|
| |
| |
| |
Steven de Jong
It ingeltsje fan 'e Aldehou
(In boutade by 700 jier Ljouwert)
De grachten kronklen, levendig gebocht,
Maar 't water kruipt, een zwart en troebel vocht,
Het heeft geen bron, het kan de Zee niet naadren.
De Aldehou is de ympotinte penis fan Fryslân. Ik leau dat dat in symboal is. It is in toer dy't nea ôfboud is, omdat er fuort by de bou al bryk begûn te hingjen. De útlânske boumaster, Japik fan Aken, krige der in rolberoerte fan en is stoarn yn 'e folle oertsjûging dat der yn Ljouwert mids de sompen fan Fryslân net te wenjen is. Ik tink dat er gelyk hân hat. Hy wie in grut man, te grut foar dit nearzige stedsje, dêr't de minsken de holle amper boppe de blabber úttille koenen.
En dochs, der binne guont wenjen bleaun. Ik tink omdat se nearne oars te plak koenen. En stadich, earst mei learzens oan 'e ljisken ta, doe mei kluterige klompen oer de balstiennen, krigen se de fuotten ûnder 't gat en waard Ljouwert in stedsje, sa't der tolve yn in dozyn geane. Mear hat it ek noait west. De lju fan 'e hegerein wiene ryklik tefreden mei harsels, want se hoegden net folle te dwaan om boppe de domme massa út te kypjen en sa woene se it graach hâlde. In universiteit is der yn Ljouwert nea kaam, want de ieneagen soene ris gjin kening bliuwe kinne. It heechste ynstitút wie de kweekskoalle en de meast bejeftige boerejonges út 'e rimboe om it stedsje hinne berikten dêr har heechste ideaal: ûndermaster yn Kûfurderrige of sa.
Yn Ljouwert sels koene se fansels gjin Fryske masters brûke. De Ljouwerters prate gjin Frysk, mar Ljouwertersk, d.w.s. Frysk mei krûm útsprutsen Nederlânske wurden. Se binne dêr wakkere grutsk op en fiele har hiel wat mear as de boeren om har hinne. Se hat net yn 'e gaten dat sy (en dy boeren fansels ek) minsken binne, d.w.s. tige skealike sûchdieren, dêr't de wrâld nochris troch nei de bliksem giet.
Der wiene fansels ek wol Ljouwerters, dy't op ien of oare wize boppe de nearzige atmosfear fan it stedsje útgroeiden, mar dy flechten sa gau it koe leafst
| |
| |
nei de oare ein fan 'e wrâld om dêr de misêre fan har jonge jierren te ferjitten, wat komselden slagge.
Ien fan harren, Jan Slauerhoff, hat sels kâns sjoen syn jeugdfrustraasjes yn prachtige poëzij om te setten en is ien fan Nederlâns grutste dichters woarn, mar net ien hat ea begrepen, wêrom't er him in poète maudit fielde. Dêr wie dochs gjin inkelde reden ta? Hy kaam út in famylje dy't tige yn oansjen wie, hie sels ta dokter leard, wie in ferneamd dichter, de wrâld lei foar him iepen en dochs... poète maudit. Ik begryp it. Hy kaam yn Ljouwert te wrâld en dat giet ien net yn 'e kâlde klean sitten. Wêr't er ek kaam op 'e wrâld, nearne koe er fan syn lykkiste, Ljouwert, loskomme. Hy is fan argewaasje fierstente jong stoarn en hat, hoe't er syn bêst ek die, nea kâns sjoen in spotliet op Ljouwert te skriuwen. It stedsje wie der te benypt foar.
Dit is it minne dekor fan myn ferhaal. Ik bin ek yn Ljouwert berne. Ik kin it wol ûntkenne, mar dat jout neat. Neat op disse ierde kin dat ûngelok ferhelpe. Untflechtsje is net mooglik. Uteinliken slacht it meunster syn kloer út en ferneatiget de grutmoedige dy't besiket út te naaien. Tink ek mar oan de jonge fleurige François Haverschmidt, dy't sa moedich de wrâld ynsprong, mar de draak oan syn boarst, Ljouwert wer, biet him dea. Nee minsken, gjin stânbylden foar Piet Paaltjens en Jan Slauerhoff yn Ljouwert; wol foar de nepdûnseresse Mata Hari, net foar disse echte dichters, romrofte Ljouwerter soannen, dy't fier boppe har tiidgenoaten útstieken, sels gjin strjitnamme koe der ôf. Ljouwert is net ienris it ferflokte paradys. Ljouwert, bestiet dat dan echt? Ja, it bestiet echt, lytsgeastich, benearjend en universeel. Der is gjin salve oan te ferstriken.
Dêr wenne ik. An unhappy childhood is a writer's goldmine. Jawis, mar yn Ljouwert net. In unhappy childhood is yn Ljouwert ûnmooglik. Wat de Ljouwerters happy neame is wol sa godfergetten unhappy, dat in unhappy childhood yn Ljouwert allinne mar de waansin of de dea ynhâlde kin.
Mar ek yn dit klompehok foar de hel libje inkelde ferdoarme ingeltsjes. Men hat se fuort net yn 'e gaten, want it lykje earder diveltsjes. Sa wurde se yn alle gefallen wol sjoen troch de Ljouwerters. Se moatte ek wol in divelsk mombakkes opsette om de swevelstank fan lytsboargerlikens om har hinne te ferdriuwen.
Ien fan dy ingeltsjes wie myn grutte jeugdfreon, Jan Wolkers. Sa hiet er net echt fansels, mar troch him sa te neamen hoech ik gjin boeken oer him te skriuwen. Dat wie oars hiel wol mooglik, mar dat hat de echte Jan Wolkers al dien. Disse Jan Wolkers wie sa'n tsien jier jonger as de bekende skriuwer. Wol hie er readich hier en wie er skeinspruterich, mar as bern al hie er in swiere lûde bas en wie er op grutte distânsje dúdlik te ferstean.
Jan Wolkers en ik, ik mei wol sizze dat wy grutte spitsen wienen.
| |
| |
De famylje Wolkers wenne yn in frijsteand hûs oan in dearinnend strjitsje oan 'e sydkant fan ús hûs. De heit wie postrinder en hie in grutte húshâlding op syn noed mei wol 13/14 bern, dêr't Jan de jongste fan wie. De mem sei wolris tsjin ús mem, dat se mei Jan mear drokte en gedonder hie as mei alle oare bern by mekoar. Jan hie noch twa bruorren, fierders wiene it allegear susters, allegear trutten neffens Jan, op ien nei, dat wie Doedtsje. Doedtsje, in sêft leaf fanke mei ingeltsjeseagen en grutte reade frissels om 'e holle. By har doarsten wy alles te fertellen. Se holp altyd, ek yn 'e brykste sitewaasjes, dêr't wy troch ús fiten yn telâne kaam wiene. Har suvere wurden makken ús skuldige sielen rein. Jan wie wakkere grutsk op syn suster. Hy wie der hillich fan oertsjûge dat sy miskien wol de moaiste en yn alle gefallen de leafste faam fan 'e wrâld wie.
‘De measte froulju doge net,’ sei er, ‘binne kringen, behalven sokken as Doedtsje. Ast sa'n ien tsjinkomst, dan moast mei har trouwe. Mar ja, ik kin slim mei myn âldere suster trouwe, se hat trouwens ek al ferkearing, mei Simen Spoarboom, de oerweiwachter fan 'e Skrâns. Dy slept altyd nêst my, as er by ús útfanhûzet. As er moarns wekker wurdt, hat er in pimel sa grut en stiif as de wettertoer by it Suderplein. Dy sil letter lokkich trouwe.’
Ik krige fan Jan gedegen seksuele foarljochting, want seksuele foarljochting krige in Ljouwerter jonge net thús, mar op strjitte en hy mocht dan fan gelok sprekke as er mids de moraal fan ‘foele is fies en die 't doet is niet wies’ ingeltsjes as Jan Wolkers as learmaster hie.
It gesin Wolkers wie behalven grut ek goed griffermeard. Op snein moast Jan twa kear nei tsjerke en mocht er net bûten boartsje. Wol kaam er dan faken by my, want ik hie in eigen keammerke, in souderke ûnder in skean dakfinster. Mar mei Jan derby gie it noch alris falikant ferkeard. Wy bloezen dan bygelyks de piteroaljekachel út, sadat roetswarte reekkolommen ta it finsterke útwalmen en de minsken tochten dat it hûs yn 'e brân stie. Dan moast Jan foar straf nei hûs. In oare snein gie ik mei nei tsjerke. Dêr waarden kilo's pipermint fretten en wie it in konstant gekrêk en geknap yn 'e mûlen. De Eastertsjerke by it gasfabryk wie altyd groatfol. Wy sieten op hiele lange banken, achteraan boppe. Op 'e leuning foar my wie oars net te lêzen as ‘kut’ en ‘neuken’ yn talleaze fariaasjes, mar dochs frij ientoanich. Under it bidden lústere Jan:
‘No moatst oplette.’ Hy sette de fuotten tsjin de leuning foar him en joech in bêste traap. Trije rigen trommen knikten nei foaren. Doe't se lulk omseagen, siet Jan from te bidden. It waard in lûd ‘sssst sssst!’ en hjir en dêr miende ik ‘godferdomme’ te hearren, wat it siizjen noch lûder makke.
Op in dei yn 'e simmer van '46 rûnen wy fan ús wenplak, yn it easten oan
| |
| |
'e râne fan 'e stêd, nei it sintrum. Wy woene wat ‘útheve’. Wat, wisten wy noch net. Wy kuieren de Grinzerstrjitwei del nei de Hoeksterpoartebrêge, dêr't oan 'e rjochterkant in trep wie nei in urinoir dat ûnder yn 'e brêge boud wie, flak boppe it wetter. Dêr stieken wy oan. Mids in heap fize wurden pronke dêr de spreuk: ‘Hier komt men aan z'n end’.
Doe't ik dêr net begripend nei stoarre, sei Jan:
‘Lul, sille wy besykje troch de rútsjes boppe de pisbak te migen?’ Jan slagge it, ik mikte der krekt neist.
Op it platootsje foar de yngong fan it pishoal hongen wy oer de steger en spuiden krinkjes yn it swarte wetter fan 'e grêft. Doe diene wy wa't it earste boppe wie, wat Jan wûn en swalken fierder nei de Foarstreek, in drokke winkelstrjitte mei in grêft, dêr't in tontsjepream tafallich trochhinne boomd waard. Underwilens fertelde Jan it ferhaal fan Kaa. Kaa hie boadskippen helle by de krudenier en rûn de winkel út. Se hie lykwols har tee fergetten. De winkelman der achteraan lûd razend: ‘Kaa u tee!’ Dat ferhaal fertelden wy alle jonkjes dy't wy tsjinkamen en hieltyd brulden wy ‘Kaa u tee!’ Doe't dat ferfeelde, songen wy:
Kaatje zou eens water halen
uit een hele diepe put.
Daar kwamen zeven kanibalen,
die pakten Kaatje by haar...
Kaatje zou eens water halen ensfh.
In einleas ferske mei gjin ferkeard wurd deryn.
Tichteby de ‘Woartelhaven’, in brede sydstrjitte nei rjochts, wennen in âlde omke en tante fan my. Dat wiene omke Jelmer en tante Sjudsje. Omke Jelmer hie yn 'e Slotmakkersstrjitte in winkeltsje mei huodden en petten. Yn it keammerke achter it winkeltsje siet er altyd achter in grutte traapnaaimesine huodden en petten te naaien, in segarepeuk yn 'e holle en in hoed op. Ik frege him wêrom't er yn 'e frede altyd in hoed op hie.
‘Oars krij ik kâlde teannen’, sei er.
Fan tante Sjudsje krigen wy wat snoepkes en safolle limonade as wy drinke woenen. Omke Jelmer en tante Sjudsje wiene echte bernefreonen. Mar dochs beneare it my dêr. It hûs wie te lyts, it strjitsje te benaud. De Slotmakkersstrjitte is in hiel smel strjitsje dat by de terp op rint nei ‘By de Put’, in spoekeftich pleintsje dêr't alear blykber in put west hat. Ik begryp noch net hoe't minsken as mollen yn sokke hoalen as dêr wenje koenen. Foar myn gefoel ha omke Jelmer en tante Sjudsje in hiel libben lang amper de sinne skinen sjoen.
Dyselde omke hie, fier foar syn mollejierren, in biis west, dêr't de Ljouwerters noch oer praten. By de Aldehou hie er de hoed omkeard foar him delset. Hy
| |
| |
koe fleane. Hy soe fan 'e toer ôf nei ûnderen ta fleane, mar ja, dan moast der wol jild genôch yn 'e hoed. En de Ljouwerters wiene sa gek en smyt de hoed fol mei nutskes, sinten en botsens. Jelmer boppe op 'e toer. Hy kuiere op 'e râne om as wie it syn deistich útstapke, 40 m boppe it fan spanning en eangstme hymjende publyk. Hy swaaide mei de hoed, sette dy op 'e holle, die de earms breedút en beweegde se op en del as de wjokken fan in fûgel. Der gienen wol 20 froulju fan har stokje foar't de plysje omke Jelmer fan achteren beetpakte en meinaam. En noch hâlde omke fol: ‘As de plysje my net pakt hie, dan wie ik hiel rêstich nei ûnderen ta flein.’ Soks kin men fansels ferwachtsje fan ien dy't altyd in hoed op hat, omt er oars kâlde teannen kriget.
Sa'n heldenferhaal fûn ik prachtich. It like my unyk. Sa'n held as omke Jelmer yn syn jonge jierren hie Ljouwert nea wer sjoen. Ik bewûndere helden, omt ik sels in anti-held wie. Ik wie suver it tsjinstelde fan bygelyks Jan Wolkers. De fize praatsjes hearde ik wol nei, learde ik miskien wol wat fan, hie der perfoarst gjin hekel oan, mar de neuk- en kutwrâld bleau my frjemd, ynteressearre my noch amper. Fan froulju wie ik bang (útsein dan fan Doedtsje fansels), ik kaam út in húshâlding fan inkeld jonges. Dochs mocht Jan my graach. Hy neamde my syn bêste freon. Wêrom, mei joast witte. Grutter tsjinstelling as tusken Jan en my is net te betinken. Miskien hie ik oare kwaliteiten.
By omke Jelmer wei rûnen wy de kant út nei de Aldehou. Op it benearjende pleintsje ‘By de Put’ fluite ik de meldij fan ‘Erbarme dich’ út 'e Matthäus Passion fan Bach, want al wie ik noch mar 11 jier, ik wie in echt Bachfreakje. Achter it pleintsje stie de Grutte Tsjerke, dêr't ik altyd te finen wie as der in gratis oargelkonsert wie en fansels ek mei de útfiering fan de Matthäus Passion. Dat wie neat foar Jan. Ik moast net sa nuver fâlsk fluitsje, sei er, dat dogge allinne mar gekken en hy wiisde op syn foarholle en begûn wer lûd mei:
‘Kaatje zou eens water halen...’
Ik balte mar mei, want Jan hie de lieding naam.
‘Dat fan dy omke fan dy,’ sei er, ‘dat kin ik ek wol. Wy kinne ek wol op 'e râne fan 'e Aldehou omstappe, keunst.’
Fia de Grutte Tsjerkestrjitte dy't my ek altyd o sa tryst makke (in stoepe wie der amper, ik wie der al ris ûnder in fyts kaam en it rûkte dêr altyd nei pis en hûneloarten) kamen wy by de Aldehou. It plein foar de Aldehou mei de treflike namme ‘Aldehouster Tsjerkhôf’ stie fol mei hynders en frachtweinen. ‘Hjir is de Butterhoek flakby’, sei Jan, ‘dêr wenje de hoeren, dat binne wiven, dêr kinst neuke foar sinten, mar dat moatst net dwaan, want dan wurdst siik.’ No wie ik dat ek net fan doel, hie gjin sinten, wist amper wat it wie, mar wist
| |
| |
no wol wat hoeren wienen. Omt ik ek wat sizze woe frege ik Jan:
‘Witsto wat âlde hoeren binne?’
‘Ja,’ sei Jan, ‘dat binne hoeren foar jim pake.’
Dêr koe ik my no neat by foarstelle. Us pake wie in o sa deftige kristlike ûnderofsier, âlderling yn 'e Grutte Tsjerke, mar ik hie der net fan werom.
Achter in pearke oan, dat neat yn 'e rekken hie en braaf kaartsjes kocht, slûpten wy de toer yn.
‘Net nei Baas sjen!’ lústere Jan. Ik gluorke eangstich fansiden. Ik koe de toerwachter. Yn 'e oarloch wie er oppasser by de skûlkelders op 'e Twibaksmerk. Dêr hie er my te pakken hân doe't ik by de skûlkelder op kroep. Ynienen krige er my fan achteren beet, skuorde my nei ûnderen. Hy koe gemien knipe en slaan. Lokkich, Baas seach neat, tocht dat wy by it pearke hearden. Bern mochten gratis op 'e toer, mar dan ûnder begelieding.
Ik mei graach nei de Aldehou sjen, mar dan op distânsje. As ik deryn klim, of derop stean. of derneist, haw ik altyd it gefoel, dat er krekt op dat stuit omtrûzelje sil.
‘As er mar net ommiteret’, sei ik tsjin Jan.
‘Skitert,’ sei Jan, ‘dat ding stiet noch wol in pear hûndert jier.
Boppe seagen wy Ljouwert, sa't de fûgels dat dogge. ik ûndergie dat as in befrijing. Nei de nearzige strjitsjes, dêr't men net fierder sjen koe as in meter as tsien, hiene wy no in útsicht as nea earder. Us eagen swalken oer it wide lân om 'e stêd hinne mei tsjerkjes en boerepleatsen, ja sels de seedyk wie te sjen mei oan 'e oare kant fan 'e see de eilannen. It like my it paradys ta dêr. Ik naam my foar, as ik grut wie, nea yn in stêd te wenjen, want in minske moast dêr wol lytsgeastich fan wurde en dom. Wy sochten om ús hûzen yn 't noardeasten oan e Lekkumerdyk. Dat fan Jan wie dúdlik te sjen, dat fan us terskûle achter beamguod. krekt net sichtber. It dak fan myn skoalle oan de Drúfstreek. flakby de gefangenis, koene wy fine en ek de griffermearde skoalle fan Jan hiene wy sa te pakken.
Heimlik hope ik. dat it dêrby bliuwe soe, mar Jan wie net it type om ea syn plannen farre te litten.
‘Eeltsje wy moatte noch even fleane,’ en hy klom oer it stek nei de râne. Hy moast wat omneech. It dak fan 'e Aldehou is in kûle mei yn 'e midden in grut fjouwerkant. dêr 't in stek omhinne stiet.
‘Streng verboden over het hek te klimmen’ stie der op fjouwer siden mei dêrûnder ‘Levensgevaarlijk’
Kom daliks hjirt raasde it froumins fan it pearke, dat wyt weiluts.
Ik kin fleane, sei Jan.
‘Kom hjir. sei de man. ‘of ik sis it ûnder.’
Ik kin ecnt fleane. sei Jan.
| |
| |
De beide minsken giene sa hurd se koenen nei ûnderen. No doarst ik, held, ek wol. Ik klom oer 't stek en plat op 't liif kipe ik oer de râne. Dat wie oan 'e súdkant. Yn 'e djipte stie in brún hynder mei in lang ein tou oan in beam fêst. Jan kuiere fieurich op 'e râne om. Mar dat doarst ik net.
‘In pyk!’ sei Jar.
Jan sette my faken in pyk. Mei sleatsjespringen en mei alle mooglike prestaasjes. Ik liet dat altyd gewurde. Hy wie no ienris sterker as ik, dêr hie ik gjin problemen mei. Syn heit wie ek folle sterker as ús heit. Us heit wie altyd siik. Mar ús heit wie folle knapper as syn heit. Us heit wist alles. Je koene it net sa gek freegje of hy wist it. Dat moast Jan ek tajaan. Boppedat koe ús heit prachtich fertelle. Hy hie hûnderten teltsjes yn 'e holle. Jan hie der faken by sitten te harkjen en wie der dan stil fan. Mar dat wie yn 'e oarloch. No wie ús heit net thús. Hy siet fêst yn Erikadoarp, in ynternearingskamp by it fleanfjild.
‘As alle N.S.B. ers sa wiene as jim heit, dan hoegden se se net op te pakken,’ hie Jan wolris sein en ‘Ik begryp net hoe't sa'n knappe man sokke domme dingen dwaan kin.
Mei dit probleem hiene wy wolris by Doedtsje west, want dy wist safolle problemen op te lossen. Mar ja. dit gie har ek oer de fûst...
‘Syn wiisheid bringt him ta razernij’ sei se. ‘dat is in bibeltekst.’ Ut har mûle makken bibelteksten djippe yndruk op my. En doe't se seach dat ik dêr dochs wat muoilik ûnder wie, sei se:
‘Jonge, wat jim heit dien hat. dat kinsto hielendal net helpe, wat de minsken ek sizze.’ En doe hie sy triennen yn 'e eagen, wat ik net begriep. Mar se helle my oan en joech my in dikke tút
‘Jim heit hat deagewoan tetoile narsens en is dêrtroch in bytsje gek woarn,’ wie Jan syn konklúzje. Probleem oplost. Fierders praten wy dêr net oer. Ik fûn it wol goed sa. as us her mar net dom wie, want dan soe ik dochs wol te bot by Jan ôfstekke. Dan soe er my grif net mear syn bêste freon neame. Ik wie weromklommen oer it stek en sei tsjin Jan dat it no wol moai genôch west hie. Hy wie in like grutte held as omke Jelmer.
‘Earst noch ris even sjer hoe fier ik pisje kin,’ sei Jan. ‘Ik sil Ljouwert even segenje’ en hy krige syr slurfke út 'e broek en mingele in stevich miei nei ûnderen.
‘Haha, moatst dat hynger ris sjen. Dy tinkt ek, alle segen komt fan boppe.’ Mar ik bleau, dêr't ik stie Jan hie hjoed skiednis makke. Hy hie omke Jelmer in pyk set, want dy hie it net oandoarst en miich by de Aldehou del.
‘Wytst wat it toppunt tan snelheid is?’ frege Jan, wylst er him omdraaide en de gulp tichtknope. By ae Aldenou delmige, dan hurd nei ûnderen ta gean en dan by de striel wer omheech klimme.’ Alde mop no, mar hy wie de earste dy't him betocht
| |
| |
Moai sein dus, mar doe't wy ûnder kamen, wie de doar fan 'e Aldehou ticht en dêrfoar stie Baas, as Petrus mei de kaai fan 'e himel, om ús it lêste oardiel oan te sizzen.
‘Soa?’ sei er, ‘en wite jim wol wêrom disse doar ticht is?’
‘Ja,’ sei Jan, ‘ik tink dat jo him ticht dien ha.’
De man waard in bytsje reader, mar behearske him noch.
‘Snotjonge, kinsto net mei twa wurden prate?’
‘Ja baas, as jo dy doar net tichtdien hienen, dan hie er grif noch iepen west,’ sei Jan.
Doe kaam der dochs in útbarsting, dat sels Jan der stil fan wie.
‘Dy doar sit ticht om jim, twa lytse rotjonkjes, dy't der foar soarge ha, dat wy de Aldehou slute moatte. Wite jim wol wat jim dien ha?’
En sa tongere de man troch. Oer dy moaie toer, dy't de minsken sa graach besjen woenen. Mar ja, as lytse Fandalen... dan moast de toer ticht. En de minsken dy't op 'e toer pasten, hiene gjin wurk mear. It wie in grut skandaal, sokke boefkes hearden yn it tichthûs. Ik fielde my al yn it tichthûs. Hoe kamen wy út dy frekte Aldehou.
‘Bin jim Ljouwerters, bin jim Friezen, jim moasten jim djip skamje!’
Wy wiene djip ûnder de yndruk, echt wier. Wie it dêr mar by bleaun.
‘Ik meitsje de doar wer iepen,’ sei Baas, ‘mar jim bliuwe hjir stean. Dy't in poat ferset, brek ik de bonken!’
Wy doarsten ús net te ferwegen. Ik wist noch hoe't er knipe en slaan koe. Dochs like de tongerbui wat oer, benammen doe't wy de bûtenloft wer sjen koenen. Mar no kaam der in seremoanje, dy't my yn 'e grutste problemen brocht.
‘Ik sil mei jim âlden prate, nee better, de plysje sil dat wol dwaan. En no net lige, want ik kom alles te witen.’
Wy tochten net oan ligen.
‘Hoe is dyn namme?’ frege er Jan.
‘Jan Wolkers.’
‘En wêr wennet Jan Wolkers?’
En Jan fertelde alles earlik, ek dat syn heit postrinder wie. Gjin problemen.
‘En no do. Dyn namme?’
‘Eeltsje de Vries’
‘En wêr wennet Eeltsje de Vries?’
‘Lekkumerdyk 21’
‘En hoe hyt jim heit?’
‘Doede.’
‘En wat docht jim heit?’
‘Ja eh, hm, neat’
| |
| |
‘Neat?’
‘Us heit moat sitte.’
‘Sitte? Yn 'e gefangenis? Is jim heit in boef? Tocht ik al, de apel falt noait fier fan 'e beam.’
‘Nee, ús heit sit yn Erikadoarp.’
Ik tocht, dat is net sa slim as in echte boef. Mar dat hie ik foargoed ferkeard besjoen. De man helle djip azem en it wie krekt as skeat er in mitrailleur leech:
‘Soa, jim heit is in lânferrieder, in leffe moffeknecht, in N.S.B.’ er, gatferdamme. Hy sil no net sa'n grutte bek mear ha as in pear jier lyn. Sil ik dy ris wat fertelle jonkje: Yn Erikadoarp sitte gruttere smearlappen as yn 'e hiele gefangenis by mekoar. Wy binne der fierstente goed foar.’
‘Hoe kinsto,’ sei er tsjin Jan, ‘mei sa'n moffeknechtejong omgean. Dy hat dy fansels ta ferkearde dieden oanset. Ik begryp it no hielendal, krekt as syn heit de minsken der ta oansette om mei de moffen mei te dwaan. Fertel ris earlik, hoe krigest it yn 'e harsens om op 'e râne fan 'e Aldehou om te stappen? No?’
‘Ja,’ sei Jan, ‘in omke fan him...’
‘Just ja, in omke fan him. Dy famylje doocht net. Do moatst oare freonen sykje. As ik baas wie kaam dat hiele De Vriezenfolk tsjin 'e muorre en dan de spuit deroer... ba ba bababa! Dat hiene wy earder dwaan moatten, dan wie Hitler hjir noait baas woarn. Wy binne fiersten te lankmoedich.’
En no opsoademiterje jim. En De Vries mei noait, noait, mar dan ek noait mear op de Aldehou komme, oars sil ik him der persoanlik ôfsmite!’
Ik wie in jonkje fan 11 jier, ik begriep it allegear net, mar it die knap sear en de triennen kamen wer. Hjir koe gjin heit helpe en gjin mem. Ja, de hiele famylje doogde ommers net. Jan soe ek wol in hekel oan my krije sa. Lykwols as de need op 't heechst is, dan komme de ingeltsjes. Ynienen lei Jan my de hân op 't skouder en sei:
‘Wytst wat dy fint is? In hiele dikke lul. Net sannent,’ en hy wiisde op syn eigen pimel, ‘mar sannent!’ Hy die de hannen útmekoar lykas fiskerslju dogge om oan te jaan hoe grut de fisk wie dy't se fongen. ‘Nee, sannent!’ sei er der achteroan en die de hannen safier útmekoar as er se krije koe. ‘Dy fint is in lul sa grut as de Aldehou. En Eeltsje, wat sa'n lul seit, dêr moatst dy hielendal neat fan oanlûke. Dat is apekoal.’
‘Dikke lul!’ raasde er yn 'e rjochting fan 'e Aldehou.
‘Ik woe dat dy kloatetoer op dyn kloatekop yn mekoar klapte!’ En doe begûn er wer te sjongen
‘Kaatje zou eens water halen...’
En foar't wy thús wienen, âle ik fleurich mei.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd