Trotwaer. Jaargang 16

[p. 12]

R.R.R. van der Leest
Sjit briker, freonen!

2.0 Skier winterljocht strykt oer in keale muorre. Oan in spiker hinget in kladsje. Dêrop is in Iraansk kwatryn fan Omar Khayyam skreaun:

‘Wa't midden yn 'e wrâld by stille boarn’
De frede fûn en net fan jild bedoarn
De wurden slaaf en master mocht ferjitte,
Hat mear as sultan Mahmoed op syn troan.’

2.1 Efter de besleine ruten sit Dynte te sokstopjen. Sinteklaas is fan 't jier in echte sinte-klaas wurden. Dêroan jild te spandearjen mei har net barre. En dochs sil se Nier ferraskje. Se hat in pear Noarske sokken fan him fûn. By de gatten om ticht. In âlde wollen fûstwant fan harsels hat se ôfraffele om foar stopjern te brûken. Dat it safier mei harren komme moast. Se suchtet en sjocht wer nei de wize wurden op it kladsje.

2.2 Koarte ynhâld fan de it foarôfgeande: Underhannelingen mei de K.K.K. (Kréative Kreakers Kommune) en har fakferiening it B.B.B. (Boartlik Brekkers Bûn) hawwe gjin fertuten dien. De fersekering betellet ek gjin stoer skeafergoeding oan Dynte en Nier. Omdat se de plysje net warskôge hawwe, doe't se mei fakânsje nei Spitsbergen gyngen en it hûs trije wike ûnbewenne efterlieten. Binnendoarren is alles fernield en de sinten, dy't se hjir-en-dêr yn har wente weistoppe hiene, binne stellen. Nier hat syn moaie automobyl, in Isotta Fraschini út de tweintiger jierren, ferkeapje moatten, om jild foar de earste libbensbehoeften. Mar dat strekte amper foar in healjier. Se binne no ta reapsein.

2.3 Dynte suchtet jitris. Se libje no lofts en tinke rjochts. It hat wolris krekt oarsom west. Se skrousket en wriuwt de boppe-earms. Dan pjukket se dapper fierder. Eefkes letter komt se oerein, om in tredde trui oan te strûpen. Wylst se dêrmei dwaande is en earst de hân troch in gat yn de earmtakke stekt, rinkelt de telefoan. Grif de oansizzing, dat se ôfsnien wurde. Ferline wike hawwe se de lêste moanbrief krigen om te beteljen. Se skytskoarret nei it tastel, nimt de hoarn fan de heak en seit har namme.

[p. 13]

‘Regio útstjoerburo-ooo,’ sjongt in famke oan de oare kant fan de line.

‘Komst daliks? Wurk foar dy.’

Dynte stiet fersteld. Ieuwen lyn hat se har by it buro ynskriuwe litten. Noait waarden har tsjinsten frege. ‘Watfoar wurk?’ Har stim trillet even.

‘Wit ik net, mar it driuwt. Kinst hjir om twa oere wêze?’

‘Wurk by wa?’

‘De klant wol anonym bliuwe. Om twa oere dus?’

It heart as út foarbije tiden. Op slach wurdt se saaklik. ‘Ik bin om fiif oere by jim.’

‘Net earder?’

‘Ik haw in oare ôfspraak, dy't ik earst beslist neikomme moat.’

‘Ofpraat, fiif oere dan.’

Se stiet noch in setsje mei de hoarn yn 'e hân, nei't de ferbining al ferbrutsen is. Starich leit se op. Kom, se sil mei it tameitsjen fan it miel begjinne. Nier komt aanst thús.

Se set de nedichheden op it oanrjocht. Ierpels fan juster. Dy sil se opbakke. Ien frikandel, ek oersparre. Kin se opwaarmje. Fierders in sipel en in winterwoartel, twa sopblokjes, in pak healfol healfolle molke en in âld stikje tsiis, dat sa sterk is, dat it út himsels nei har ta rint. Mear hat se net. Mar se makket it mei sin ta. De koken wurdt in dripstienhoale. En om't it foarútsjoch op wurk sa feestlik is, skept se út in buske noch in boaiemke Ingelske tee. Ien leppeltsjefol foar him en ien foar har. Gjint foar de pot, dat kin de brune net lûke.

2.4 Einlings stapt Nier it hûs yn. Hy lit in bosk brânprikken fan it skouder glide en blaast op syn krûme fingers. ‘Ik haw myn wanten ferlern,’ prottelt er.

‘Al wer? Ik moat se dy mar oan in koardsje troch de mouwen hingje.’

‘Raffelje dy stikkene Noarske sokken fan my mar ôf en breidzje dêr in pear wanten fan,’ stelt er út.

Dynte skept gau de ierpels op. ‘Sil ik dy fuorje, of kinst it sels dwaan?’ Under iten fernijt se him it bliid boadskip. ‘Ik kin wurk krije.’

Hy bliuwt mei de foarke healwei board en mûle sitten. ‘By wa?’

‘It Regio útstjoerburo hat my niis skille.’

‘Hiesto dy dêr ynskriuwe litten?’

‘Jawis.’

Hy wiist mei de foarke warskôgjend nei har. ‘Net as ferdivedaasjefamke. Dat hiene wy ôfpraat.’

‘Nee.’

‘As wat dan?’

[p. 14]

‘Fotomodel of soks.’

‘Fotomodel of soks? Watfoar wurk is dat?’

‘Dat wit ik noch net.

‘O, dan wit ik it wol wer.’ Hy hapt ta.

‘Watfoar wurk dan?’

‘Soks, fansels!’

‘Bist net wiis? Dat net!’

‘By wa moatst wurkje?’

‘Dat wit ik ek noch net. De klant woe anonym bliuwe.’

‘Sjochst wol: sok wurk. Do soest ommers net mear troch bêden dweile.’

‘Wa seit dat dan?’

‘Ik.’

Se ite sûnder noch in wurd te sizzen. Nier set in transistorradiootsje oan, it iennichst lúkse artikel, dat se yn 'e hûs hawwe. Fan in raasbek fernimme se, dat ‘All of you’ ynkommen is op it 836ste plak fan de Amerikaanske hitlisten. ‘Break up’ hat in sprong makke fan 791 nei 475. It nijs yn it koart docht harren te witten, dat de kosten foar it libbensûnderhâld wer net omheech gien binne. Bôle, suvelprodukten en griente jilde mear, mar brune sûker en sokophâlders binne goedkeaper wurden. Hy set de radio út.

Se swije noch, as it miei beslikke is. Dynte sjocht foardel en tekent ûnsjenbere patroanen op it tafelswilkje. Nier mimert, wylst er har oanstoarret. ‘Net wer yn it fak,’ tinkt er lûdop.

‘Wat seist?’

‘Neat. Ik prate tsjin mysels.’

As er him fierder stilhâldt, komt sy fanwegen. ‘Hoefolle soe it opsmite?’

‘Wat seist?’

‘Ek neat. Ik frege it oan mysels. Dan krij ik teminsten in yntelligent antwurd.’

Hy hat gjin nocht oan snedich hottefyljen.

Dynte bestelt: ‘Ik moat fan 'e middei de fyts hawwe.’

Nier lit syn gedachtegong slûpe. ‘Ik moat him ek brûke.’

‘Do hast him fan 'e moarn by it priksykjen al hân.’

‘Wêr bisto him dan foar nedich?’

‘Foar myn wurk, fansels. Ik moat noch hielendal nei Ljouwert ta.’

‘Dat rêdst hjoed noait mear.’

‘Maklik. Ik hoech pas om fiif oere by it útstjoerburo te wêzen.’

Hy brommet wat yn it burd, dat er, nettsjinsteande de jildpine, noch altiten net stean lit.

Se giet nei de kleankast, dêr't har nearzige garderobe yn hinget. ‘Wat

[p. 15]

jurk sil ik oanstrûpe?’

‘Ien dyst fluch wer útstrûpe kinst.’

Se linet op de earmtakken oer de tafel nei him ta. ‘Dêr is it net foar.’

Hy fingertipt har noaspunt. ‘Snolkje dy mar gau op. Ik moat ek nei Ljouwert.’

‘Moai, dan meisto traapje.’

3.0 It tsjustert oan as se de haadstêd yn skokke. Nier rydt de fyts tsjin de râne fan it trotwaar, rjocht foar it útstjoerburo. Dynte hipt fan de pakjedrager. Se draait de drompelleaze wurkwinkel yn en set op ien fan de milieu-freonlike gesichten efter de baalje ta. Troch it rút sjocht Nier in stomme film, dy't er sûnder ûndertiteling wol neikomme kin. Dynte stapt bûtendoarren mei in kaartsje yn 'e hân. Se lit it him lêze. Der steane twa printe rigels op: FOKTA. Wachtjildersstrjitte 109-158, Ljouwert.

‘Wachtjildersstrjitte,’ prottelt Nier. ‘Neat wurdich.’

‘Mar oan de nûmers te sjen, is it in grut bedriuw,’ hâldt Dynte út.

‘Jaja, fok ta, krekt wat ik tocht hie.’

‘It sil mei it Frysk stamboekfee te krijen hawwe.’

‘Ik bring dy wol,’ seit er.

Se strykt fan efteren de jurk glêd, teart de tippen oer de knibbels nei binnen, slacht de mantel dêr omhinne en giet sitten. Suchtsjend pompt er de trapers yn 'e rûnte.

3.1 Efterôfsk, oan de ein fan de Wachtjildersstrjitte, fine se kompleks 109-158. Se krije der gjin kompleks fan, mar it kin dochs besjen lije. It is in mûtse fan rûch beton, dy't djip oer in glêzen gesicht lutsen is. Yn it midden in stikker mei ljochtsjende reade letters: Feriene Oprjochte Kabel-Televyzje Amateurs. Foar it gebou stiet in fontein, dy't in fine wetterwaaier iepenteart nei de sike natriumlampen fan de lantearnen. Se rinne oer in plein tusken auto's troch op it gewimel efter de ruten ta.

‘Ik gean mei der yn,’ seit Nier.

‘Om my by it hantsje te hâlden?’ freget se.

‘Miskien noch wol mear.’

‘Wat is dyn boadskip yn 'e stêd eins?’

‘Iishynder de bycht ôfnimme.’

‘Meitsje mar oan, it is al healwei seizen. Kom hjir om sân oere wer. Ik wachtsje op dy, as ik earder klear bin. Wurdt it letter, dan dochst in ynfal.’ Se triuwt him mei de fingerseinen in tút op de lippen.

Hy eaget har nei. Se snjit op de flapdoarren fan de yngong ta. Ien foar besikers, ien foar meiwurkers en ien foar needgefallen. Se komme alle

[p. 16]

trije op itselde plak út. Dynte nimt de middelste en wurdt wei tusken de minsken, as in sljocht foarntsje yn in akwarium fol tropyske fisken.

3.2 It lûkt nei slutingstiid as er op de lewâl de fyts foar reisburo De lene Provinsje delset. Lampkes knypeagje oan de gevel en foarmje iderkear de flagge fan in oar lân. Hy giet de stille hege hal yn, dêr't in út de kluten sketten dinnebeam de souder rikt. Gjin klant te sjen. Syn fuotstappen klinke hol. Moarmeren nammeblokjes steane foar de loketten. Dêrefter is it leech. Mar lishynder setelt noch op syn wenstich plak oan de fierste ein, sûnder nammeblokje. De man sit de fingers ien foar ien te knappen. Hy is gâns âlder wurden. De helm fan syn folslein keale plasse glimt net mear en boppe-op begjint it fel te ronfeljen. Lykwols, syn bitsich gesicht hat tiids tosk noch net oan gnabbe.

‘Hinnebruier,’ makket Nier him bekend. ‘Foar 't gefal it jo fergetten wie.’ ‘Ik seach it al fan fierrens,’ telt lishynder syn robotstim him de wurden ta. ‘Guon lju bliuwe jin altyd by.’

Nier hat gjin nocht oan komplimenten. ‘Ik kom hjir nochris fanwegen ús reis nei Spitsbergen, fan 24 juny oant en mei 15 july. Jo witte dat yn dy snuorje ús hûs kreake is. No, in healjier letter, bin ik noch like fier. Ik bin it sa sêd as sûpe. Hat jo reisburo immen oangeande ús ôfwêzigens ynljochte?’

‘Inkeld de plysje, doe't dy hjir kaam. Oaren jouwe wy noait ynformaasje oan. Us personiel hat swijplicht oer alle reizen, dy't boekt wurde. Ek al yn ferbân mei mooglike ynbraak en soks.’

Dat hat Nier de foarige kears ek frege. En lishynder jout wurdlik itselde andert. No komt wat nijs út it fraachleardersboekje. Nier hat it fan 'e moarn optocht. ‘Diene oan dy reis lju mei, dy't út de omkriten fan Ald-Appelskea kamen?’

Iishynder hat in kop as in almenak, mar dit rint him oer de fûst. ‘Dat kinne wy opsykje,’ antwurdet er. Hy makket lykwols gjin oanstalten.

‘Soe ik de list fan dielnimmers ris sjen meie?’ bilet Nier troch.

Iishynder bekôget syn beskied. ‘Dy leit yn it argyf,’ seit er op 't lêst. Nier feroaret der net fan. ‘Dêrom krekt.’

Iishynder halseaget nei de yngong. Der komt gjin klant foar in wintersportfakânsje, sadat er Nier net fuortskeine kin. Hy krikt himsels omheech en skoot nei in doar efter him. Noch gjin menút letter bringt er in stikmennich bôgen papier mei werom. Formaat A4, kreas troch in nytsje yn de lofterboppehoeke byinoar holden. Hy triuwt se Nier ta. ‘Op besjen. Tsien menuten. En kom net wer. Dan stiet myn grêfstientsje hjir ek.’

Nier trochnoasket de list. Net ien dielnimmer dy't tichteby Ald-Appel-

[p. 17]

skea wennet. Sels nimmen út Eaststellingwerf. Hy pûlemûlket in tanksizzing. Iishynder stoarret rjochting Mexico City en sit te fingerknappen.

3.3 Dêr komt se! Foar it gebou bliuwt se stean, sjocht lofts en rjochts. Har stal, dûnker tsjin de ferljochte ruten, soe er út tûzenen werkenne. Hy ropt en swaait. Se strykt op him ta. ‘Moai op 'e tiid,’ seit er. ‘Hoe wie 't?’ ‘Sa wiet.’ Se triuwt him in trochplakte mouwe tsjin it wang.

‘Hat it wat opsmiten?’

‘Dit.’ Se lit him twa briefkes fan hûndert sjen.

‘Wat hast dêrfoar dwaan moatten?’

‘Neat.’

Hy sjocht wrâldfrjemd.

‘Reiskostefergoeding.’

‘Dus it is neat wurden?’

‘It moat him noch wurde. Ik haw in haadrol yn in televyzje-searje!’

‘Do kinst ommers net iens toanielspylje.’

‘Dêrom krekt. Se sochten ien dy't net aktearje koe. En ik haw it goeie figuer en gesicht.’

‘Wat is dat foar in searje?’

‘Sjit briker, freonen! Allegear ûnsin.’

‘Komt der ek seks yn foar?’

‘In kromke net-funksjoneel bleat, mar inkeld yn de byrollen.’

‘En wat moatsto spylje?’

‘Gewoan in famke, Billebout.’

‘Billebout? Dêr is in ferkearde lucht oan. Om net te sizzen, it stjonkt.’

‘Ja, nei jild! Ik fertsjinje der tûzen gûne deis mei. It kontrakt is al tekene. Moarnier begjinne.’

‘Blinder, dat liicht der net om. Dus wy moatte no op 't fytske nei Ald-Appelskea en moarnier werom?’

‘Wy bliuwe fannacht hjir en sliepe yn in hotel.’

‘Ien mei in fytsestalling dan altyd.’

Hy trapet har nei in hotel ta. Dweiltrochwiet freegje se yn de hal nei de fytsestalling. Dy is der net. Se hawwe gjin nocht om fierder. Wylst Nier de fyts mei in ankerketting oan in lantearnepeal fêstleit, bestelt Dynte jûnsmiel, sliepplak en ombyt. Se moat alles fan te foaren betelje. In lift sûzet har en Nier yn in sucht te plak. De keamer is op temperatuer. Alderearst smite se de wiete krous út. Tegearre geane se yn bad. Dat is enerzjybesparjend en hat ek noch in rekréative funksje.

(wurdt fuortset)