe gjin horloazjes, gjin klokken, neat.’

‘Komme jimme dan wol op 'e tiid op it wurk?’

‘Wy binne altyd op 'e tiid oan it wurk en nimme op 'e tiid ús rêst.’

‘Jimme litte jim liede troch de sinne.’

‘De sinne giet hjir net op of ûnder, hy jout ús krekt genôch ljocht en waarmte foar de libbenskrêft. Utwrydskens dogge wy net oan.’

‘Wêrom hawwe jimme mý krekt frege om mei?’

‘Net freegje. Aanst.’

[p. 30]

‘As jimme gjin tiid hawwe, is der ommers ek gjin aanst.’

Dy sit, tocht se triomfantlik, doe't se gjin andert krige. Se seach nei har begelieder. Op syn antlit hie neat de inerlike rêst fersteurd.

‘Of net soms?’, sei se. ‘Dêr't gjin tiid is, is ek gjin takomst.’

‘Us takomst is ús ferline.’

‘Ik begryp der neat fan.’

‘Dat is goed, datst der neat fan begrypst.’

‘Foar my is it net goed, ik wol altyd alles begripe, it sit my dwars as ik eat net begryp.’

‘Dêrom bist hjir ek. Meist net mear freegje, moatst sjen, hearre, rûke, fiele.’ Se seach him oan, wachte oft er fierder gean soe, mar hy liet him net mear ta in wurd ferliede, syn gesicht wie útdrukkingsleas rjochte op in dizenich doel. Syn gean njonken har wie noch like roerleas. Hy tipte amper de grûn oan.

‘Wat ite jimme hjirre?’

It bleau stil. Se seach om har hinne. Hea, tocht se, de beammen, reiden en gerzen binne hjir fan in bleekgriene kleur en it liket wol as binne se slopper, se wiuwe in bytsje hinne en wer as gong der in rûzerke troch hinne. En ik fiel dochs hielendal gjin wyn, tocht se. Soe se freegje? It gesicht njonken har die har besluten om it net te dwaan.

Se hie der gjin idee fan hoelang't se sa njonken inoar rûn, better sein: sweefd hiene. Se soe op har horloazje sjen, mar ûntduts ta har fernuvering dat se it net om hie. Nea die se har horloazje ôf en ek no hie se it net ôf dien, se wie der wis fan. Soed er it stikem fan har ôfpakt ha? Se besocht har te binnen te bringen, wat der krekt bard wie yn 'e tiid tusken syn kommen en it fuortgean fan har tegearre. Mar se koe mei gjin mooglikheid hâldfêst fine. De oantinkens fleagen as losse flarden om har holle hinne en se koe se net gripe om se yn in krekte gearhing te plak te setten.

Myn tinzen reitsje los fan it omskot. Wêr bliuwe myn oantinkens? Yn panyk seach se nei de dampige flarden om har hinne. ‘Ik bin bang’, rôp se. Wat hat myn libben foar sin, as ik my neat mear te binnen bringe kin. ‘Wat is in libben sûnder ferline?’, rôp se hymjend út. In libben sûnder ferline is in libben sûnder takomst. Hie hy niis krekt net soks sein. Se wist net mear wat er sein hie! Se wie as in bledsje dat meidreau op 'e stream. Nimmen wist wêr't it weikaam en nimmen wist wêr't it hâld hold. ‘Help my dochs, ik bin bang. Ik ferlies my sels.’

‘Rêstich sykhelje,’ seid er monotoan. ‘Yn en út... en yn en út. It is in kwestje fan sykheljen. Jimme hawwe it dêr ferleard en moatte it hjir alhiel op 'e nij wer oanleare. Mar dat komt, it is myn taak net.’

[p. 31]

‘Ik wol earst witte: wa, wat bin ik noch as ik net myn ferline, myn stikje geastlike bagaazje te foarskyn helje kin?’

‘Bagaazje, krekt, do brûkst it goede wurd. In getôch, dat dy behinderet yn dyn gean. Fielst dy net folle lichter?’

‘Ik bin losslein yn tiid en romte. Los fan myn ik, dy't makket dat ik... wat is myn namme?! Wat is noch de sin fan mýn bestean.’

‘Wy prate hjir net oer de sin fan it bestean. Dat is hjir ek net nedich. De fraach nei de sin fan it bestean komt pas op as der twifel oer bestiet. Dy twifel kenne wy hjir net, it is typysk in degeneraasje-probleem fan jimme wrâld. It duorret noch in amerij en dan komt sa'n fraach ek net mear by dy op en de eangsten falle dêrmei fuort.’

‘Do seist wer ‘it duorret in amerij’, sei se nidich. ‘Hoe lang duorret in amerij.’

‘Ik bin myn horloazje ek kwyt’, sei se der noartlich efteroan.

‘Moatst my sjen as in tuskenfiguer’, seid er betochtsum. ‘Ik stean mei ien foet yn jimme wrâld en mei de oare yn 'e nije, dy't liedt ta it wêzen. It bringt mei, dat ik jimme taal noch brûk. In taal, dy't stiiffol sit mei tiidsoantsjuttingen. Nim allinne mar de no-tiid, doe-tiid, takommende tiid, folsleine tiid, krekt as soe der in folsleine tiid bestean. Do wolst ommers dyn folsleine tiid, dyn ferline ek fuortbestean litte.’

‘Wa is dy oare figuer?’

‘Hokker oare figuer.’

‘Do wiest in tuskenfiguer seidest, wat moat ik my fan dy oare foarstelle?’

‘Do moatst dy neat foarstelle’, seid er strang. ‘Do moatst om dy hinne sjen.’ Se rjochte har eagen fan him nei foaren, nei de fierte dêr't se op ta dynden. Fier, hiel fier foar harren like in dizenige rûnte te wêzen, dy't him amper ôftekene. Gjin kontoeren, gjin kleur.

Falle wy dêr nei ûnderen?, frege se har benauwd ôf. Mar se doarst net mear freegje. Se seach ûnder har fuotten, want se wist net, wêr't se ôffalle soe. Under har fuotten seach se in ljochtgriene matearje, dy't ek wyt neamd wurde koe, sa ljocht wie dy. De bleekgriene kontoeren tsjutten op gers, mar it binnenste like spûnseftich. Wat siet der yn? Wetter, lucht? Wêr sieten dy spûnseftige triedden oan fêst? Se seach strak foar har fuotten, mar se koe oars neat ûnderskiede as in soarte fan wolk.

Doe waard se kjel fan har teannen. Ek har teannen hiene dizze frjemde foarm oannaam, as bestiene se inkeld noch út feale linen dêr't de bûtekanten mei oantekene wiene. Se fielde net mear hoe't har fuotten dizze gersachtige substânsje oanrekken. Hie se dat earst noch wol field? Op 'e nij begûn der in gefoel fan stjerrende benaudens by har op te kommen, mar like hurd as it opkaam, ferflechte it ek wer, as waard it allinne mar oanmurken. Se ferwûndere har der oer, in ferwûnderlik glimke glied oer har gesicht, makke it justjes trochskinender.

[p. 32]

Wat sweefde it noflik sa. Se begûn der nocht oan te krijen, joech der oan ta. In stadige, sweevjende dûns yn in rjocht foarútgean. Har lea fielde oan as rokken fan gewichtleaze tule, dy't as fansels opblûsden en yn fâlden foelen, opgeand yn 'e romte fan 'e tiid; yn 'e tiid fan de romte. Mei in ferheven blik seach se fansiden. De beammen wiene wurden ta lange wetterich- of loftbleke snilen, dy't meiweauden op har sweevjende gong.

Har holle dreau op har eigen lichemsstream, rjochte him dwyl nei de oare side. Wêr wie har licht-fuottige begelieder? Se socht net om in andert, glimke trochsichtich en gong har dûnsjende wei nei it ljochttrochskinend skynsel en wyndere, wyndere wyn...