Trotwaer. Jaargang 14

[p. 331]

[Eppie Dam
It poldersyndroom (vervolg)]

lytse paradyske, in alderhillichst herntsje mei in iken himeldak. No kin ik der, folwoeksen at ik bin, mei gjin mooglikheid mear yn; ienkear wurdt in mins te grut foar smoute hokjeboel.’

Ik krige net de kans en avensearje myn dizige en trochinoar spûkjende tinzen helder op in rychje, want Matthieu hie de foto fûn.

‘Dizze bedoel ik no,’ sei er. ‘Dit wie de pleats fan ús heit-en-dy. Hy hat him doedestiids oernommen fan ús pake, dy't no trouwens dea is, en him letter foar in prikje ferkocht oan sa'n ferflokte Hollânske heareboer, want ús heit, dy moast sa noadich nei de nije polder hjirre. De kop wie him gek. Ik sil dy earlik sizze, myn siel en sillichheid leit yn dat boerespul, en Brabân is it bêste lân dat ús Leave Hear yn Syn warbere skeppingswike út 'e hannen kommen is, mar at ik no de sinten hie en keapje dy Hollanner de hiele saak út 'e klauwen, dan die ik it net. Ja goed, ik bin dan smoar miskyn, mar it lok anneksearje dat sa foar it opskeppen leit, dat is in rot ûnwurdich. In rot moat lije om't er dêr bealch foar hat. Mar dat âlde boerespul -elk hat syn swakke mominten fansels- mei syn hiem en hôf derby, dat sit hjir, hen, hjirre, as in mei beamte omseamme wolken yn it mulpunt fan myn harsens en dat kriget gjin mins dêr wer wei. Yn gjin njoggen jier haw ik ea in foet yn Brabân hân, gewoan om't ik it net oandoar en sjoch hoe't dy pleats dêr no besmodske wurden is troch frjemd, fijannich folk. Dy pleats is en bliuwt fan my. Ik wol en ik gean der net hinne om 'm te sjen, want ik ha no noch foar my hoe't er der doedestiids hinne lei en sa leit er der noch altyd hinne. Ik lit dy no dit fotoko sjen, mar sa'n printsje seit my persoanlik neat. Ik soe der in lúsjefers ûnder hâlde kinne dêrsto by sitst, want hjirre, hen. Gjin heftruck sil my dy pleats út 'e harsens tille kinne!

‘Bytiden wenje ik dêr gewoan. En dan sjoch ik myn wyfke -ja, ik sei dochs dat elk syn swakke mominten hat- myn wyfke dêr rinnen op har giele klompen oer it hiem, it waskguod oer de earm en de beide famkes knipe har mei lytse fûstkes yn 'e rokken. Guozzen, einen, pauwen en kalkoenen, alles rint dêr frij om. Skuordoarren, dakgoaten en kesinen sitte fleurich yn 'e farve, it gers is grien, it beamte rûzet en de fruchtbeammen binne swier fan it dragen. It wie fansels de baas dat ik my sokke stuiten in klap foar de kop joech, yn 'e auto stapte en derhinne. Dan koe ik mei myn eigen eagen sjen wat ik winlik al withoelang wit, nammentlik dat it allegear oars is en foarby. Mar nee, deabenaud om nei Brabân ta, set it hjir gjin poat fan 't hiem, om't ik yn wêzen in earsteklas leffert bin dy't neat leaver docht as ompoatsjebaaie yn syn swakke mominten, mar ûndertusken bin ik like hypokryt en twaslachtich as de pest. Ik bin in slaaf fan myn ferlet fan smûke romantyk dy't ik mysels misgun, likegoed as dat ik in slaaf bin fan myn nocht oan it lijen dat ik hieltyd wer oanhelje mar dêr't ik my winlik te goed ta fiel. It is myn eare en myn weardigens tenei en freegje oft de gifbeker oan my foarbygean kin, mar oan 'e oare

[p. 332]

kant drink ik 'm net leech. Bespotlik lytse swolchjes doch ik derút. Dwilich fan fergif reitsje ik fan 'e iene yn 'e oare dei, hinne en wer tusken de utersten fan 'e dronkenskip: it jûchhei fan 'e himel en de tramtaasje fan 'e hel. Hja komme net iens neiïnoar, hja besteane tagelyk yn my. De loksilligens fan 'e drank is myn kater, want ik skamje my foar ûntwyk en ferdôving. Myn kater is in feest, want ik wol de pine fiele om it nachtlik bestean en myn oanhâldend flechtsjen út har wei nei keunstmjittich skepen, net-besteande oarden fan ljocht. Mûsrot, rotmûs dy't ik bin! Ik bin op twa plakken tagelyk, sûnder dat ik my op ien fan beide nei wenjen sette kin. It hôf fan Brabân is in waanidee, mar hjir yn 'e polder wenje ik likemin.

‘Ik sil dy sizze wat it mei dy polder is. Dy polder is net skepen wurden troch ús Leave Hear, mar mei minskehannen makke. En dêrom is dy polder it meast treasteleaze, godferlitten stee fan dizze ierde. By in polder fergelike, is in woestyn in paradiis en de Súdpoal in provinsje fan 'e himel. No bin ik dochs in bouboer, mar tinksto dat ik hjir ek mar ea ien momint in bytsje bining hân ha mei de grûn dêr't ik yn omwrot en alle dagen op rin? Net in tel! In lân sûnder ferline -de Indianen wisten it al- is in lân sûnder takomst, sûnder no. Us heit hat hjir de kavel bewurke, mar ús pake net, begrypsto wêr't ik hinne wol? Ik bin gjin boer, ik bin in meganisme. It iennichste ferhef dat der fanút giet, is dat it rint op alkohol. Proast!

‘Hja ha no wol in souder makke oer dy Sudersee, mar tink der goed om, it is hjir lang net fertroud. In mins is gjin Skepper fan hûs út en dêrom moat er mei de klauwen fan Oarmans wurk ôfbliwe. Wie dit hjir net as wetter bedoeld? 'En God makke skieding tusken lân en wetter', sa stiet it der dochs, do bist dêr better yn thús as ik. Mar nee, it minskdom moast der wer sa noadich mei de hannen yn omgrieme. Wetter en wetter wie twa, wie de hiting, en dêr gyng it hinne. No, ik sjoch it der noch fan kommen dat wy der op in kweade dei mei ús allegear trochhinne sakje en fersûpe yn 'de wetters ûnder de ierde', want sa wurdt it dochs beskreaun. It is foar my noch mar de fraach oft wy dy ferrekte kearnbom hjir noch helje. Do fernimst it asto hjir omrinst, dy grûn hjir jout gjin hâld, dy grûn is oanienwei yn beweging. En dat is, nei myn fêste oertsjûging, de stim fan it wetter, en oars neat. Sûnt ik hjir wenje, is de boaiem achttjin sintimeter sakke, noch even en de fûneminten lizze bleat. Wy ha hjir winlik gjin poat om op te stean. Jawis, dat jilelt fansels foar dit hiele wrâldsje dat wy ierde hjitte -ja, ik set de dingen no dúdlik even yn in grutter ferbân, toe, nim no noch mar ien-, mar wêr't it my no mar om giet, is dat dizze mei it ferstân berekkene en produksjemjittich plande polder in hierskerpe ôfspegeling is fan ús technysk kultifearre planeet. Neenee, dizze man sil him net degenerearje litte en de feiten goed foar eagen hâlde; dêrom bliuw ik hjir ek sitten, om de pine te fernearen fan in

[p. 333]

bestean dêr't ik net langer solidair mei bin en fan in wrâld dy't ik ynwindich ûnbewenber ferklearje. Is it net wat, dat it iennichste plak dêrst noch sykhelje kinst, dyn berteplak is, sjoen troch de eagen fan it bern datst ienris wieste, en datst as in dreambyld bewarrest yn 'e goudene brânkast fan it ûnthâld? Of hasto dat net, wat ik mei it Brabân fan myn bernejierren ha, hasto dat net mei dat Fryslân fan dy? Sis do ek ris wat, ik praat my hjir de kaken út it lid, sis ris wat en sit dêr net sa. Of bisto al safolle mûs, dat it dy allegear in soarch wêze sil en it dyn tiid wol duorje sil? No?’

‘Ik moat hjirwei,’ sei ik suver wêzenleas.

‘Ek goed,’ sei Matthieu. ‘En dy rottestap? Moatte wy noch yn 'e skuorre om in rottestap?’

‘Nee,’ sei ik, ‘doch mar net. En no moat ik hjirwei.’ Ik fleach de keamer út en foar't ik it wist, hie ik de fyts ûnder de kont. De holle wie my licht fan 'e drank. It waaide in stoarm, mar it wie net te fernimmen oft it yn my wie of bûten my. Yn alle gefallen hie ik foar de wyn. Sûnder dat ik fielde oft ik trape of net, sweefde ik deroer, de polderdyk del nei hûs, de swypkjende skaden fan it strewiel oer de rêch. De polderdyk del? Hiene de fjillen dan noch kontakt mei is asfalt? Nei hûs? Och, ik wie ús hûs ommers al lang foarby. Hie ik de poarten fan De Lemmer ai hân? Ik wist it net, ik fytste mar troch. En at ik myn sin sis, dan fyts ik no noch.

(1982)