Trotwaer. Jaargang 14

[p. 259]

Eppie Dam
De hynsteblom

‘En dy? En dy?’ frege ik no ynienen erchtinkend.

‘Hynsteblommen,’ sei er, ‘allegear hynsteblommen.’

Ik seach mei ferstân nei de snústerige goudstikken yn it feale gers, as hie immen hjir yn in fleach fan skuldbesef hastich de him swier pleagjende jildponge omkeard. Of wiene it de spoaren fan it grauwe wolkemeunster, dat ik de lêste tiid trouwens hieltyd faker foarbystrûzen seach at it wer mei swarte triedden dize fêstkoppele like te wêzen oan in batterij fan machtige mar ûnsichtbere sleepboaten, syn spoaren doe't it yn in ferheftige prûstbui hûnderten snotkûgeltsjes as brune hagelstiennen oer de ierde reine litten hie? Dêr wiene se fierhinne terûn as in tablet yn in glês wetter, allinnich de kearn wie oer. Ik bûgde my oer de kliemske kwalsters hinne -ik moast foarsichtich wêze mei dat meunster, se soene my foar gek ferklearje- en ynspektearre ien sa'n racheltsje op foarm en kleur.

‘Binne hynsteblommen net gieler?’ woe ik ha. ‘Hynsteblommen binne ommers folle gieler.’ Ik gyng wer rjochtoerein stean en besaude my der ynienen oer hoefolle grutter at er wurden wie as ik, it skilde wol in kop. ‘Dat is no nuver praat foar in folwoeksen fint miskyn,’ gyng ik fierder, ‘mar witsto dat ik as bern altyd miende dat hynsteblommen lytse rûne spegeltsjes wiene op moaie griene stâlen? Spegeltsjes dêrst de sinne yn sjen koest, dat wit ik noch as de dei fan juster. Wy hiene thús de blikke fol hynsteblommen te stean, witst dat net mear?’

Hy lake suver ferachtlik, krekt as stied er fier boppe my, loek oan 'e brede skouders en bûgde him doe foaroer om in útbloeid eksemplaar te plôkjen. ‘Frijwat skimmelich sintsje, fynst net?’ sei er en it laitsjen skeat him yn. Ik sei der gjin wurd op werom, likemin as dat ik him te witten die dat ik útbloeide hynsteblommen eartiids foar slim âlde ierdmantsjes oanseach mei in griis prûkje hier. Hy hood it kabouterke foar de tsjokke lippen en blaasde him mei orkaankrêft it hier fan 'e holle. Ik

[p. 260]

eage de omheechswevende tabakskleurige plústerkes nei en seach hoe't se in dizich waas foar de sinne lâns loeken.

‘Gieler?’ sei er no, krekt as woed er net ha dat ik my yn in dûnkere skacht fan swijsumens delsakje litte soe, ‘gieler?’ Hy bûgde him jitris en plôke oppenij. ‘Ja, miskyn dat se wol gieler wiene...’

‘Alles wie gieler,’ smiet ik der hurd tuskentroch om him oan te trunen, mar hy waard der net oars fan.

‘Och,’ sei er, ‘wa sil no noch sizze hoe giel at alles wol net wie.’

‘De sinne is ek net mear wat er west hat,’ sei ik oerallich, de siken fleagen my yn 'e kiel. ‘Sjoch sels mar nei de sinne, sjoch sels dan!’

Hy lei my de hân op it skouder en begûn minlik te laitsjen. ‘Goed,’ sei er kalm, ‘alles wie dus gieler. Ofpraat. Ik meitsje dêr gjin punt fan. De sinne hat syn bêste dagen hân? Ek bêst. Noch mear?’

‘En griener,’ sei ik, ‘gieler en griener.’

‘En griener,’ sei er en hy knikte tige begripend. ‘Dat wiene de kleuren?’ Net earder as op dit momint foelen my de stâltsjes op fan syn hynsteblommen dy't er achteleas en ferfeelsum tusken de fingers rôlje liet. ‘Moatst sjen,’ sei ik, ‘dy stâltsjes, hoe koart. Do makkest my net mear wiis dat dit hynsteblommen binne. Hynsteblommen ha moaie lange stâlen. Altyd sa west.’

‘Komt klear,’ sei er, syn minlikens wie kleare spot, ‘dan dogge we dy der noch by: stâlen wiene langer. Kinst it allegear ûnthâlde, oars skriuw ik it aansent even foar dy op.’

‘Dy stâlen wiene eartiids langer, ferdomme!’ raasde ik him yn it gesicht.

‘Kwesty fan efficiency,’ sei er koel, ‘ef-fi-cien-cy. Lange hynsteblomstâlen binne nerges goed foar. Kostet allinnich mar enerzjy. Wyngefoelichheid sil ek mei in x-oantal persinten minderje. Ofknap-faktor nadert starichoan nul. Lange-termyn-planning, kwesty fan foarútsjen, neam it rêstich selsbehâld.’ Hy hood de beide stâltsjes even fergelykjend tsjininoar oan en makke, de beide lippen hifkjend ta in tûterke foarmjend, in licht ferweech mei de holle. ‘Witsto wol sekeur dat se langer wiene?’ frege er doe, mar hy wachte myn antwurd net ôf. ‘Sjoch, it kin ek wêze datsto dy fersjochst, omdatsto eartiids lytser wiest en alles om dy hinne mei grutte eagen beseachst. Boppedat is oantoand wurden dat it minskdom hjir yn it westen noch hieltyd oanwint yn 'e lingte, mei as gefolch dat de dingen yn syn waarnimming omkeard evenredich lytser wurde.’

‘En dy grutte jûkel dêre?’ frege ik him. ‘Ek lytser, seker? Moat ik noch even oerhinne groeie, hen?’

‘Hoho, dat is in skoarstienpiip,’ ferklearre er my, ‘dat is de útlaat fan ús sintrale. Wy hiene it no oer de natuer. Wy moatte hjir de saken al even goed útinoar hâlde. Dat is minskewurk en wy hiene it no oer de natuer. Do bist hjir oer hynsteblommen begûn.’

[p. 261]

‘Alles wurdt hjir mar reader,’ smiet ik derút, ‘en swarter, en griis, benammen griis.’

‘Begjinne we wer? Noch even en ik bin noch kleureblyn.’ Hy suchte, mar koe syn geduld bewarje. ‘Mar goed,’ sei er, ‘do hast der no sels om frege. Dat alles reader wurdt, is skoan te begripen. Read is de kleur fan it bloed. It bloed krûpt dêr't it net gean kin en no stappe wy hjir om mei fjouwer miljard. Ussels ferrekke litte leit ús net sa, dêrom moatte der huzen boud wurde en kachels oanmakke. Hapke iten is ek noait wei. Bin ik sa dúdlik? Muorren, jonge, read en griis, huzen oan 'e wolken ta, kleare beton út selsbehâld, kantoaren, fabrykskompleksen, sintrales. Praat ik dy tefolle?’

‘Ja,’ sei ik, ‘do kinst hjir better oer ophâlde. Ik sjoch trouwens dat it tiid wurdt om wer oan it wurk.’ Ik hie de wurden noch net sein, of de sirene liet syn yslike kleisang oer it terrein hearre. Ik liet de fingers it gaas fan 'e metershege heining bylâns slinterje en plôke ûnder it rinnen wei noch in útkôge kaugumkwak op sa'n miterich stâltsje-fan-neat, beseach it gefaltsje twa tellen en stiek it doe foarsichtich yn 'e bûse. De hiele middei wie ik net by it wurk en dangele mar wat om yn luchtliddige seeën fan dizige dreamerij, oant de sjef my om healwei fjouweren by him rôp en my te witten die, ik moast by de baas op kantoar komme. Doe wie ik klearwekker.

‘Dach, Boersma,’ sei er tsjin my. ‘Hoe giet it mei jo?’

‘Mei my?’ sei ik ûnnoazel. ‘Mei my bêst.’

‘En dêr binne jo alhiel wis fan, Boersma?’ frege er. Hy krige de bril ôf en seach my lyk oan.

‘Ja, menear,’ sei ik, ‘ik soe net witte...’

‘De saak is nammentlik dizze,’ foel de baas my tusken de wurden, wylst er syn bril wer opsette en papieren foar it ljocht helle. ‘Der skynt jo op 't heden net al tefolle wurk út 'e hannen te kommen, jo meitsje in ôfwêzige yndruk en lykje hieltyd mei de gedachten erges oars te sitten. Ofsjoen fan it feit dat wy jo dêr net foar oernommen ha, jout sa'n wurkhâlding fansels in ferhege kâns op flaters en mistaasten, at jo begripe wat ik bedoel.’ De bril kaam ôf. ‘Ik hoech jo net te fertellen wat dêr de gefolgen fan wêze kinne. Dat risiko kinne wy hjir net nimme, net in menút! Jo ha in ferantwurdlike baan. Ik sei, dat risiko kinne wy hjir net nimme, Boersma!’

‘Neenee, menear,’ stammere ik, ‘nee wis net, net in momint.’

‘Rjocht op 'e man ôf, Boersma,’ sei de baas tsjin my, ‘kinne jo dit wurk oan? Ik bedoel, ha jo net tefolle muoite mei dit wurk, moreel, ethys, of hokker wurden at se dêr foar ha...’

‘Neenee, wier net, menear,’ sei ik hastich. ‘Ik bin troud en der binne twa bern, ik woe mar sizze: ik ha hjir dochs foar leard?’

‘Jo meitsje oars net in evenwichtige yndruk op my,’ fûn de baas. ‘Wê-

[p. 262]

rom binne jo sa skrikkerich? Dit is net in plak foar senuwlijers, Boersma, it koele ferstân is hjir baas.’ Bril wer op. ‘Jo skine slim op josels te wêzen, solitair, sa't hjir stiet. Fan 'e middei yn it skoft binne jo allinnich op it terrein synjaleard.’ Bril ôf. ‘Mei ik jo freegje, Boersma, wat jo dêr te sykjen hiene?’

‘Neat, menear,’ sei ik, ‘ik hie dêr even by de blomkes sjoen. Ja, it terrein is dêr besaaid mei hynsteblommen, moat menear witte. Gewoan even by de blomkes.’

‘Jo komme dêr dus faker, begryp ik hjirút?’ frege de baas oan my en ik knikte. ‘Dan haw ik even in fraachje tuskentroch: Ha jo ea ûnder doktershannen west, Boersma? Ja, dit bliuwt fansels ûnder ús.’ Doe't ik skodholle, wie de baas even de tried kwyt, mar hy kaam dalik wer ta himsels: ‘Boersma, at ik sa frij wêze mei, wat lûkt in man as jo yn hynsteblommen? It is mar in fraach fansels, mar is dat net wat sûnderling?’

‘Nee, menear,’ sei ik ynienen frijmoedich, wylst ik yn 'e bûse grabbele om myn blomke. ‘Der is wat mei dy blommen, menear, it binne deselde hynsteblommen net mear. Menear moat it my mar net kwea ôfnimme, mar dy blommen krije hjir in knoei fan wei, dêr bin ik wis fan.’

‘Wêrfan wei?’ frege menear benijd, krekt as woed er my de wurden ta de mûle útlûke om my der dêrnei mei om 'e earen te slaan.

‘Dat wit ik net, menear,’ sei ik dimmen, ‘wier, menear, dat wit ik net.’ Temûk helle ik de hân ta de bûse út en lei him op 'e rêch yn 'e oare. Se fielden wiet oan fan swit.

‘Ha jo dêr wat yn 'e bûse, Boersma?’ frege de baas proaibelust. ‘Wat ha jo dêr foar my de ferbergjen, man? No, komt der wat fan?’

‘Neat, menear,’ sei ik. ‘Blomke, menear.’ Ik helle it skruten foar 't ljocht en die in stap nei foaren ta, mar de baas raasde my oer de tafel hinne werom: ‘Wy binne hjir gjin kwekerij, Boersma! Ferdomme noch oan ta, wy binne hjir seker gjin kwekerij, hen!’

‘Nee,’ sei ik en moffele it blomke út 'e wei, ‘net yn dy sin, nee.’

‘Boersma,’ sei menear no ynienen wer kalm, ‘skriuwe jo ynstjoerde stikken yn 'e krante?’

‘Nee,’ sei ik.

‘Komt jo de namme Maurits Klompmaker bekend foar?’ woed er no fan my witte. It wie mar in fraach fansels.

‘Nee,’ sei ik. It wie ek mar in antwurd ommers.

‘Dus menear Boersma lêst alhiel gjin kranten, moat ik hjir út opmeitsje,’ konkludearre de baas wrantelich, in konklúzje dêr't ik mei in fikse knik fan 'e holle tsjinyn gyng: de kiel siet my ticht. ‘En menear Boersma sil my dan ek wol ûntstride wolle dat er ûnder dy namme grutte stikken yn 'e krante skreaun hat? Kearnenerzjy? Nukleaire wapens? Uranium, radio-aktyf ôffal, Harrisburg, Windscale, de hiele linkse minkmak?’

[p. 263]

‘Nee, menear,’ sei ik, ‘ik bedoel: ja menear, dat wol ik menear ûntstride.’

‘Dat tocht ik al,’ sei de baas foar him út, mar ik hie net it idee dat er my leaude. ‘Boersma, ôfgeand op it lytse bytsje minskekennis dat ik no ienkear meikrigen ha, leau ik fêststelle te kinnen dat jo ferlet ha fan in pear dagen rêst. Jo kinne dizze wike fierder thúsbliuwe, moandei prate wy wer.’

‘Mar, menear...,’ begûn ik.

‘Moandei prate wy wer,’ sei de baas der koart oerhinne. ‘Dach, menear... Boer-sma!’

Doe't ik yn 'e bus siet nei hûs -healweis begûn it hommels te reinentocht ik oer de sitewaasje nei en frege my benammen ôf, oft ik de frou derfan op 'e hichte bringe soe en, at ik dat net die, hoe't ik de kommende trije dagen dan trochkomme moast. Fansels, bûten de stêd wiene golle griene bosken by de rûs om oerenlang yn om te doarmjen en even de eagen yn slute te kinnen foar it wrede geweld yn 'e woastenijen fan 'e wrâld, mar wie it net myn plicht om it minskdom te warskôgjen mei persoanlike brieven en flimige artikels fan myn hân? Ik stoarre nei bûten ta troch it rút, dêr't starige wetterdrippen oerhinne rôlen as tsjokke triennen, sa trystich dat gjin mins se gûle kinne soe. Mar seach ik dêr net trochhinne de skjintme fan dit ierdske bestean - fergemy, ik wie gjin nihilist!: hearen dy't krampeftich beskûl sochten ûnder swarte paraplotsen, froulju dy't har fertilden oan wiete boadskiptassen, in flokkende krantejonge mei inketfingers, in famke dat oer de puozzen hinne sprong op har plestiken sandaaltsjes, dy hûn dy't in rikjende drol skiet njonken it jiskefet (keurich dien!) en ien fersopen kat yn in steechje. Al dy dingen, prachtich!, se koene it deiljocht ferneare en makken my it hert sa bliid en rom, mar wat hong ús allegear noch boppe de holle? It goare wolkemeunster wie noch lang net by my wei. Foarsichtich wêze, ik mocht dêr net oer prate -meunsters wiene út 'e tiid- en ik moast my ek bedimje, ik wist it ommers wol, mar hie ik it dan net mei eigen eagen sjoen?

It rút besloech, ik liet it stil gewurde en rjochte my nei binnen. Wie ik dan de man dêr't de wrâld op wachte? Wie ik de útkarde soan oan wa't it ljocht ferskynd wie, roppen om it troch te jaan oan harren dy't noch altyd omspoeken yn it tsjuster? Wat myn harsens ek beprakkesearren, ik krige mar gjin antwurd, ek net doe't ik mei ferheftige gebearten in wjek feide yn it besleine rút en likemin doe't ik ta de bus útrûgele en op hûs oangyng.

Doe't ik op 'e stoepe stie en 'e kaai yn it slot stiek, wist ik noch hieltyd net wat ik de frou fertelle moast, steld dat ik in wurd loslitte soe oer myn petear mei de baas, mar ek dêr wie ik net wis fan. Wêrom dy ivige twifel, frege ik my ôf - wie ien ropping net genôch? Ien gelok hie ik: Ik fûn op 'e

[p. 264]

tafel in briefke fan 'e frou. Dat hja mei de beide bern nei har mem-en-dy wie en net earder as nei it iten weromkomme soe. Oft ik my rêde koe. Dat koe ik. Ik krige in beker sûpe út 'e kuolkast, gyng dêrnei regelrjocht nei boppen en helle myn korrespondinsjemap út 'e brânkast. Twa brieven woe ik skriuwe: ien oan it Biologysk Stúdzjesintrum yn 'e Haadstêd en ien oan 'e nasjonale waarprofeet út 'e Súdeasthoeke. Ja, ynienen wist ik wat ik woe.

It earste briefke koe koart om 'e hoeke. Ik frege dêryn tige saaklik oft de dames en hearen biologen my fertelle koene watfoar plantsje at ik har opstjoerd hie -ik hie it blomke goed bewarre- en hoefierhinne at it hjir hannele om in degeneraasje fan in mooglik al besteande soarte. Mei freonlike groetnis, en dat wie dat.

De twadde brief moast ik even op stinne -ik stiek in sigaretsje op en doe in sigaarke- mar dêrnei duorre it ek mar even, of de tinzen ripen har samar ta moaie sinnen yn myn holle en dêr gyng it hinne. ‘Achte hear,’ skreau ik, ‘mar foar't jo no tinke dat ik in sûnderling bin en it net rjocht foarinoar hâlde kin mei de holle, it folgjende: beide is net wier. Myn twalingbroer dy't hjir by ús ynwennet, is fan betinken dat ik slim op 'e doele rekke bin en oerai spoeken, apen en bearen sjoch, ja, sels in géfaar bin foar mysels en foar oaren. Hy hat him ek yn dy rjochting útlitten tsjinoer de baas en it gefolch is no dat dy syn betrouwen yn my ferlern hat. Ik sil jo hjir fierder net mei lêstich falle, at jo no mar witte hoe't de saken derhinne lizze. En oars moatte jo Maurits Klompmaker mar freegje, dy wit der alles fan. Ja, ik sil dit brief aansent ûndertekenje mei dy Klompmaker syn namme en jo ek syn postbusnûmer jaan, mar dat is om fielichheidsredens, want fan hûs ut hyt ik Boersma, krekt as myn broer, mar dat moat hjir no fierder ûnder ús bliuwe. Wêr't it my om giet, menear, is dit: Ik sjoch gjin apen en bearen, lit stean spoeken, nee, ik sjoch hiel oare dingen. Meanear is in man fan it waar en sil dus aardich thúswêze yn 'e loft, nim ik oan. Ik wit net oft it menear dêr by menear ek opfallen is, mar de lêste tiid spoeket hjir hieltyd in eigenaardige, tige skriklike wolk om, in swartenien mei blauwe en grize pûsten op it liif en lang net frij fan meunsterlike trekken. Menear mei it wol earlik witte, ik stean dy wolk net, ik bin der bang foar. Benammen, menear, om't ik derfan oertsjûge bin dat it hjir net om in gewoane wolk giet, mar om in teken. Begrypt menear wêr't ik hinne wol? Dy wolk is in warskôging foar it minskdom dat it sa net langer kin. En no is it noch ien wolk, mar at wy it teken net gau fersteane en net hânsum ús maatregels nimme, dan is de loft hjir mei in pear jier egaal swart, like swart as inket, menear. Ik sil wat tichter by hûs bliuwe en bytsje mear op menear syn terrein komme, dan sil menear sels sjen dat dizze wolk net in gewoanen-ien is en dat myn waarnimmings net op harsenspinsels basearre binne. Wolken mei gauris jachtsje, sa't menear as waarman sûnder twifel wit. Ik mei dêr altyd graach nei

[p. 265]

sjen, it binne ommers krekt jonge hûnen. Mar wat wol no it gefal mei dat wolkemeunster dat ik menear niiskrekt neamd ha? Dat lûkt him fan waar noch wyn wat oan en strûst mei faasje alle loften foarby, ja, bytiden der dwers trochhinne! It is in frjemd elemint, menear, sa fier bin ik no wol. Ik kin it menear noait better dúdlik meitsje as mei it byld fan in reklamefleantúch dat in boadskip mei op sleeptou hat. Sjogge wy sa'n wapperjend stik linnen foar in wolk oan soms? Nee dochs, menear! Mar it wol ús al wat fertelle! Oant safier dit byld, want it doocht net alhiel en menear moat der dan ek mar net al te fier op trochtinke fierder. Want is it net nuver dat sa'n leadswiere wolk, stiiffol fenyn en ûngerjochtichheden, him hurder ferpleatse kin as al dy wetterflugge lamkes dy't troch de himelske weiden springe? Ik bedoel, menear koe him maklik fersjen op dat byld fan sa'n fleanmasyntsje, mar sa leaflik is it allegear net. Ik ha menear noch net ferteld dat it meunster swarte triedden út it liif wei waakse, swiere stringen goare dize. Yn it earstoan haw ik oan tentakels tocht, mar letter waard my dúdlik dat it de ketlings binne dêr't it oan lutsen wurdt troch in regimint ûnsichtbere sleepboaten of wat dêr foar trochgean moat. My tinkt, sa wit menear genôch. Menear kin fan tinken wol ha dat ik net sa maklik mei oaren oer dizze dingen praat. Ik ha wolris wat loslitten, mar dan sjogge se jin mei grutte wylde eagen oan, dus men swijt der fierder oer, mar ûndertusken giet it tinken troch. No begrypt menear ek it ûngewoane begjin fan myn brief seker wol? Mar no myn fraach, of winlik binne it in stikmannich fragen: 1. Hie menear, op watfoar manier dan ek, weet fan 'e dingen dy't ik hjirboppe op it aljemint brocht ha? 2. Wannear “ja”, wêrom hat menear dy dingen dan, by myn witten, net yn 'e iepenbierheid brocht en publisearre? 3. Wannear “nee”, hat menear der belang by om hjir in pear dagen útfanhûs en mei my derop út om earderneamd ferskynsel neier te bestudearjen? Dat wiene de fragen, menear, en dan sjogge wy dan fierder. Tegearre steane wy sterk, ik haw as Boersma ir. foar myn namme te stean en jo in reputaasje as waarkundige, dus der kin ús al net folle gebeure. Ik sjoch dit as in opdracht, menear! Mei achtinge en freonlike groetnis, Maurits Klompmaker.’

Sûnder oerlêzen treau ik it skriuwen yn in slúf en brocht it mei de oare brief -it wie wer droech wurden- op 'e fyts nei de bus. Doe't ik weromkaam, wie de frou wer thús. Ik die like gewoan as altyd, joech de famkes in tút foar it sliepen, seach nei it journaal, lies de krante en in stikje út in boek, frege de frou hoe let at it wie en sûnder dat hja wat oan my fernaam, rekken wy op bêd.

De oare deis gyng ik op 'e normale tiid fan hûs, tút, tas ûnder de earm en fuort. De moarntiid brocht ik ta yn in kafee, mei prakkesearjen en mei skriuwen. Ik krige trije koppen kofje en iet dêr in flaubyt, wylst ik de middeis it park ynrûn om dêr de eintsjes myn bôle op te fuorjen. Allinnich it

[p. 266]

brochje iet ik sels op, want brea wol net op wetter driuwe. De jûnes wie ik om healwei seizen wer thús en de beide oare dagen gyng dat krekt-en-allyk. Allinnich de tongersdeis stapte ik ynienen in kleansaak yn, ik woe my samar in nije kombinaasje keapje, ik wist sels net wêrom. Mar dêr seach ik myn broer. Hy rûn my út sa'n lange spegel wei starich yn 'e mjitte, stap foar stap oanwinnend yn lingte, koppen grutter as ik, en ik wie der op dat momint wis fan, hy soe sa oer my hinne rinne at ik net dalik fuortfleach. Doe fleach ik hurd fuort, ik wist sels net wêrhinne, mar as troch in wûnder wie ik om healwei seizen wer thús. Sa kaam ik dy trije dagen troch.

Sneontemoarn hie ik twa brieven by de post, of winklik: in kopy fan in stikje enseklopedy en in kaartsje yn in tichte slúf. De kopy wie makke op it Biologysk Stúdzjesintrum: ‘PAARDEBLOEM’ (Taraxacum) Een geslacht fan kruidachtige planten uit de familie der samengesteldbloemigen. De soorten van dit geslacht hebben een dikke vertakte wortel. De bladeren staan in een wortelrozet. Ze zijn langwerping-lancetvormig, bochtig vinspletig met achterwaarts gerichte slippen of soms alleen getand of bijna gaafrandig. De hoofdjes staan alleen op een holle onbebladerde stengel. De bloemen zijn licht- of goudgeel, de buitenste zijde vanbuiten vaak blauwgrijs of rood gestreept. De voortplanting vindt bij de meest soorten apomictisch plaats (dat betekent dat de vruchtjes rijpen zonder dat er bestuiving heeft plaats gehad). Talrijke soorten hebben trouwens geen stuifmeel. Het gevolg daarvan is dat alle mutanten afzonderlijk blijven bestaan, zodat het geheel uit een zeer groot aantal zgn. kleine soorten bestaat, die scherp van elkaar gescheiden blijven. In onze streek komen alleen al enkele honderden soorten voor.’ Dêr koe ik it mei dwaan. It kaartsje wie fan 'e baas: moandei njoggen oere op kantoar.

Ik stiek de fertoarre hynsteblom yn 'e jaskebûse, krige de beide brieven en brocht se nei boppen by de oare korrespondinsje. Doe't ik de map trochblêde, foel my de trochslach fan in typt brief yn hannen, datearre fiif dagen lyn en rjochte oan 'e baas syn adres. ‘Achte hear,’ lies ik. ‘By jo yn it wurk is in Boersma en no bin ik syn twalingbroer. It is fansels net aardich en skriuw oer jins eigen broer efter syn rêch om, mar ik ha dêr alle reden ta. Ik wit net oft it jo ek opfallen is, mar myn broer is de lêste tiid net sa't er wêze moat. Hy lêst my te folle en praat my te min. At ik sa net dúdlik bin, sil ik jo derby fertelle dat er ynstjoerde stikken yn 'e krante skriuwt oer de gefaren fan kearnenerzjy, nukleaire wapens en mear fan datsoarte dingen. Myn broer pakt dêr slim mei om. Jo ha dy stikken grif wol ûnder eagen hân, Maurits Klompmaker skriuwt de ynstjoerder him. No, dat is myn broer. It seit himsels dat sok skriuwen en it wurk dat myn broer docht, net meiinoar te ferienigjen binne. Ik skriuw jo dit net allinnich fanwegen it direkte gefaar dat syn hâlding foar it wurk oer tewei-

[p. 267]

bringe kin (ik tink oan mistaasten, mar ek oan sabotaazje), mar likegoed yn syn eigen belang. Myn broer mei dan in bern wêze yn syn tinken en bytiden tige solitair yn syn hâlden en dragen, ik soe dochs net graach wolle dat er op sa'n manier nei de ferdommenis gyng, menear, want dêr giet it op oan. Ik sil der net folle mear fan sizze en menear sil him der as direkteur ek fierder wol mei rêde, mar ien ding noch al: Yn it middeisskoft sille jo myn broer net faak yn 'e kantine oantreffe, dan slacht er allinnich op it terrein om. Dêr hat er in túntsje mei hynsteblommen, hat er my ferteld. No, dan wit menear it oare wol. Mei achtinge en freonlike groetnis, W. Boersma.’ Ik krige it brief mei beide hannen beet en skuorde it midstwa, yn fjouweren, achten, krekt salang oant der oars neat fan oer wie as fine sniperkes papier.

De hiele sneon wie ik út 'e liken en prakkesearre oanienwei oer de fraach hoe't ik de baas moandei ûnder eagen komme koe sûnderdat hjir fierder bloed útrinne soe. It gefal hie my danich yn 'e besnijing en de frou frege al in pear kear wat der mei my wie. Ik joech ûntwikende antwurden, mar wist tagelyk dat ik soks net folhâlde koe. It swit stie my bytiden op 'e rêch. De jûnes ûnder iten skeat it my lykwols ynienen yn! Ik draaide by en moast my ek noch ynhâlde om myn opteinens net te bot skine te litten. De frou en ik hiene in gesellige jûn en de sneins gyngen wy mei de famkes te fytsen. Yn it park ferbeelde ik my dat de einen allegear tagelyk op my ôfstoden, mar dat moat ferbeelding west ha, want de frou makke der fierder gjin opmerkings oer. De snein wie yn in sucht foarby en doe't ik de oare moarns wekker waard, hie ik poerbêst sliept. De frou makke myn trompke mei iten klear, ik krige myn tas en myn tút en dêr stapte ik de wei út nei de bus.

‘Dach Boersma,’ sei de baas, ‘dus dêr wiene jo wer?’

‘Dat is te sizzen,’ sei ik, ‘ja en nee. Ik bin Boersma wol, mar net de Boersma dy't jo foar ha. Ik bin nammentlik syn broer, W. Boersma, de man fan 'e brief.’ De baas sette de bril op en ôf en gappe nei de siken. Ik makke dêr handich gebrûk fan en sei: ‘Mei myn broer doocht it net alhiel, sa't jo en ik beide wol witte. Hiel tryst foar sa'n jonge, mar hy sjocht no sels ek wol yn dat er dit wurk sa net oankin. De frustraasjes wurde him tefolle mâns en hooplik is it no noch net te let en sykje om wat oars. Mar no ik. Om koart te gean, ik stean hjir om hjir it lege plak yn te nimmen. Wy ha deselde oplieding hân, sjoch?’

‘Hoho even,’ kaam de baas der no tuskenyn. ‘Jo binne Boersma net? Man, jo binne him ta de kop útsnien! Wat garandeart my dat jo Boersma net binne?’

‘Twalingsbroers, hen,’ gnyske ik, ‘dan ha je dat. Wy ha dêr wol moaie fiten mei belibbe, myn broer en ik. Ik wit noch wol...’

‘Ja, besparje my de ferhalen,’ sei de baas wiuwendewei. ‘Dus jo woene beweare dat jo Boersma syn broer binne en net Boersma sels?’

[p. 268]

‘Sjoch ik der nei út dat ik se hjirboppe net allegear byinoar ha?’ frege ik oermoedich. Ynwindich moast ik laitsje.

‘Nee,’ joech de baas no sels ek ta, ‘jo meitsje hjoed in hiel oare yndruk op my as ferline wike tiisdei, ik bedoel... as jo broer, sil ik dan mar sizze.’

‘Wy wiene altyd al hiel oars fan karakter,’ sei ik der noch oerhinne, mar ik hie it pleit al wûn. ‘Myn broer hat mear fan ús mem en ik ha mear fan ús heit. Us heit...’ Ik makke de wurden net dien. De baas seach my ynienen oan mei hieltyd grutter wurdende eagen. Ik seach by mysels del en frege doe, in bytsje senuweftich gnyskjend: ‘Haw ik miskyn wat fan menear oan, menear?’

‘Nee,’ sei menear prakkesearjend, ‘mar al wat fan jo broer, wol 'k leauwe. Komt my dat pakje net bekend foar? Of woene jo my fertelle dat jo en jo broer noch altyd lykas yn 'e bernejierren...’

‘Twalingen, menear,’ knikte ik noch skruten, mar alle oertsjûging wie by my wei.

‘Boersma,’ sei de baas, wylst er as in rôfdier efter syn buro weikaam, ‘mei ik jo ris yn 'e bûsen fiele? Nee, bliuw mar stean, ik doch jo neat.’ Hy helle my it folslein fersutere hynsteblomke ta de jaskebûse út. It wie noch mar amperoan te sjen dat it in hynsteblomke wie. Mar it wie te sjen: taraxacum, lytse soarte.

‘Kom,’ sei de baas. Hy skodholle, lake in bytsje freonlik nei my en lei my doe de earm om it skouder. ‘Kom, dan bring ik jo nei hûs.’

‘Ja,’ sei ik binnenmûls en ik skodholle ek. Ynienen wist ik wêrom't ik my de tongersdeis sa hurd in nije kombinaasje keapje wollen hie.

(1982)