Trotwaer. Jaargang 15

[p. 99]

Sjoerd Palstra
Myn hûlala

It sjongen op de legere skoalle hat nea in pree foar my west. Meastentiids wie it in wat toar neisjongen fan tsjerkelieten en lieten mei in ûneigen sfear. Nim no b.g. it ferneamde liet oer Sint Joazep: ‘Bij ons thuis als 't maart is, staat daar op de schouw, het beeldje van Sint Jozef, naast de Lieve Vrouw.’

‘Schouw? Aid Skou?’ En dan: ‘Maria te minnen, wat zalig genot.’

‘Klein vogelijn, op groenen tak.’

Of: ‘God verlaat de zijnen niet.’

‘De Zijnen’, of lyk as Frâns song: ‘de seine’, by Frâns en dy thús hienen se in seine, yn Frâns syn eagen wie God de superboer. ‘Hy verliet “de seine” niet’. Dei en nacht bealgje, lykas syn heit, grutte Skelte.

By Frâns wie dit liet te plak.

En dan lytse Hermann, krollich hier, wat bleek om 'e mûle, mei heit en mem, earne út it Ruhrgebiet repeatriearre nei Boalsert. De schlamm noch tusken de neilen, yn it hier noch de smook, damp en swevel fan de minen. Mar ek mei in nij liet.

Hermann moast, sa wie juffrouw Trijntje wol, foarsjonge, in Dútsk liet. En Hermann kóe sjonge. Mar efkes, en wy songen it mei, de iene kear wat mankelyk, in oare kear wat steviger, wat kanter. As Hermann it song wie it steefêst de mankelike kant neist.

It Ruhrgebiet?

‘Mi, meine, hûlala, tra la la m m m,

Mi meine hûlala tralala m.

Es ist nur spielerei, tra la la m m m,

Es ist nur spielerei, tra la la m’.

De klasse wie hielendal yn 'e ban fan de muzyk, en de wurden? Och wy hearden safolle frjemde wurden, dizzen koenen der noch bêst by. It foarsjongen bleau foar Hermann.

Wy waarden âlder, kamen op it lêst yn de sechsde klasse.

Nêst ‘Komt kindertjes nader, gij kleinsten vooral’, en ‘God Verlaat’, ek noch ‘Tis plicht dat iedere jongen, voor d'onafhankelijkheid’.

‘Meester, mane wij “Godver” ek wer ris singe?’

Jawis, wy wienen grutter wurden, en der wienen jonges dy't wier út in oar soarte húshâlding kamen. ‘Godver’ singt su moai meester’.

‘Je bedoel, Frans?’

‘God verlaat de seine meester.’

Wy songen, en Frâns syn superboer bealge him wer yn it swit. Oan't op in dei master ús noch wat oars learde. ‘Boven Gent rijst.’

‘Gent rijst?’ Wy wienen dêr glêd mei oan en brieken ús de tonge oer wer

[p. 100]

nije wurden en nammen. Mar wy songen. Wy wienen wer ris mei dit liet dwaande, en it moat gjin tafal west ha, doe't in meagere bleke man yn swarte rokken de klasse ynkaam. Dat dit in Pater Redemptorist wie wisten wy doe noch net, by ús wie lykwols alles brún dat de rokken oan de teannen ta droech. It soe ús gau dúdlik wurde. In Flaamske Pater yn it gewear tsjin de ‘Cinema’, De Cinema ‘met zijn Zedenverwilderende invloed, de cinema met zijn sigarettenrokende meisjes, korte rokjes, décolleté's, hoge hakjes en luxe interieurs. De Cinema. Jongens houdt je zielen rein, bidt de drie Weesgegroetjes tot de zuivere maagd Maria, en in eeuwigheid zult gij niet zondigen.’

‘God verlaat de seine niet’ sil Frâns wol núndere ha op de efterste bank. Hermann siet mei syn ‘mi, meine hûlala?’ Ik tocht oan ‘Vishaakje’, hoe't de earme jonge ûnder bedriging fan Momoemba Pater Isidorus ferrette foar in hânfol sâlt. ‘Vishaakje’ moast rêden wurden út de kloeren fan de heidens, alle negerjonges moasten rêden wurde foar Kristus, en ik hjitte dan wol gjin Jan, lykas de jonge yn it boekje ‘Jezus en Janneman’, dy't Pater waard foar de earme negerlânen, Sjoerd wie goed genôch om eksportearre te wurden ‘tot der zwarten zielen heil’. In pracht boek, ‘Vishaakje’.

Heal Boalsert efter Vishaakje oan? Sa like it wol. Wy koenen letter op it Hearrenfean in hiele kûpee reservearje foar Joep, Johannes, Jopy, Nico, Wopke, Wiebe, Herman, Sjaak, Bouke en Jouke fan de Koemerk. De âlfte koe der moai by, dat wie ik.

Oeral moast 82 op stean: fan alles trije stel, sokken, himden, broeken, boarstrokken, twa stel boppeklean, trije oerhimden, trije strikken, tolve bûsdoeken, fjouwer pear lange swarte hoazzen, fjouwer stúdzjemouwen, toskeboarstel, kaam, swimpak en in hierboarstel, ‘Reine Bürste, Schweinehaar’. Tink der om: twa wike, dan ferskjinje, en om de seis wike ‘in het bad’, dan koest de wask ien kear yn de fjouwer wike nei hûs stjoere. Foar it baaien wie it skjinne spul dan krekt werom. Wat hienen se it útsocht net? ‘En dogge de oare jonges dat no ek?’ Jawis, alle Boalserters. Dy't deun by wennen, yn Limboarch b.g., dêr lei it hiel oars foar, ‘mar wy doene it su’. ‘De fracht betelje se thús, dat is it maklikste.’ It wie in hiele eare, Sjoerd nei Vishaakje, mei Wopke en dy, tsjin Momoemba. Wy seagen nochris wat fan 'e wrâld en profitearren fan ús goedkeape treinkaarten yn de grutte fakânsjes. Yn Snits op de trein en sa oer Ljouwert en it Fean nei it Suden mei de Flissingenekspres oan Nimwegen ta. Dêr oerstappe of earst troch nei Eindhoven en sa nei Sittard. It wie al jûn doe't wy by Eindhoven kamen en Philips by nacht seagen. Yn Sittard wie it in gerop en geraas fan je heisa. Ik rûn mei ûnder de poarte troch dêr't Franciscus Solanus in earme heidenske Yndiaan syn segen joech op de Grutte Merk nû 1.

[p. 101]

Sittard. Hjir krigen wy te meitsjen mei in nije wrâld, hjir koe, troch alle devoasje en nofterens hinne, in begjin makke wurde mei it ‘verwilderen van onze zeden’. Dat lêste kaam hjir wol út 'e ferve, wie it net troch de ‘Cinema’, mei karnaval trije jûnen efterelkoar ‘Het spook van het Louvre’ en ‘Helden der lucht’ mei Von Richthoven, dan wol troch it omgean mei jonges dy't oars wienen as oars. Lokkich stie ik der net sa by stil, oars hie de hel foar my iepenstien.

Poffige Willem. Wat woe dy jonge dochs fan my? Fan it begjin ôf run er efter my oan. ‘Leuk ventje’, ‘ik vind je een schatje’, gatverdarry. Hawar, wy kamen tegearre op de foto, ik mei in ûnferskillich gesicht, hy mei in finneblomke yn de hân, yn de bosken fan Spaubeek ûnder in grutte kuiertocht. Dy blom? Hie er grif út 'e berm ûnderweis oppikt. Ik tilde der net sa swier oan, it sei my ek neat. Ik koe him lykwols net kwyt wurde. Bêste fint mar my te kliemerich. Pater Guidastus en de oare muontsen hienen it troch. ‘Sjoerd joch...’ Syn gesicht klearre suver op doe't ik, nofteren keal, gewoan sei dat ik him neat besûnders fûn, en net sa gek wie op syn selskip. Guidastus. Hy wie ien fan ús gelegenheidssurveillanten én ús ‘badmeester’.

Ik seach hoe't de grutten ûnder stúdzjetiid weromkamen, reade snuten, glimmende koppen, it hier meast glêd efteroer. Wat hienen se der dochs ynwreaun? It wie foar ús wat nijs, wy wosken ús mei griene sjippe. Wat die it der fierders ek ta. Dat koe hjir net fansels. Wy wienen op ‘Studie’ en pasten ús oan. Brûkten no ‘sunlight’ sjippe. Yn it ‘bad’. No koenen wy ‘it’ brûke. Ik hie ‘it’ yn gjin twa jier oanhân, swarte bantsjes oer it skouder. It wie foarskrift: swimpak oan by it waskjen. It moast, en mem hie my tige warskôge: ‘net oergroeie litte’.

Ik wie oan bar, nei it skuonpoetsen, op sneontemiddei. It sjongen yn de kapelle rûn ik mis, mar dat wie gjin strop. De yngong fan de badseale, badhok soe men ek sizze kinne, wie ûnder de treppen. Us ferskjinning hienen wy nei de lêste lessen en it bêdopmeitsjen mei nei ûnderen nomd. Alles lei klear op de kapstokken.

Mei in walm oan wetterdamp en it lûd fan streamend wetter gongen de doarren iepen. De swiere stimme fan Guidastus reage der tuskentroch. Broeder Nicolaus, ús helpkok, skrabe op de eftergrûn de schlamm en kooks yn de ûn. It wie der benaud, de rânen fan de keammerkes wienen suver net te sjen. Oan alle kanten matglês, mei dêrefter de skimen fan waskjende keardels, earms en hollen boppe de kûpen. De skotten wienen net heger as twa en in heale meter, de damp fan hyt wetter krolle omheech tsjin de healiepensteande finsters boppe en sloech foar in part tel oer de skotten it tuskenpaad yn. ‘Jongens opschieten’. It soe no wêze moatte, noch goed fiif menuten, en dan wie it ús tiid om der in kertier yn, út- en oanklaaien der net by rekkene. De skimen efter it matglês

[p. 102]

kamen heger, no en dan oan alle siden sa'n bytsje om bar of tagelyk in handoek tsjin it glês.

Wy ferdwûnen efter de doarkes. Tagelyk de kraan iepen, en ja hear, hoe koe it ek oars. ‘Wêr bliuwt ús wetter?’ In gerop en geraas. ‘Kalm aan jongens.’ Allegear wat minder fier iepen de waarmwetterkraan. It holp. De kûp rûn stadich fol. De klean út en heal op de hûken sittend yn it opkommende wetter it swimpak oan. Ferrek, dat wie in nuver kerwei, soenen sy my bûten it glês sjen kinne? Grif net sa dúdlik.

Guidastus, it klossen fan de grutte houten kralen fan de roazekrâns stûke, sette mei in staccato stimme it ‘Ave Maria’ yn. Nicolaus skepte in pear amers fol mei schlamm en smiet dy yn it fjoer. Syn sandalen slykslakken oer de tegels. Ik seach him foar my: bleate fuotten, grús en schlamm tusken de teannen, in pleister ûnder it bantsje.

‘Weesgegroetmariavolvangenadedeheerismetu-
gijzijtdegezegendeonderdevrouwenengezegendisjezusdevruchtvanuwschoot’

Nicolaus sette de oanropping yn:

‘Heiligemariamoedervangodbidvoor-
onszondaarsnueninhetuurvanonzedoodamen.’

Guon jonges nêst my en oan de oare kant bidden mei, hege en lege stimmen, troch it spatten fan it wetter hinne. It doarke fan de ûn klapte wer ris, de sandalen.... Ferhip, wêr fleach myn sjippe hinne? It nije stik sjippe fan Van den Oever yn Boalsert? Op 'e taast efter my, ja dêr hie ik it wer. Waskje, knibbels boppe wetter, de fuotten, boppeëinen in bytsje. It skom woe net sa bot, it stik wie noch farsk, krekt út it papier helle.

‘Jongens bewaar je zuiverheid.’

‘Derde droevige geheim van de de rozekrans, Jezus wordt aan het kruis geslagen.’ ‘Ave Maria, gratia...’ Hélala, Latyn, wat hie dat der no mei te krijen?’ ‘...gratiaplenadominustecumbenedictatuinmulieribus enbenedictusfructusventristuijezus’.

De âlderejiers foelen tagelyk yn: ‘Sanctamariamaterdeiorapronobispeccator-
ibusnuncetinhoramortisnostraeamen.’

It ynsjipjen koe gjin kant út. Bantsjes fan it skouder. No liif en rêch foar safier it te rikken wie. Guidastus seach dochs net dat ik it swimpak heal út hie? It hong no hielendal op 'e slomp. Wol nee, ik koe kwealik sjen troch it matglês hinne oft er mei de rêch nei my ta stie of oarsom. De skomflokken kamen no goed los. Sanctamariamaterdeiorapro...

‘Jongens denk er aan’, ‘nobis peccatoribusnuncetinhora mortisnosstraeamen.’ Wêr tocht ik oan op dat stuit?

Vishaakje moast rêden wurde út de kloeren fan Momoemba?

Ik koe mar better op 'e knibbels lizzen gean, de billen moasten har gerak ek ha, en benammen fan efteren. ‘Tink der om, net oergroeie litte’. Dy mem ek. ‘Orapronobispeccatoribusnuncetinhoramortisnostraeamen.’

[p. 103]

De ûnderrêch, anus, noch fierder nei ûnder. Hè wat fielde dat frjemd, it baaipak op en del ûnder wetter, en dan der wer boppe út. Wat stie dêr oan de muorre boppe de skotten út? Ik hie it noch net iens sjoen. De damp luts fierder, nei it finster. Wrachtsjes, in lyts Marijebyld, op in konsole, sêft blauwe wale oer de holle, wite mantel, lytse boarsten, roazen foar de skurte yn de hannen. It koe Lysbeth fan Thüringen ek wol wêze. Joep galme boppe alles út: ‘Orapronobispeccatoribusnuncetinhoramortisnostraeamen.’ Dêr koe Wim ek wol dwaande wêze, oan de oare kant. Syn stimme wie no dúdlik te hearren: ‘nuncetinhoramortisnostraeamen.’ Wêr soe er dat wei ha? ‘Klein Figuur’, en it dan al op syn Latynsk meidwaan? Sels bruts ik myn tonge.

Nicolaus sleepte mei schlamm en kooks. Ik hie myn hier wosken. De sjippe wie der net út te krijen, it wetter wie it waarmste ek ôf. Wêrom, no't ik it krekt brûke moast. De fettens bleau der sa ek yn sitten. Soenen se dêrom faaks allegearre mei dy fette koppen rinne? Sjippe?

It wie my ûnnoflik tusken de billen wurden. Harre. Wat wie dat? In lintsje smoargens weakke him los en weage ûnder wetter hinne en wer tsjin it swart fan it baaipak. Myn neilen wienen net sa lang, dochs pakte ik it tusken ikel en foarhûd wei. ‘Au... myn.’

Guidastus moanne om ôf te droegjen en de kûp te himmeljen, ‘Bidvoor onszondaarsnueninhetuurvanonzedoodamen.’

It wetter goarrele foar, efter en oan de sydkanten it rioel yn. Jouke fan efter op de Koemerk sloech syn doar ta en galme de gong op, mei heal brutsen stimme: ‘Mi meine hûlala, tra la la mmm, mi meine hûlala...’