Trotwaer. Jaargang 15
(1983)– [tijdschrift] Trotwaer–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 351]
| |||||||||||||||||||||||
1. De earste skepping‘Ut ferwûndering oer de driuw by Venetianen en Friezen om harsels in hoekje bewenbere grûn te skeppen op in ûnmooglik plak tusken see en lân, en oer har wil om dêr wat moais fan te meitsjen, is dizze cyclus dichte,’ seit de tekst op 'e efterflap. It is de earste kear dat jin it wurd ‘skeppen’ ûnder eagen komt. Yn 'e bondel sels wurdt it, mei al syn ôfliedings en ferfoegings, noch alve kear brûkt. It liket hast in kaaiwurd te wêzen.
Wetter is in mins oermânsk. En gjin wûnder. Sels in man as God hat der, neffens it earste fan 'e twa skeppingsferhalen yn Genesis, muoite mei hân en krij it yn 'e fingers: ‘Yn it begjin hat God de himel en de ierde skepen. De ierde wie leech en sûnder foarm. It tsjuster lei oer de ôfgrûn en Gods wyn sweve oer it wetter.’ (Genesis 1:1). Kenlik koe God ynearsten oars neat mei it wetter wurde as lit Syn wyn der oerhinne sweve. In minimaal risseltaat foar in Skepper, en der kaam dan ek mear: ‘Doe sei God: Lit it wetter dat ûnder de himel is op ien plak gearrinne, dat it droege boppe komt. En sa kaam it. God neamde it droege lân en it wetter dat gearrûn wie, neamde Er see.’ (Genesis 1:9/10). Dêrmei hie God it ûngrypbere wetter yn kultuer brocht en it ôffredige mei de beheining fan kustlinen. It wetter koe net langer rinne dêr't it woe, krekt oarsom, it wist no syn plak yn it kûmke dêr't God de namme ‘see’ foar úttocht hie. Foar Him wie doe de driging fan it ûnberekkenbere wetter foarby, want it hie foarm krigen en sadwaande hied Er it tenei yn 'e macht.
In nije God! De see jout om Syn sizzen:
de minske is fan dizze God de print.
(s. 15)
Net mear as de print. Want in mins is God net. Wat Dy tenei as in theekopke pikelsop beskôge, seach hy noch hieltyd as in bjusterbaarlike see fan ûnwissens en gefaar. De iennichste manier om takomst te hawwen wie, it wetter fierder yn te damjen en brouten ierde op te smiten as ferwar tsjin har geweld. God hie skepen - no moast der skepen wurde. In eilân as heilân, in dyk as hoeder fan it kommend ryk. | |||||||||||||||||||||||
[pagina 352]
| |||||||||||||||||||||||
Adam, wat dochsto?
Ta skepper skepen,
skept er, Hear.
(s. 26)
God Syn skepping hat by de mins it proses oan 'e gong brocht fan in aloan fierder-skeppen, tot op de huidige dag. Unlân waard kultuer, kultuer waard over-kill-kultuer, over-kill-kultuer wurdt ûnlân. In ‘cyclus’, seit de efterflap. En de bondel:
Leaver de see
oanhise fan orkanen
(...)
as dat
deselde soarte dy't har skoep
har ek ferniele sill.
(s. 62)
De skepping hat de ein noch net. Dus werom nei it begjin. Wêr sitewearje wy de alderearste tekens fan kultuer? Mesopotamië? Of wie der mear tusken Eufraat en Tigris? Derbûten faaks? It hat der alle skyn fan wei:
Groningen was het begin
van de wereld, de zuivere
springende zee kwam hier
tot bedaren, de eerste
eilanden, het koud vuur
van de branding, het hoge
land, zeven dagen wijd,
alles spreekt de geheimtaal
van de waarheid, er is
ruimte ontstaan en toekomst
alles hoort bijelkaar -
Grinslân wie dus it begjin? Ja, neffens it lange tsiendielige titelfers fan Huub Oosterhuis syn bondel Groningen en andere gedichten al. Mar wie it net Venetië? Nee, Fryslân. Fryslân? Nee, elk begjin is willekeurich. It is mar krekt wêrdat men weikomt en wêrdat men stiet. Alles heart byinoar,
- want Fryske see is Europeeske see,
wa't farre doar is kosmopolyt.
(s. 15)
| |||||||||||||||||||||||
[pagina 353]
| |||||||||||||||||||||||
Fryslân óf Venetië? Yn dizze bondel is it Fryslân én Venetië, hoewol't sels dy beide nammen net iens safolle mear binne as ‘tafallige’ topografyske oantsjuttings. De dichteresse Tiny Mulder wurdt, skriuwendewei har meifiere littend troch it elemintêre en oeral-oanwêzige, kosmopolyt. Yn har oanhâldende, troch sitaten stipe, ferliking fan de skiednis fan de Friezen mei dy fan de Venetianen, wurdt yn feite de skiednis fan it minskdom tekene. At de bondel ien ding dúdlik makket is it, dat alle skepsels yn deselde romte setten binne; dat hja mei itselde sop oergetten binne; sykje om in plak, in ûnderdak, in hinnekommen; dat hja net allinne romte skeppe foar it fuortbestean, mar ek dêrbinnen kleauwen slane tusken earm en ryk, ûnmacht en fermogen, slaaf en potentaat. It moarmer oan de Noarderhaven (Harns) flokt like flagrant mei de kluten fan it waad as it trachyt oan it Canal Grande (Venetië) mei it slyk fan de lagune. En oft hja har bestean beskôgje as genede of in lot, oeral en allegear ferwachtsje minsken heil fan (meastentiids eigenhandich skepen) goaden: God, jild, macht, geweld, kultuer, en at it net heger of leger wol, ûnmacht op 'en doer:
Wêr binn' de stjerren fan de himel keard?
Wa wit wêr't moed en ûndernimming teagen?
Se skitterje útlitten yn de eagen
fan 't bern dat stappen leart.
(s. 63)
It bern dat stappen leart, it is faaks eksimplarysk foar it minskdom dat mei ynmoed oan syn takomst en syn skiednis bout. Yn 't earstoan is der hope en ferwachting. Ut 'e dûnkere djipte fan it wetter opstiigd, komt der leauwe yn 'e mooglikheden fan it hegerop: fleur, woldijen, macht, kennis, keunst, kultuer; kulminearjend yn 'e hichtepunten fan in cinquecento en in gouden ieu. Dêrnei de delgong en de ein dy't oars net as mei faasje helle wurdt kin: der is in soad bagaazje en de remmen binne los. At ik de strekking fan dy iene rigel ‘Wa wit wêr't moed en ûndernimming teagen?’ goed ferstean, dan hear ik dêryn spyt en licht ferwyt oer 't brek oan kriich en warberens yn dizze dagen. It paradoksale is dan lykwols, dat presys dy kriich en warberens, dy ‘moed en ûndernimming, yn it ferline soarge hawwe foar ferskil yn macht en rykdom tusken minsken. De fersen yn 'e bondel ûnderskriuwe dy stelling net allinne, se skriuwe har sels: de bondel is dy stelling. De moed en ûndernimming fan de bodders en de bouwers fan waad en lagune hat de ûndergrûn foarme foar it rykallinne fan de hege hearen en de masters fan moai-waar. De hannels- en ûndernimmingsgeast fan dit jild-as-wetter-folk hat wrotters en sjouwers ferplichte om mei stien en hout te slepen foar har(!) hearehuzen en paleizen. | |||||||||||||||||||||||
[pagina 354]
| |||||||||||||||||||||||
Ik haw it oer
dejingen dy't alles makken,
alles fertsjinnen.
(...)
Net de famyljes fan
de Noarderhaven en it Canal Grande,
mar dy't de blokken marmer en trachyt,
de bakstiennen en balken
sjouden en bewurken.
(s. 25)
Moed en ûndernimmen hawwe laat ta gouden ieuwen, mar likegoed en tagelyk ta de jierren fan it blikken koper, dat de lytse man as surrogaatsje foar de wurge fuotten smiten waard. Ekonomyske foarútgong kin net oars as gean op kosten fan it ûnderlaach. Sterker noch, hja kweket ûnderlaach, om't hja inkeld by har graasje mar bestiet. Tiny Mulder docht dat ek net, mar gjin mins kin dêr omhinne. Likemin as om de driging fan de delgong fan de skepping, dy't earm en ryk lykweardich yn itselde lot ferienet. Ek foar dy bom fan Damokles hat de dichteresse net de eagen sletten. Gâns oarloggen hat it minskdom al ferlibbe, mar
De folgjende oarloch
strûpt dy it fel út.
Yn strategyske stúdzjes
binne wy al nul.
Froulju litte gewurde,
holle yn 'e skelk.
Wat se siedde, plante ha
- apels, berntsjes, aronskelk -
wurde protsjes ba.
(s. 22)
De skepping werombrocht ta in protsje ba. Sa wie it yn it alderearste oanbegjin, doe't God it plan opfette om út dat lytse protsje ba in wrâldsje te formearjen, yn 'e hope dat it fierder koe. Hy betocht der dus it minskdom by, fierder-skeppers fan kom sa. Hoefier koe it fierder? Kultivearring, kerstening, krústochten, garjen fan goud, anneksearjen fan wierheid, martlersbloed en dekadinsje foarby? En dan? En no? Tiny Mulder har bondel jout in skerp en skrinich eksposee fan 't minsklik krewearjen en har ûnfermogen ta in | |||||||||||||||||||||||
[pagina 355]
| |||||||||||||||||||||||
bytsje libje, bytsje laitsje,
bouwe,
meitsje?
(s. 63)
Meitsje? Mar it wetter bliuwt in mins oermânsk. It wetter, dat is: de nacht, de macht, de ûnmacht, de oermacht fan 'e sterkste, it roppen fan it bloed, it swijen fan it rjocht en de swakte fan it heil. Sa wurdt de wierheid redusearre ta de twifel oan it fuortbestean:
Oft op it tiidrek fan de mêde holle,
it lome hert, de hân fol tsjusternis,
in frisse wrêld te bouwen is
(s. 63)
dat is mar de fraach. De dichteresse har rop om in werskepping op in nije bôge papier, is út soarte net rejeel. Hja hat dêr sels ek har twifels oer: it fers op s. 63 einget mei in fraachteken. Ommers, de skiednis fan it minskdom rekkenet no ienkear net mei it ferlet fan in tabula rasa. Bloed wol min wer út 'e klean, mar noch minder út it ûnthâld. En ûndertusken, wat ek ferkomt, ien ding bliuwt: de see.
Pas op
de see.
Sterker as dogen,
prelaten en keaplju,
sterker as paleizen
en kathedralen,
sterker as kultueren
is de see.
(s. 40)
Sterker as kultueren is de see. Moat dit reden wêze ta grimmitigens en argewaasje oer it minsklik tekoart? Of wurde dizze wurden ús ta seine en ta treast? Hoefolle hope is der yn de wittenskip, dat it natuerlike it keunstmjittige en it elemintêre it tydlike foarbykomme sil? Is dat wol in wittenskip? Of is it leauwe? Hope tsjin better witten yn? Jout it lêste fers it lêste wurd?
Jimmeroan fragen. En andert:
miskien, lykwols, lichtwol.
En nije fragen op elk sliten andert.
Wy binne minskebern, besmet alteast
ta heil en ûnheil
mei Europa's rêsteleaze geast.
| |||||||||||||||||||||||
[pagina 356]
| |||||||||||||||||||||||
Wurden en Wurd
tusken fiskeflúster
en fûgelskreau,
efterhelje, efterfolgje,
wurde ferfolge,
wurde ferfette.
(s. 64)
Sa lang at it duorret. | |||||||||||||||||||||||
2. De twadde skeppingLikegoed as by it skeppen fan lân út seeslinken en waad, is der by it skeppen fan poëzij út tinken en waarnimmen sprake fan it jaan fan in foarm oan de gaos. De werklikheid: ûnmjitlik grut, waansinnich kompleks, ûngrypber en heimsinnich, docht him as in gaos oan ús foar en driget ús sadwaande as wetter troch de fingers te rinnen. De iennichste manier om sicht te krijen op en hâld te krijen oan de werklikheid is, skieding te meitsjen tusken har eleminten, dêr nammen foar te betinken en dy oppenij byinoar te bringen yn har ûnderlinge gearhing. De keunst is dêr by útstek in geskikt plak foar, en benammen poëzij: broeibak foar it skeppen fan de tsjinstellings, it kweken fan de spannings en it libben hâlden fan de paradoksen dêr't de werklikheid út opboud is en dy't har noch byinoar hâlde ek. Fan alle minsklike uteringen komt de keunst de werklikheid it tichst benei, om't yn de keunst it ûnferienbere feriene wurde kin. De keunst kin dat, om't hja derfoar eigen foarmen beskikber hat dy, werklikheid út har gaotyske konstellaasje skuorre en yn in nij perspektyf sette. Foarmen, net as in krimpend kersjet of in blynkape dy't de mins it sicht op de dingen benimt, mar earder as in bril dy't mei oare eagen sjen lit dêr't er earder blyn foar wie, ûnsichtber yn foarmleazens at de werklikheid yn eigen riedlings ûndergyng.
Elk dy't omtinken freget foar it foarm-aspekt yn de literatuer, ferheft it dêrom noch net ta heechste wet en wiisheid. It foarm-aspekt komt dat plak ek net ta, om't it altyd yn relaasje stiet ta it aspekt fan de ynhâld en dêr ek net los fan kin, likemin as oarsom. Immen hoecht gjin foarmfetisjist of ambachtlikheidsmaniak te wêzen om te bewearen dat de keunst fan it wurd bepalend is foar de sizzens- en oertsjûgingskrêft fan it literêre wurk. It giet yn de keunst om de macht, de macht oer de (ûn)werklikheid en de macht om dy (ûn)werkliheid oer te bringen op, yn dit gefal, de lêzer. Yn syn bondel opstellen oer hjoeddeiske poëzij, Dichten als daad, skriuwt Ad den Besten oer de relaasje tusken keunst en macht: ‘Kunst en macht, - die beide woorden liggen qua betekenis dichter bij elkaar, | |||||||||||||||||||||||
[pagina 357]
| |||||||||||||||||||||||
dan we ons meestal bewust zijn. “Kunst” hangt etymologisch met de stam van het werkwoord “kunnen” samen, “macht” met “mogen” in zijn oorspronkelijke betekenis van “vermogen”, “bij machte zijn”. Poëzie is woord-kunst, -accoord. Maar als kunst in wezen “kunnen” betekent, dan zullen we het, als het goed is, over het kunnen, de macht van het woord moeten hebben. Poëzie, beweer ik, is in wezen een zaak van machtswoorden.’
De dingen dy't Tiny Mulder yn har bondel ynhâldlik op it aljemint bringt, binne foar in part al earder en wiidweidiger beskreaun yn tal fan histoaryske ferhannelingen en skiedkundige kommintaren. Dat se lykwols ekstra lading en diminsje krije is werom te fieren op de poëtyske foarm dêr't se no yn getten wurden binne. Der klinkt mear yn de wurden mei as inkeld har eigen neakene klank en se krije der somtiden in betsjutting by of hawwe meardere betsjuttings tagelyk. Tiny Mulder, en benammen yn dizze bondel, is in geef foarbyld fan in dichteresse by wa't te sjen is, dat it behearskjen fan de foarm net beheinend en bestopjend wurket mar, krekt oarsom, ferromjend en ûntmaskerjend. Ut de foarm wei wit hja deade dingen ta libben te bringen, tsjustere relaasjes yn it ljocht te setten en neakene feiten oan te klaaien mei betsjutting en begryp. Mei troch har tige adekwate wurdkar, skerper, ynkringender en oerrompeljender as dat in sljochtwei histoarikus by steat is te dwaan. Mar dat hat poëzij dan ek foar. Dy hat oan in heal wurd genôch, mar sprekt lykwols meardere talen tagelyk. It hinget fan de keunst fan de skepper ôf, hoefolle talen en yn hokker mjitte at se dan noch fersteanber binne. Tiny Mulder rikt ditoangeande bytiden oan it ûnmooglike en is dêrom in dichteresse fan it alderheechste plan. Hja hat yn dizze bondel, dy't ek binnen har eigen wurk in hichtepunt is, in nivo berikt dat benammen de jongere generaasjes slim beskieden meitsje moat. Ik kom hjir noch koart op werom.
Yn Oh in stêd, ah in lân steane, behalven in stikmannich strak opboude fersen, tal fan saneamde frije fersen. Frije fersen skriuwe, wurdt der wolris sein, is in gâns slimmer kerwei as it meitsjen fan foarm-fêste fersen. My tinkt, dat is wier. It folslein frije fers moat it omtrint stelle sûnder de machtmiddels fan bygelyks metrum, ritme, rym. Wol it dus lykwols wat te sizzen hawwe, dan sille der oare middels fûn wurde moatte om de ynhâld, mar ek de lêzer yn 'e macht te krijen. It skaaimerk en ek it sterke punt fan Tiny Mulder har frije fersen is, tinkt my, dat se eagenskynlik ûnder deselde wetten falle as dy't jilde foar it strakkere fers. It is paradoksaal, mar sûnder gebrûk te meitsjen fan rymskema's, metra en ritmes, binne dizze middels dochs ûnsichtber yn har frije fersen oanwê- | |||||||||||||||||||||||
[pagina 358]
| |||||||||||||||||||||||
zich. It kin hast net oars, Tiny Mulder hat de wetten fan de strakke opbou sadanich ferinerlike en ta twadde natuer makke, dat hja metrum, ritme en rym net langer eksplisyt en oanwiisber ta utering komme litte hoecht. Se komme automatysk yn 'e rigels mei.
It is myn oertsjûging dat fierwei de measte dichters it net stelle kinne sûnder it steech beoefenjen fan fêste foarmen. Net as doel, mar as stipe foar of sels as stadium yn har dichterlike ûntjouwing. Hja moatte fochten hawwe mei beheinings en de skerpte field hawwe fan in wurdlid mear of minder. Dat wekt de skyn fan foarmfetisjisme, mar is oars neat as it lizzen fan in basis foar in dichterskip dat letter romte garret út de krapte. Tiny Mulder is de stringinte foarm foarby, mar it is ek oan har frije fersen noch hieltyd te sjen, dat hja der djip trochhinne west hat. Se krije der krekt dy fan mei, dy't har ta fersen makket en net fersûpe lit yn in see fan wurden. Dan is it frije fers ommers in dekkleed wurden foar ûnmacht, ûnfermogen, ûnkunde: ûn-keunst. Ik woe hjir trouwens net mei sizze, dat it skriuwen fan sprekkende frije fersen it nei te stribjen idejale einpunt wêze soe fan elk syn dichterskip. Ek Tiny Mulder sil, nei alle gedachten, tenei wer foarm-fêste fersen skriuwe. Sa net, ek binnen de fêste foarm kin en moat hieltyd mear romte beskrept wurde, dy't op it lêst safolle plak ynnimme en de foarm safier nei efteren triuwe sil, dat it amperoan noch opfalt dat en hoedat der gebrûk fan makke wurden is. En krekt yn dy losse achteleazens, lykas ek yn it sûndigjen tsjin de foarm, kin dan de hege spanning komme te lizzen dy't it fers syn macht ferskaft. In aardich foarbyld fan it fêsthâlden oan en it suver tagelyk loslitten fan de fêste foarm, fyn ik it fers op side 57:
At ik de foarm hjir foar it gemak efkes koppelje mei oan it rym, dan binne de rigels 1 en 2, 6 en 7, 8 en 9 tige foarm-fêst. Dêr tuskenyn en as ôfslu- | |||||||||||||||||||||||
[pagina 359]
| |||||||||||||||||||||||
ting fungearje de rigels 3, 4, 5 en 10, 11 as frije komponinten, en krekt dizze kombinaasje fan foarm en ûn-foarm bringt in geweldige spanning tewei. It is krekt as jout de dichteresse har dalik in feech oer de fingers, as gau't hja fernimt dat it fers ‘te moai begjint te rinnen’. Rym is dêrnei net langer rym, mar wurdt in relikt fan klankassosjaasjes: len (r. 3), rym (r. 4) en wyn (r. 5). Mei de folgjende fjouwer ‘flotte’ rigels (6, 7, 8, 9) is it alderuterste berikt en wurdt it tiid foar in duchtige domper: diene (r. 10) en beskieden (r. 11) hawwe noch wat meiinoar, mar it lêste wurd healbrea (r. 11) is qua klank nearne mear oan besibbe. It fers ‘falt prachtich dea’.
Dat in dichteresse fan in âldere generaasje tige moderne poëzij skriuwe kin op in manier dêr't de jongere generaasjes wol oan hawwe, sit 'm fansels yn it feit dat wy by Tiny Mulder te krijen hawwe mei in troch de jierren fierhinne foltôge ripingsproses yn har dichterskip. De jongerein hat dy jierren noch te goede. Mar faaks hat it ek noch in oare reden. Ik kin hjir oars net as slim algemien en frijwat hypotetysk oer wêze, mar dan dochs. Der hat yn 'e ôfrûne tweintich jier yn 'e Hollânske mar ek yn 'e Fryske literatuer in grut tal dichters west, dy't foarme wurden binne troch de Vijftigers. Har grutte en ûnmisbere betsjutting foar de poëzijfernijing yn ús lân stiet bûten alle twifel en kin ek net maklik oerskat wurde, mar foarme wurde troch in generaasje dichters dy't sels omraken eksperimintearre mei de foarm, dat hat lichtwol in behyplike kant hân. As basis wie it faaks te min. It earste stadium yn it dichterskip wurdt ommers gauris sterk bepaald troch imitaasje. Mar: ien stap fierder as de ekspearimintelen en it dichtsjen hat mei poëzij neat mear te krijen. Dy dichten sels al op 'e grins fan it mooglike, en somtiden der oerhinne. Nochris, algemien en hypothetysk, mar soe in dichter net in bettere start hawwe ûnder de twingende ynfloed fan, ik neam mar in pear nammen, Bloem, Nijhoff, Achterberg, Tamminga en Daen as ûnder dy fan bygelyks Lucebert, Schierbeek, Polet, Hanlo, Vinkenoog? It is mei skrutenens dat ik yn dit ferbân in sitaat oanhelje út in fraachpetear dat Jan Brokken in jiermannich lyn yn 'e Haagse Post mei Mensje van Keulen hie, û.o. as redaktrise fan it tydskrift Maatstaf: ‘De Vijftigers knoeiden, en ze hebben bovendien veel verknoeid. Als redacteur van Maatstaf krijg ik al die imitaties van Vijftigers te lezen, en 't is werkelijk onzin. Een paar woorden achter elkaar heet een gedicht, gewauwel zonder kop of staart heet experimenteel proza. Keur je het af, dan roepen die mensen: waarom wij niet, en de Vijftigers wel? Het is treurig. Broddelwerk.’ Van Keulen har konklúzje dat de Vijftigers knoeiden, moat fier fersmiten wurde, mar dat hja (de Vijftigers), net-bedoeld en likemin skuldich dêroan, in bulte ferknoeid hawwe, dat soe in kearn fan wierheid befetsje kinne. Yn alle gefallen is de lichte hing fan 'e lêste pear jierren nei | |||||||||||||||||||||||
[pagina 360]
| |||||||||||||||||||||||
foarm-fêstere fersen, nei myn betinken, posityf te wurdearjen. Net as doel, mar as tuskenstasjon en om wer efkes field te hawwen wêr't it weikaam, de poëzij: út de foarm. Net om dêr yn hingjen te bliuwen, want elk fers dat soks docht, bringt himsels om hals. It mist de macht om wat te sizzen.
Undertusken hat Tiny Mulder mei har bondel, nei de ynhâld likegoed as nei de foarm, en dêrom!, in lyts masterwurk skepen. De hege kwaliteit fan har syklus soe maklik by steat wêze kinne en haw in ferlammende útwurking op de produksje fan jongere dichters, mar, lykas sein, wat wy foarhawwe, dat is tiid foar fierder-skeppen. Ad den Besten yn syn bondel: ‘Dichten is Adamswerk, mensenwerk bij uitnemendheid; Adam heet “heer der schepping”. Wie “heer” heet, is vrij. En waarin bestaat zijn vrijheid? In het woord, het namengevende, machtdragende. Het is bij uitstek de dichter, die (...) tot de uitoefening (...) van het naamgeven geroepen is, d.i. tot de wezensbepaling der dingen, de zingeving der werkelijkheid en tot de bewoonbaarmaking van de aarde.’ Yn dy lêste wurden, de bewoonbaarmaking van de aarde, leit de ferbining tusken de earste en de twadde skepping. Of, en noch dúdliker faaks, yn de oanset fan in fers fan Sybren Polet. Sterker as kultueren is de see, sterker as har stêden is de poëzij, want it elemintêre jout ferwin: wetter en wurd.
Niet een andere werkelijkheid maar dezelfde werkelijkheid
anders. Niet anders, maar zichtbaarder;
lichter. Ik heb een stad gebouwd.
Ik heb geen stad gebouwd, maar een gedicht.
Gedichten zijn duidelijker dan steden,
en woorden sterker dan de huizen van een stad.
Ik heb een stad gebouwd.
Venetië? Om marris in plak te neamen. Fryslân? Noch sa'n kladde op 'e kaart. Grinslân? Dat komt tichterby: op 'e grins fan werklikheid en werklikheid wurdt de wrâld boud fan de poëzij. Polet:
Want, en dit is niet de onbewoonbare wereld van de lucht,
dit is de bewoonde wereld van de poëzie,
en dat alles wat zin heeft vindt zijn zin in de poëzie.
Alleen dáarom schrijf ik poëzie.
Of anti-poëzie.
| |||||||||||||||||||||||
[pagina 361]
| |||||||||||||||||||||||
Dat lêste koe der noch krekt by. Sa gau't poëzij in institút wurdt, is hja oan fernijing ta. Hja mei har net delbêdzje litte yn 'e keunstmjittige hingelmatten fan kultuer. Elk hûs dat opboud wurden is en foarm jout oan in ûnderdak fan wissens en berêsting, wurdt opblaasd troch syn eigen skepper: de dichter. En sa heart it ek. It wetter, it wurd en it wûnder hawwe de langste azem en it lêste wurd. Lykwols bringe skeppers opppenij yn kaart en skreppe dichters om in oare foarm, mar
In breklik hieljen bliuwt it.
(s. 42)
(4 oktober, 1983) |
|